Tovush va harflar haqida ma’lumot

Undosh tovushlar tasnifi. Hozirgi o'zbek adabiy tilida 24 ta undosh tovush 
bor: b, v, g, d, j (joy so'zidagi kabi) j (j: jurnal so'zidagi kabi) z, y, k, l, m, n, ng (tong 
so'zidagi kabi)p, r, s, t, f, x, ch, sh, q, g', h. Undosh tovushlar un paychalarining 
harakati (taranglashish) holatiga va og'iz bo'shlig'ining qayerida to'siqqa uchrashiga, 
faqat shovqindan iborat bo'lishi yoki ovozning shovqinidan ustunligiga qarab bir-
biridan farqlanadi va shunga ko'ra quyidagicha tasniflanadi:
1) hosil bo'lish (artikulyatsiya) o'rniga ko'ra;
2) hosil bo'lish (artikulyatsiya) usuliga ko'ra;
3) ovoz va shovqinning ishtirokiga ko'ra;
4) tovush paychalarining ishtirokiga ko'ra.
5) tarkibiga ko’ra 
1. Hosil bo’lish o’rniga ko’ra:
I. Lab undoshlari:
a) Lab-lab undoshlari: B; P; M = 3 ta
b) Lab-tish undoshlari: V; F = 2 ta (v - lab tish undoshi boshqa tillardan kirgan 
so’zlarda uchraydi1);
II. Til undoshlari: (tilning tanglayning qaysi qismiga urulishiga ko’ra)
a) Til oldi: D; 
T
; Z; S; Sh; J; Ch; R; N; L = 10 ta
b) Til o’rta Y = 1 ta
c) Sayyoz til orqa G; K; NG = 3 ta
d) Chuqur til orqa Q; G’; X = 3 ta
III. Bo’g’iz undoshlari: H = 1 ta
2. Hosil bo’lish usuliga ko’ra:
I. Portlovchi: B; P; D; 
T
; G; K; J; Q; M; N; Ng = 11 ta
II. Sirg’aluvchi: V; F; Z; S; Sh; X; H; L; R; Y; G’ = 11 ta
III. Qorishiq undosh: Ch = 1 ta
3. Ovozning ishtirokiga ko’ra (un paychalarining ishtirokiga ko’ra):
I. Jarangli undoshlar: B; D; Z; V; G; G’; J; Dj; Y; M; Ng; L; R; N = 14 ta
II. Jarangsiz undoshlar: P;