Toshkent tibbiyot akademiyasi biofizika va informatika kafedrasi

zXA →z-1YA+-1b0+0

misol p →n+b+ +V (neytrino)

e-yutish (elektron yutish ). Bu tur radioaktivlik shundan iborarki, yaro tomondan atomning ichki elektronlaridan birini tutib olib,yadrodagi protonni neytronga aylanishi bilan sodir bo’ladi.


zXA+-b0 →z-1YA p +-b0 = n+V

Misol: 4Be7 +-b0 →3Li7

A - zarrachalarning energiyasi diskret, shuning uchun uning energiya spektri chiziqli bo’ladi.
b – zarrachalarning energiyasi O dan Egacha mumkin bo’lgan barcha qiymatlani qabul qiladi,shuning uchun energiya spektri tutashdir.
Qaysi ichki sathdan yadro tomondan elektronni tutib olishiga qarab K-tutish, L- tutish va x.k.larni farqlash mumkin. Elektron tutish xarakteristik rentgen nurlanishi bilan xarakterlanadi, bo’sh o’ringa esa boshqa elektronlar kelib o’tiradi.
g- nurlanishda elementlarning boshqalariga o’tishi sodir bo’lmaydi:

Lekin uyg’otilgan yadro holatining ichki energiyasiga o’zgarishi sodir bo’ladi.Siljish qoidasiga zaryad va massa sonining saqlanish qonunini ifodalaydi.

Parchalanishlarga misollar:

(radiyni radonga ) 88Ra226 → 86Rn222+ 2He4

(uranni toriyga) 92U235 →90Tr231+2He4
(kaliyni kalsiyga) 19K40 →20Ca40+b-+V
H3 →He3 +b- +V

Parchalanish maxsuloti o’z navbatida radioaktiv bo’lishi mumkin. Bu holat radioaktiv zanjir yani qatorni chiqaradi, ularda bir element boshqasini tug’diradi.

Bunday zanjirni hosil qiluvchi elementlar to’plami radioaktivlik oilasi deyiladi. Patchalanadigan element onalik, hosil bo’lgani qizlik deyiladi. Tug’dirishni boshlang’ich elementi boshtug’diruvchi deyiladi. 3ta tabiiy va 1ta sun’iy radioaktiv oilasi ma’lum (Neptuniya oilasi).
Qizlik yadroning va a-zarrachaning tinchlikdagi massa yig’indisi onalik yadroning tinchlikdagi massasidan kichik bo’lib, ularning tinchlikdagi energiyalariga nisbatan ham shunday deyish mumkin.
Bu energiyalarning farqi a-zarracha va qizlik yadroning kinetik energiyasiga tengdir.