Toshkent Tibbiyot Akademiyasi

Bioetika

Bioetika - biomedisina fanlarini fanlararo taraqqiyot va sog’liqni saqlash amaliyoti soxasiga yangi texnologiyalarni joriy etish natijasida yuzaga kelgan etik, falsafiy, antropologik muammolarni tadqiqot qiluvchi fan soxasidir.Xozirgi zamon tibbiyoti va boshqa fanlarni rivojlanishi ko’pgina ijtimoiy va ruxiy muammolarni xal qilinishini taqozo etadi. Bioetika fani o’rganuvchi muammolar:

• 
  Reproduktiv texnologiyalar (suniy urug’lantirish, "probirkada" urug’lantirish, surrogat onalik) va abort, kontrasepsiya;
  
• 
  inson va xayvonlarda tadqiqot o’tkazish;
  
• 
  Bemorni o’tkaziladigan radikal muolajalarga munosabati, uni shu masalalardagi xuquqi;
  
• 
  O’lim tushunchasini aniqlashtirish, o’zini o’ldirish va evtanaziya (faol, sust, ko’ngilli, zo’rlab);
  
• 
  O’lishi aniq bemorlarga munosabat (xospislar);
  
• 
  Vaksinasiya va OITS;
  
• 
  Oilani rejalashtirish va demografiya masalalari;
  
• 
  Genetika muammolari (gen tadqiqotlari, gen injeneriyasi genoterapiya);
  
• 
  Transplantologiya;
  
• 
  Sog’likni saqlash soxasida odilona xolislik;
  
• 
  Insonni klonlashtirish ;
  
• 
  O’zak xujayralar bilan tadqiqotlar va boshqa masalalar.
  

Bioetika termini Amerika vrachi Van Ransseler Potter tomonidan (Van Ransselaer Potter) "Bietika: kelajakga ko’prik" (1971y.) kitobida ekologik etikani aloxida variantini ifodalash uchun foydalanilgan.Potter g’oyasi gumanitar va biologik fanlarni bir yo’nalishda xarakat qilib fan texnika taraqqiyoti natijasida yerdagi xayotni noto’g’ri zararli ko’rinishga kirishishini oldini olishdan iborat edi. 1964 yilgi Butun dunyo mediklari assotsiatsiyasining Xelsinki deklarasiyasida ilmiy izlanishlarda rioya qilish uchun birinchi xalqaro etika standarti ishlab chiqildi. Tibbiy tadqiqotlarning ikkinchi etik standartlari 2000 yil Butun dunyo mediklari assotsiatsiyasining Xelsinki II deklarasiyasi tarkibida qabul qilindi.

Muloqotning tarixiy modellari.

1. Gippokrat modeli ("Zarar keltirma")

Gippokrat (460-377 E.A.) qasamyodida modelni tarifi bor. "Bemorga zarar keltirma, Bemorni axvolini yomonlashtiradigan muolaja qilinmasin.»

2. Parasels modeli ("yaxshilik qil")

Parasels (1493-1541 y m) - paternalizm g’oyasi. (Rater -" ota" lat)

3. Deontologiya modeli ("Shifokor burchi"). Deon -"Burch" burch qoidalariga rioya qilish.

4. Bioetika modeli (inson sha'ni va xuquqini xurmat qilish).

Axborot kelishuvchanligi tamoyili 1972 y. Amerika shifoxonalari assotsiatsiyasi qabul qilgan. Bu tamoyilda shifokor bemorga kasallik , muolaja va uni zaruriyati to’g’risida to’liq ma’lumot beradi. Bemor o’zi ongli muolaja turini tanlash kerak.