Tunnel effekti Quantum tunneling innovatsiyalarg’a ja’rdem beredi,energiya istemoli, energiyani tejew ha’m tez esaplaw ha’m baylanis maydanlarinda ko’birek na’rseni u’yreniwge ja’rdem beredi. - Quantum tunneling innovatsiyalarg’a ja’rdem beredi,energiya istemoli, energiyani tejew ha’m tez esaplaw ha’m baylanis maydanlarinda ko’birek na’rseni u’yreniwge ja’rdem beredi.
- Klassik fizikada uqsasi bolmag’an Kvant tunnelleri ha’diysesi kvant mexanikasinin’ tiykarg’I na’tiyjesi bolip esaplanadi. Bir o’lshemli potentsial shuqir V(x) ichki mintaqasida energiya E bolg’an bo’leksheni ko’rip shig’ayiq.(Potencial shuqir- bul ken’isliktin’ malim bir mintaqasida qon’si hududlarg’a qarag’anda to’menrek ma’niske iye bolg’an potensiyaldir.) Klassik mexanikada EV bolsa, bo’lekshe qaship ketedi. Kvant mexanikasinda bolsa jag’day bunday emes.Bo’lekshe onin’ energiyasi E tosiq biyikliginen to’men bolsada shig’a aladi. Eger E V g’a jaqin bolmasa, shig’iw itimali kishi bolsada. Bunday halda , bo’lekshe potencial tosiqtan o’tip , birdey energiya E menen shig’iwi mu’mkin.
Kvant bo’leksheleri tosiqtan o’tiwi mu’mkin bolg’an kvant tunellew effekti radioaktivlikti u’yreniw sebepli islep shig’ilg’an. Onin’ 1-qollaniliwi Jorj Gamov Ta’repinen islep shig’ilg’an alfa bo’lekshenin’ bo’lekleniwin tu’sindiriw edi Kvant tunellew yaki tunnel o’tiw kvant mexanikasi ha’diysesin an’latadi, bul jerde bo’lekshe klassik ra’wishte o’te almaytug’in tosiqtan o’tip ketedi.Bul alfa bo’liniwi ha’m Quyash kibi tiykarg’i izbe-izlikte turg’an juldizlarda ju’z beretug’in yadro sintezi kibi bir qansha jismoniy ha’diyselerde ro’l oynaydi. - Kvant tunellew yaki tunnel o’tiw kvant mexanikasi ha’diysesin an’latadi, bul jerde bo’lekshe klassik ra’wishte o’te almaytug’in tosiqtan o’tip ketedi.Bul alfa bo’liniwi ha’m Quyash kibi tiykarg’i izbe-izlikte turg’an juldizlarda ju’z beretug’in yadro sintezi kibi bir qansha jismoniy ha’diyselerde ro’l oynaydi.
- Tunnel ko’binese Geyzenberg aniqsizliq printsipi ha’m materyanin’ tolqin-bo’lekshe ekiligi jardeminde tu’sindiriledi. Klassik mexanika buni jeterli da’rejede tu’sindire almaydi.Sebebi bo’lekshe tosiqtan o’tiwi ushin jeterli energiyag’a iye bolmag’an boleksheler tosiqtan o’te almaydi.Yaki jeterli energiya iye bolmag’an top izge qaytadi. Kvant mexanikasinda bolsa bo’lekshe, basqa ta’repke suwrettegidey etip tosiqti kesip o’tedi. Bul pariqtin’ sebebi kvant mexanikasinda maretiyanin’ tolqinlar ha’m bo’leksheler qa’siyetine iye ekenligi.
Suwrette bo’lekshenin’ potensial tosiqtan keyingi tolqin funktsiyasi ko’rsetilgen. - Yadro fizikasinda α-idiraw
Mikroskopiyaliq du’nyag’a misal etip tuwri mu’yeshli potensial barerden o’tiwin alamiz. Bul jerde bo’lekshelerdin’ bir bo’legi potencial barerden o’tedi ,sebebi olar bo’leksheler. Tolqin energiyasin saqlap qaladi E1=E2 boladi
Do'stlaringiz bilan baham: |
