Tovush va harflar haqida ma’lumot

T
; S; F; K; X; Ch; Sh; Q; H = 10 ta

---

4. Shovqinning ishtirokiga ko’ra (tovush paychalarining ishtirokiga ko’ra):
I. Shovqinlilar: B; D; F; G; H; J; K; P; Q; S; 
T
; V; X; Y; Z; G’; Sh; Ch = 18 ta 
II. Sonorlar: M; N; L; R; Ng. = 5 ta
5. Tarkibiga ko’ra:
I. Sof undoshlar: B; D; F; G; H; J; K; P; Q; S; 
T
; V; X; Y; Z; G’; Sh; M;N; L; 
Ng = 21 ta undosh  
II. Qorishiq: Ch = 1 ta
R-titroq tovush; l ta yon tovush.
 
“Tt” harfi haqida. “T” harfining xususiyatlari undoshlar tasniflanishiga 
ko’ra quyidagicha:
1) Hosil bo'lish (artikulyatsiya) o'rniga ko'ra: “Til undoshlari”ning “til oldi” 
undoshi;
2) Hosil bo'lish (artikulyatsiya) usuliga ko'ra: “Portlovchi” undosh;
3) Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko'ra: “Jarangsiz: udosh;
4) Tovush paychalarining ishtirokiga ko'ra: “Shovqinli” undosh;
5) Tarkibiga ko’ra: “Sof” undosh.
“Tt” harfi kelib chiqishining qisqacha tarixi. "T" harfi o'zbek tilida eng 
ko'p qo'llaniladigan harflardan biri bo'lib, uning kelib chiqishi qadimgi Finikiya 
alifbosiga borib taqaladi. Finikiyaliklar miloddan avvalgi 1500-yillarda hozirgi 
Livan va Suriya hududida yashagan dengizchi xalq bo'lgan. Ular 22 ta harfdan iborat 
alifboni ishlab chiqqanlar. Bu belgilarning har biri o'z tilida turli tovushlarni 
ifodalardi.
Finikiyaliklarning "T" harfi “taw” deb nomlangan va u xochga o'xshash belgi 
bilan ifodalangan. Keyinchalik bu ramz yunonlar tomonidan qabul qilingan va uni 
“tau” deb atashgan. Rimliklar ham bu belgidan foydalanganlar, ular “T” deb 
atashgan va u oxir-oqibat bugungi kunda biz biladigan harfga aylangan.
"T" harfi bilan ifodalangan tovush tarix davomida bir xil darajada saqlanib 
qolgan, garchi uning talaffuzi til va vaqt davriga qarab biroz o'zgargan bo'lsa ham. 
Masalan, qadimgi o'zbek tilida "T" harfi "Tangri" so'zida bo'lgani kabi ko'proq "t" 
tovushiga o'xshab talaffuz qilingan.
Bugungi kunda “T” harfi son-sanoqsiz so‘z va iboralarda “stol”, “til”, 
“tabiat”, “telefon”dan tortib “rahmat”gacha qo‘llanilmoqda. Ushbu oddiy, ammo 
muhim harfsiz o'zbek tilini tasavvur qilish qiyin.