Transport vositalarini loyihalash va hisoblash

1
Asosiy uzatmaning uzatishlar soni
2
Shesternya va tishli g'ildiraklar o ‘lchamlari
3 Asosiy uzatmadagi yuklanishlar
4
Asosiy uzatma asosiy detallarining kuchlanishi (val, 
shesterny a va tishli g‘ ildirak)
5 Podshipniklar resursi
86

---

Asosiy uzatmaning uzatishlar sonini aniqlash
a)
b)
v)
a) konussimon shesternyali; b) gipoidli; v) chervyakli 
8.1-rasm.
Yakka asosiy uzatmaning sxemalari
Chervyakli uzatma. Bu uzatmalarda chervyak yuqorida yoki 
pastda joylashishi mumkin. Agar chervyak yuqorida joylashgan boMsa 
0
‘q o‘qli avtomobillarda burovchi momentni o'qlarga yetkazish oson va 
kardanli uzatmaning ishlashi uchun yaxshi sharoit yaratiladi (chunki 
kardan vallari orasidagi burchak kichik boMadi). Agar chervyak pastda 
joylashgan boMsa avtomobilning ogMrlik markazi nisbatan pastga 
joylashadi, lekin kardan uzatmaning ishlash sharoiti og‘irlashadi.
Chervyakli uzatmaning uzatishlar soni quyidagicha aniqlanadi:
a 
=
Z, 
d 4 tg/3
bu yerda: z, - chervyakning g‘ildirak ilashishda boMgan tishlar soni 
z, - gMldirak tishlari soni
D„
 
- g ‘ ildirakning boshlang
4
ich diametri 
d w~
 
chervyakning boshlang4ich diametri
0 
~
chervyak vintining burchagi
Chervyakli uzatmaning afzalliklari: oMchamlari kichik, shovqinsiz 
ishlaydi, dinamik yuklanishlar minimal. Cheiyavkli uzatmaning kamr 
chiliklari: FIK nisbatan kichik, ya’ni 0,9-0,92(eng katta FIK p = 45" da 
boMadi, lekin unda uning oMchamlari katta boMib ketadi, shuning uchun 
/7 
= 25 
- 30 °), narxi baland.
87

---

Silindrsimon uzatma. Oldingi g‘ildiraklari yetakchi avtomobillarda 
agar dvigatel ko‘ndalang joylashgan bo‘lsa silindrsimon uzatma 
ishlatiladi va bu uzatmalar qutisi ilashish mufltasi bilan bitta blokda 
joylashtiriladi. Silindrsimon uzatmaning tishlari to‘g ‘ri tishli (Ford 
Fiesta), qiya tishli (VAZ, Fiat) yoki shevron tishli (Xonda) boMishi 
mumkin. Silindrsimon uzatmaning uzatishlar soni 3,5-4,2, FIK esa
0,98ga teng.
Konussimon uzatma. Bu uzatmalarda asosan spiral yoki aylana 
tishli shesternya va g ‘ildiraklar ishlatiladi. Konussimon uzatmalaming 
uzatishlar soni quyidagicha aniqlanadi:
•" z,
7