Тошкент «Янги аср авлоди»

тарих
« б е
ҳ а ё б е с а р у п о г у р е х т » [ҳ а ё с и з б о ш о ё ғ с и з к о ч д и ] м о д а й и
тарих 
т у ш у б д у р . « С а р у п о й и б е ҳ а ё д и н » « б е » [2 р а з а м и ] и л а « а л и ф »
[1ни] и с қ о т қ и л и б « г у р е х т » [600] г а д о х и л қ и л и н с а , 
тарих
ҳ о с и л
б ў л у р .
Воқеоти жулуси даври салтанати Шералихон дар 
тахти Фаргона ба жойи Муҳаммадалихон ва иккинчи 
мартаба амири Бухоро келиб, Хўқанд шаҳрини муҳо- 
сара айлаб, фатҳ қилолмасдин ма^судга етолмай 
қайтиб кетгани
В а в а ^ т и к и Ш е р а л и х о н Ф а р г о н а м а м л а к а т и г а м а в р у с и й [м е­
р о с ] т а х т и г а ў л т у р г а н и д и н к е й и н у л а м о в а м а ш о й и х , у м а р о в а
ф у з а л о , о қ с о қ о л в а м у й с а ф е д л а р а в в а л г и х о н л а р р а с м у о д а т л а -
р и ч а о қ н а м а д г а к ў т а р и б , Ф а р ғ о н а м а м л а к а т и х о н л и г и г а м у - 
қ а р р а р қ и л г а н д и н к е й и н Ш е р а л и х о н б а р ч а а ъ ё н и м а м л а к а т н и
й и ғ и б , ҳ а м м а л а р и г а д и л д о р л и к б е р и б а й т и б д у р л а р : « М о л у м у л к - 
л а р и н г и з д а н т о р о ж в а т а л а ф б ў л г а н и г а ғ а м а н д у ҳ қ и л м а н г л а р . 
Т а л а ф и м о л и х а л а ф у м р с и з л а р н и н о б у д б ў л г а н м о л л а р и н г и з э в а ­
з и г а Х у д о в а н д и к а р и м н е ч а б а р о б а р е т к у р а д у р . К а м и н а н и с и з ­
л а р н и н г б о р а н г и з г а е т к у р у б , а з б а р о й и н а н г у н о м у с и м а м л а к а т
в а м у л к д о р л и к в а п о с д о р и с а л т а н а т в а ш а ҳ р и ё р л и к д а р а ж а с и г а
м у қ а р а р қ и л д и , э м д и з а р у р в а л о з и м ш у л д у р к и м , а з б а р о й и д а ф ъ и
з а р а р и д у ш м а н ҳ а р қ а н д а й м а с л а ҳ а т б ў л с а , с и з л а р н и т а д б и р л а -
р и н г и з г а м у в о ф и қ д у р . Н е т а р и қ а м а с л а ҳ а т қ и л с а н г и з л а р , о м -
м а й и х а л о й и қ м у х о л и ф б ў л м а с а к е р а к » .
У л а м о в а у м а р о я н г и а м и р л а р и д и н б у н д а й м а с л а ҳ а т о м у з
ш и р и н с ў з э ш и т г а н д и н к е й и н ҳ а м м а л а р и х у р с а н д л и к л а р и д и н
д у о г а қ ў л к ў т а р и б , х о н н и н г у м р у д а в л а т и н и н г у з о қ м у д д а т -
л а р з и ё д а в а б а р қ а р о р б ў л м о қ л и г и н и О л л о ҳ т а о л о д и н м а с ъ -
а л а т а й л а б , ш у л т а р и қ а а р з қ и л и б д у р л а р к и м , « ж а ҳ о н п а н о ҳ о ,
ҳ а р м а с л а ҳ а т и к и х о ҳ и ш қ и л а д у р л а р , с у р а т п а з и р , с а в о б в а
я х ш и м а с л а ^ а т д у р . Л е к и н , м а з м у н и « в а ш о в а р а ҳ у м ф и - л -
а м р и » [ ҳ а р б и р и ш д а у л а р б и л а н м а с л а ҳ а т қ и л м о қ к е р а к ] қ и р қ
ё к и э л л и к к у н м и ё н а л а р и д а д у ш м а н б и з л а р н и н г у с т и м и з г а к е л ­
с а а ж а б э м а с , л о з и м ш у л к и м , у л а р к е л м а с д и н и л г а р и а т р о ф -

---

ш а ҳ а р г а қ а л ъ а , қ ў р ғ о н , ў р , х а н д а қ а й л а н т у р у б , т а й ё р қ и л и б
қ ў й с а к , з е р о к и Ф а р ғ о н а а ҳ о л и л а р и , Б у х о р о х а л қ и в а м а н ғ и т
т о и ф а с и н и н г к ў р с а т г а н з у л м у т а а д и й л а р и д и н д и л г и р в а о з у р -
д а х о т у р б ў л у б , в а ҳ м у ҳ а р о с д а д у р л а р . А г а р м а н ғ и т и я б у л т а ­
р а ф г а а з и м а т а й л а б д у р д е б э ш и т с а л а р , ҳ а м м а х а л қ к ў ч у б
қ о ч и б , б е қ а л ъ а в а б е д а р в о з а о ч у қ ш а ҳ а р д а ҳ е ч к и м қ о л м а с » , 
д е б а й т и б д у р л а р .
Ш е р а л и х о н а р к о н и д а в л а т в а а ъ ё н и в и л о я т л а р н и н г к у р с а т ­
г а н м а с л а ҳ а т л а р и ч а у л а р н и н г и т т и ф о қ л а р и и л а н а т р о ф - ж о н и б -
г а х а б а р ч и ю б о р и б а й т и б д у р к й м , о қ с о қ о л в а м у т а с а д д и л а р
ф у қ а р о в а м а р д и к о р л а р и н и ж а м л а б , ў з о қ с о қ о л л а р и и ш н и н г
б о ш н д а т у р у б , ш а ҳ а р н и н г қ ў р ғ о н в а х а н д а қ л а р и н и т е з л и к и л а н
и т м о м и г а е т к у р с и н л а р д е б . Ф а р ғ о н а а ҳ о л и л а р и ҳ а м м а л а р и
х у р с а н д л и к и л а н к е л и б , м у т а с а д д и в а о қ с о қ о л л а р н и н г к у р с а т ­
г а н и т т и ф о қ л а р и и л а н ш а ҳ а р н и н г а т р о ф и г а ч и қ и б , қ ў р ғ о н т у р -
ғ у з м о қ қ а в а х а ц д а қ қ а з и м о қ қ а м а ш ғ у л б ў л у б , м у д д а т и қ и р қ
к у н д а Х ў қ а н д н и н г қ и б л а т а р а ф и д а н қ ў р ғ о н и и т м о м и г а е т к у р -
г а н в а қ т д а х а б а р е т и ш и б д у р к и м , а м и р и Б у х о р о қ ў ш у н т о р т и б
к е л а д у р д е б . Қ и ш л о қ х а л к и ғ а л л а в а х а ш а к , а с б о б в а о л о т л а -
р и н и ш а ^ а р г а к и р г у з у б , қ а м а л и б , ш а ҳ а р н и н г қ а л ъ а с и т а м о м
б ў л м а г а н ш а р қ т а р а ф и н и х а с - х а ш а к и л а н и п б о й л а б в а х а н -
д а қ қ а з и б б е р к и т м о қ ҳ а р а к а т и д а э к а н . Ш у а с н о д а Б у х о р о
қ ў ш у н и н и н г м у қ а д д и м а с и д а ш т у с а ҳ р о н и т у т у б , С а м а р қ а н д -
д й н Х ў ж а н д т о Х ў қ а н д а и н г д а р в о з а с и ғ а ч а к е л и б , б у л м и ё н а -
д а г и Ф а р ғ о н а г а т о б е ъ з и р о а т л а р н и т а л о н - т о р о ж а й л а б ,
Х ў қ а н д ш а ^ р и г а к и р м о қ х а ё л и и л а н к е л и б к ў р у б д у р л а р к и м , 
а т р о ф ш а ҳ а р г а қ а л ъ а , қ ў р ғ о н б а р п о э т и л и б , т ў п х о н а л а р г а т ў п , 
ж а з о и р , м и л т и қ в а м е р г а н т а й ё р л а б д у р л а р . Б у л а ҳ в о л о т н и
к ў р у б Б у х о р о қ ў ш у н и о р қ а с и г а қ а й т и б , қ ў р ғ о н д и н о л и с р о қ
ж о й г а қ ў н у б д у р . Э р т а с и Б у х о р о а м и р и ш о н у ш а в к а т в а а с ъ а -
с а ю д а б д а б а в а ҳ а д - ҳ и с о б с и з қ ў ш у н и л а н Х ў қ а н д н и н г ғ а р б
т а р а ф и д а г и А р з и қ т е п а м а в з е и г а к е л и б к ў р у б д у р к и м , ш а ҳ а р -
н и н г а т р о ф - ж о н и б и г а б а л а н д в а м у с т а в к а м қ а л ъ а б и н о қ и л и -
н и б д у р . Х ў қ а н д м у з о ф о т и н и н г у л у ғ л и г и в а х а л қ и н и н г ж а м и я -
т и г а т а ҳ с и н в а о ф а р и н л а р қ и л и б , м у д д а т и б и р о й д а б у л т а ­
р и ф а м а т и н в а м у с т а ҳ к а м ф ф ғ о н б и н о қ и л м о қ ҳ а м м а с и б и з -
л а р н и н г б у л в и л о я т л а р г а а в в а л м а р т а б а к е л г а н и м и з д а у л а р г а
л у т ф у м а р ҳ а м а т к ў р с а т м а й , б е ^ у д а т а а д и й в а з у л м и л а н т а -
л о н - т о р о ж қ и л и б , б а ъ з и а ъ ё н и в и л о я т л а р н и қ а т л а й л а б в а б а ъ -

---

з и л а р и н и ў з в и л о я т л а р и д и н и х р о ж в а б а д а р г а қ и л ғ о н и м и з н и
к а с о ф а т и г а б и з л а р н и ю з л а р и м и з г а д а р в о з а л а р и н и б е р к и т и б , 
т у п и л а н д а ф ъ в а р а ф ъ қ и л м о қ г а о м о д а б ў л у б д у р л а р д е б , к ў п
ф и к р в а х а б а р л а р и л а н ш а ҳ а р н и н г қ и б л а т о м о н и д а ғ и О й и м -
қ и ш л о қ г а қ ў н у б , у ч к у н г а ч а ж а ҳ л в а ғ а з а б ю з а с и д и н қ ў р ғ о н г а
а с к а р н и ю г у р т у р и б , ҳ а р ч а н д т ў п , м и л т и қ , ў қ н и ё м ғ и р д е к ё ғ - 
д и р с а ҳ а м ҳ е ч к о р г а р л и к қ и л м а й , у л а р н и н г қ и л г а н з а р б а с и н и
ш а ҳ а р и ч и д и н р а д қ и л и б ж а в о б б е р и б д у р .
Т ў р т и н ч и к у н Б у х о р о қ ў ш у н и М у й и М у б о р а к т а р а ф и г а
ў т у б , Х ў қ а н д г а с у в к и р а д у р г а н с о й д и н ю г у р г а н э к а н , и ч к а р и ­
д а н т ў п и л а н ш у н д а й ж а в о б б е р и б д у р л а р к и м , Б у х о р о а с к а р и
с о й н и н г и ч и д а с о й н и н г т о ш и д е к ў қ г а у ч у б , й и қ и л и б ў л у б д у р . 
Ў ш а л ж о й д и н и к к и н ч и в а у ч у н ч и к у н и ю г у р и б , ҳ е ч м а қ с у д л а р
ҳ о с и л б ў л о л м а й , о х и р и у л м а в з е д а н ж ў н а б , Х ў қ а н д н и н г ш а р қ
т а р а ф и д а г и Т ў қ а й т е п а 43 м а в з е и г а қ ў н у б , а м и р и Б у х о р о н и ҳ о -
я т д а ғ а з а б и л а н ў з л а р и о т л а н и б , Х ў қ а н д н и н г о ф т о б ч и қ а р т а -
р а ф и д а и к к и д а р в о з а д и н , я ъ н и Д а р в о з а и М а р ғ и н о н в а Т о ғ -
л и ҳ д и н а с к а р н и ю г у р т и р и б , ҳ а т т о к и Д а р в о з а и Т о ғ л и к д и н ш а -
ҳ а р к ў ч а с и г а Б у х о р о қ ў ш у н и к и р и б , к ў ч а б а к ў ч а Н а в б а ҳ о р -
ғ а ч а 44 к е л и б д у р . З е р о к и , ш а ҳ а р н и н г ш а р қ т а р а ф и д а г и қ а л ъ а
в а ў р т а м о м б ў л м а й , у л т а р а ф л а р қ а л ъ а ў р д и н х о л и в а о ч у ғ
э к а н . Б у х а б а р н и э ш и т у б , х ў қ а н д л и к л а р ў ш а л т а р а ф г а ҳ у ж у -
м и о м қ и л и б , е т и б к е л и б к ў ч а д и н , д е в о р д и н , т о м д и н , т и р б о р о н
қ и л и б , ш а ҳ а р г а к и р г а н Б у х о р о а с к а р л а р и д и н а к с а р л а р и н и
қ а т л а й л а б , б а ъ з и с и н и а с и р қ и л и б , қ о л г а н л а р и қ о ч и б ч и қ и б -
д у р . Х у л о с а и к а л о м б у л ж о й д и н ҳ а м м у д д а о ҳ о с и л қ и л о л м а б -
д у р л а р .
Ш у л т а р и қ а и л а н Б у х о р о қ ў ш у н и м у д д а т и и к к и о й Х ў қ а н д н и
қ а м а б ё т и б , б у м у д д а т и ч и д а Х ў қ а н д д и н « о қ у й л и к » қ и л и б о л и б
к е т г а н Х ў қ а н д у м а р о л а р и д и н Ш о д и