Tuproqda mikrob simbiozlari faoliyatini boshqarish, organik va mineral o‘g‘itlar tayyorlash va tuproq tarkibi tahlil usullari

O‘simlik mutantlarini tugunak hosil qila olmaydigan (Nod) yoki ularda azotfiksatsiya faolligini indutsirlash xususiyatiga ega bo‘lmagan azotsiz muhitda o‘sa olmaslik xususiyatiga qarab tanlab olinadi. Ko‘plab dukkaklilar (no‘xat, soya, beda, yo‘ng‘ichka, loviya, nut, xashaki dukkaklilar, qashqarbeda, sebarga) da

• O‘simlik mutantlarini tugunak hosil qila olmaydigan (Nod) yoki ularda azotfiksatsiya faolligini indutsirlash xususiyatiga ega bo‘lmagan azotsiz muhitda o‘sa olmaslik xususiyatiga qarab tanlab olinadi. Ko‘plab dukkaklilar (no‘xat, soya, beda, yo‘ng‘ichka, loviya, nut, xashaki dukkaklilar, qashqarbeda, sebarga) da
• bunday mutantlarni qo‘llash orqali simbiozning hosil bo‘lishi va faoliyatida bevosita ishtirok etadigan 100 dan ortiq genlar identifikatsiya qilingan. Simbioz munosabatning genetikasini o‘rganishning qulay ob’ekti hisoblanilgan – ekiladigan no‘xat (Pisium sativum L) da 40 dan ortiq genlar aniqlangan.

O‘simliklarni tugunak hosil qilish xususiyatiga ega bo‘lmasligini nazorat qiluvchi mutant allellar, kamdankam hollarda, ba’zi istisnolarni inobatga olmaganda retsessiv bo‘ladilar. Azotfiksatsiya qilish xususiyatiga ega bo‘lmaslikni nazorat qiladigan allellar retsessiv (no‘xat, sebarga, bedada) ham dominant (soyada) ham bo‘lishi mumkin. Simbioz taraqqiyotiga zarar keltiradigan mutantlar o‘simliklarning morfologiyasi, rivojlanish tezligi va etilishi (fertillik) ga ta’sir ko‘rsatadilar.

• O‘simliklarni tugunak hosil qilish xususiyatiga ega bo‘lmasligini nazorat qiluvchi mutant allellar, kamdankam hollarda, ba’zi istisnolarni inobatga olmaganda retsessiv bo‘ladilar. Azotfiksatsiya qilish xususiyatiga ega bo‘lmaslikni nazorat qiladigan allellar retsessiv (no‘xat, sebarga, bedada) ham dominant (soyada) ham bo‘lishi mumkin. Simbioz taraqqiyotiga zarar keltiradigan mutantlar o‘simliklarning morfologiyasi, rivojlanish tezligi va etilishi (fertillik) ga ta’sir ko‘rsatadilar.

Ko‘pgina tugunakka xos oqsillar uchun subhujayraviy joylashuv (o‘simlik hujayrasi sitozoli, bakteroid oldi membranasi, infeksiya ipi devori) yoki fermentativ faollik (ko‘plab «kechki» nodulinlar azotli yoki uglerodli ferment almashinuvining izoformasi hisoblanishi) aniqlangan. Ba’zi nodulinlar simbiozning tuzilmaviy asosini shakllanishida ishtirok etadi (4.3 rasm). Ularning qatoriga tugunak parenximalarida faol sintezlanadigan ertangi ENOD2 nodulini va II devorlarida to‘planadigan ENOD5 va ENOD12 ni kiritiladi.

• Ko‘pgina tugunakka xos oqsillar uchun subhujayraviy joylashuv (o‘simlik hujayrasi sitozoli, bakteroid oldi membranasi, infeksiya ipi devori) yoki fermentativ faollik (ko‘plab «kechki» nodulinlar azotli yoki uglerodli ferment almashinuvining izoformasi hisoblanishi) aniqlangan. Ba’zi nodulinlar simbiozning tuzilmaviy asosini shakllanishida ishtirok etadi (4.3 rasm). Ularning qatoriga tugunak parenximalarida faol sintezlanadigan ertangi ENOD2 nodulini va II devorlarida to‘planadigan ENOD5 va ENOD12 ni kiritiladi.