“tt va kt” 2 -bosqich ri-11-21 guruh talabasi samadova sevinchning

to‘rtta, ya’ni qiymat о ‘Ichovi, muomala vositasi, to ‘lov vositasi va jam g‘arma vositasi funksyalarni bajaradi degan fikrga keldik.
Pulning qiymat о ‘Ichovi funksiyasi asosan tovarlar qiymatini baho shaklida aks ettirish orqali namoyon boiadi. Pulning qiymat olchovi barcha tovarlar uchun umumekvivalent vositasi sifatida ulaming
qiymatini olchaydi. Barcha tovarlaming qiymati pul o’lchovi vositasi, ya’ni baho masshtabi, dastlabki bosqichda hukumat tomonidan o‘natiladi. O‘zbekistonda qiymat olchovi bevosita milliy valuta «so‘m»,
AQSHda dollar, Yevropa ittifoqiga a’zo mamlakatlarda yevro, Buyuk Britaniyada funt sterling, Yaponiyada iyena qiymat olchovi vositasi hisoblanadi.
Pulning muomala vositasi bozor ishtirokchilari o‘rtasida tovarlami oldi - sotdisi va xizmatlami ko‘rsatish jarayonida namoyon boiadi. Ushbu jarayonda pul vositachi rolini bajaradi. Pulning muomala vositasi funksiyasini bajarishining bir sharti mavjudki, u ham boisa, tovarlami sotib olish va xizmatlami ko‘rsatish uchun tolov bir vaqtda amalga oshiriladi. Pulning ushbu funksiyasini bajarishda bevosita naqd pullar ishtirok etishi talab etiladi
.Tovarlar sotilganda va xizmatlar ko‘rsatilganda, ular uchun tolov kechiktirib amalga oshirilgan barcha holatlarda pul to ‘lov vositasi funksiyasini bajaradi. Demak, sotilgan tovar va ko‘rsatilgan xizmatlar tolov jarayonida uzilish bolmasa, pul muomala vositasini bajaradi, agar ushbu jarayon ma’lum davrga uzilishi, ya’ni tolov kechikkan holatlaming barchasida, pul avtomatik tarzda o‘zining tolov vositasi funksiyasini bajaradi.
Pul o‘zining muomala va tolov vositasi funksiyalarini bajarmagan vaqtda Jamg'arma funksiyasini bajaradi. Demak, pullar pul oboroti jarayonida tovarlar va ko‘rsatilgan xizmatlaming muomala vositasi sifatida namoyon bolmaganda, shuningdek, oldindan ko‘rsatilgan xizmatlar va sotib olingan tovarlar uchun tolov vositasi vazifasini bajarmagan paytlarda jamg‘arma funksiyasini bajaradi. Agar, jamiyatda yuz berayotgan iqtisodiy munosabatlar va aholining ijtimoiy - iqtisodiy faoliyatiga nazar tashlaydigan bolsak, pul asosan jamg‘arma vositasi funksiyasini bajarayotganligining guvohi bo’lishimiz mumkin.
Pul umumiy ekvivalent sifatida.
Ma'lumki, turli davrlarda metallar - bronza, temir, mis, kumush, oltin ana shunday ekvivalent bo'igan. Oldiniga ular taqinchoqlar, qurollar, mehnat qurollari va ko'pincha tasodifiy shakldagi va miqdorJardagi kam ishlov berilgan metall parchalari shaklida qo'llanilgan. Ular brusoklar, novdalar, plastinalar va yombilardan iborat bo'lgan.
Pul — tovar ayirboshlashda umumjamiyat ekvivalenti rolini bajaruvchi alohida tovar,
ayirboshlash va qiymat shakli rivojlanishi natijasidir. Pul tufayli tovar qarama-qarshiliklariga ruxsat beriladi.
Pul -- bu umumiy ekvivalent sifatida qo'llaniladigan universal tovarning alohida turi bo'Jib, boshqa barcha tovarlarning qiymati u orqali ifodalanadi. Pul ayirboshlash, to'lov, qiymatni o'lchash, boylikni to'plash vositasi funksiyalarini bajaradigan noyob tovardir.
Pul jamiyatda umumiy ekvivalent rolini o'ynaydigan maxsus tovar hisoblanib, uning yordamida barcha xarajatiar hisobga olinadi. MoIiya yaipi ichki mahsulot va milliy daromadni taqsimlaydigan, qayta taqsimlaydigan iqtisodiy dastak bo'lib, u orqali pul mabIag'lari fondlarining tashkil etilishi hamda sarflanishi nazorat qilinadi;
Jamiyatdagi pul munosabatlarining asosiy qismi ekvivalent xususi yatlarga ega bo'ladi. Bu munosabatlarda bir tomondan pul resurslari oqimi, ikkinchi tomondan tovarlar yoki xizmatlar oqimi harakat qiladi. Bu munosabat orqali ishtirokchilar o'zlarining iqtisodiy ehtiyojini qondiradilar. Moliya munosabatida pul harakati noekvivalent
xarakterga ega bo'ladi. Bu yerda, bir tomondan pul oqimi, ikkinchi tomondan tovar yoki xizmatlar harakati oqimi qarshi chiqolmaydi. pulni alohida tovar
bo'lib, boshqa barcha tovarlarning qiymatini ifodalaydigan umumiy ekvivalent sifatida xizmat qiladi, deb ta’riflash mumkin. U boshqa tovarlar kabi ikki tomonlama xususiyatga ega: bir tomondan, umuman tovar sifatida boshqa tovarlar singari qiymatga ega bo'lsa, ikkinchi tomondan, iste’mol qiymatiga ega, uning iste’mol qiymati umumiy ekvivalent sifatida boshqa istalgan tovarga almashuvchanligidir. Bu
pul-tovarning umumiy iste’mol qiymatidir. Demak, pul tovar sifatida qiymatga ega bo'ladi, alohida tovar sifatida esa qiymatning bevosita umumiy shakli hisoblanadi. Bu pulning boshqa hech qaysi tovarda bo'lmagan bevosita almashuvchanlik xossasini ko'rsatadi
Qisqa Xulosalar :
1 Pul kelib chiqishining evolutsion konsepsiyasiga ko‘ra, ular ijtimoiy mehnat taqsimoti, ayirboshlash, tovar ishlab chiqarishning rivojlanishi natijasida vujudga kelgan.
2. Taxminan eramizdan oldingi XII asrda Xitoyda, VII asrda esa 0‘rta yer dengizi davlatlari — Lidiya va Eginada vazni, miqdori va qotishmalarining tarkibiga ko‘ra bir xildagi metall pullar paydo bo'ldi.
3. 1816-yildan 1900-yilgacha mamlakatlarning ko‘pchiligi oltin yoki oltin tangali standartga o‘tganlar, lekin oltin standart aksariyat ko‘pchilik davlatlarda birinchi jahon urushigacha amal qilib turdi.
4 Pulning mohiyati haqidagi nazariyada uch asosiy yo'nalishni ajratib ko'rsatish mumkin metallistik, nominalistik va miqdoriy. Pulning alohida tovar sifatidagi mohiyatini hech bir nazariya to'g 'ri va batafsil yorita olmagan.
Foydalanilgan adabiyotlar va saytlar ro'yxati
1 O.Yu. RASHIDOV, I.I. ALIMOV, Y I.R. TOYMUHAMEDOV, R.R. TOJIYEV “PUL, KREDIT VA BANKLAR”(Toshkent 2011)
2 SH.SH. SHODMONOV, M.T. YAXSHIYEVA, R.A. YUSUPOV
“PUL NAZARIYASI “(Toshkent 2011)
3 https://kun.uz
4 https://fayllar.org