Turar-joy binolari, jamoat, sanoat va qishloq xo‘jalik binolari

II. ASOSIY QISM
2.1.SANOAT BINOLARINING KONSTRUKTIV ELEMENTLARI
Har qanday sanoat binolarining hajmiy rejalishtirish yechimlari binoda joylashgan texnologik jarayon harakteriga bog’liq bo’ladi.
Texnologik jarayon ishlab chiqarish-texnologik sxemasiga asosan aniqlanib, unda ma’lum bir ketma-ket tayyor maxsulotni tayyorlashda ko’zda tutilgan dastgoh va ularning joylashish harakteri, sex ichki ko’tarma transport jihozlari ko’rinishi va yuk ko’tarish qobiliyati, nomenklaturasi, xonalar o’lchami (katta-kichikligi) va ketma-ket joylashganligi, ichki harorat, namlik darajasi va boshqalarga bog’liq bo’ladi.
Texnologik sxema xom ashyolarning kelib tushish joylari, ishlab chiqarish chiqindilarini tashlash, muxandislik tarmoqlarini joylashtirish va o’tkazish joylarini ko’rsatadi.
Ishlab chiqarishni avtomatlashtirishda texnologik sxema avtomat yo’llarining joylashishi va buyumlarga ishlov berish va uni yig’ishdagi turli xildagi operatsiyalar bajarilishini ko’zda tutadi.
Korxona bosh rejasida bino va inshootlarning o’zaro joylashishi, ular orasidagi masofalar va boshqalar butun korxona texnologik sxemasi uzviy bog’langan bo’ladi.
Sanoatda chiqarilayotgan mahsulot turlarining ko’rinishi 250 tagacha bo’lgan ishlab chiqarish tarmoqlari va guruhlarini tashkil etadi. Shuning uchun ham sanoat binolarining turlari va ko’rinishlari juda katta diapozonga ega bo’ladi.
Bunday ishlab chiqarish binolarini rejalashlarni ikki turga ya’ni alohida yoki yoppasiga joylashuvchi sanoat binolari kabilarga ajratiladi.
Birinchi turdagi binolar ko’proq kichik quvvatga ega bo’lgan korxonalarda uchraydi. Bunda kamchilik sifatida, katta maydondagi qurilish, muxandislik va transport tarmoqlarining uzayib ketishi, obodonlashtirish ishlari hajmining oshib ketishi, ishlab chiqarishda ketma-ketlik usulini qo’llab bo’lmaslik kabilarni keltirish mumkin.
Hozirgi zamon amaliyoti shuni ko’rsatadiki, Ishlab chiqarishni bir turdagi va boshqa turdagi hamda boshqa hil texnologik jarayonlarini bitta binoda yig’ish maqsadga muvofiqdir.
Binolarni blokirovkasi texnologik dastgohlarni ko’p variantlarda o’rnashtirishga imkon berib, korxona maydonini 30-40% kamaytirishga olib keladi, tashqi devor parametrlarini 50% qisqartiradi, bino tannarxini 15-20% kamaytiradi, muxandislik transport tarmoqlarini va korxona xududini obodonlashtirish ishlarini birmunchaqisqartiradi.
Alohida binolar va korxonalar rejalari ishlab chiqilishi hal qilinayotganda kishilar va transport oqimini tashkil qilish asosiy vazifalardan biri hisoblanadi.Yuk(transport)oqimining boshi korxona yoki sexga maxsulot va yarim maxsulot kelib tushadigan joy bo’lib, undan sexlarga va bo’limlarga tarqatiladi,tayyor maxsulot saqlanadigan joylar esa bu oqimning oxirgi joyi hisoblanadi.Shuning uchun ham yuklar tashiladigan yo’llar iloji boricha qisqa, ishchilar va texnologik dastgohlar uchun havfsiz, harakati chog’ida, bir birini yo’lini kesib o’tmaydigan va jarayon davomida yuklar orqaga qaytib kelmaydigan bo’lishi kerak.Ishchi va hizmatchilarning ishga yoki ish so’ngida,hamda tushlik paytida ko’pchilik bo’lib sex va korxona ichidagi harakati kishilar oqimini vujudga keltiradi. Shuning uchun ham kishilarning bunday harakati davomida ularning eng qisqa, qulay, havfsiz yo’ldan yurishlarini ta’minlash kerak bo’ladi.
Bundan tashqari ish joylari atrofi ham qulay bo’lishi kerak. Ishchilar va sexlar ichida yayov yurishlari uchun yo’laklar ko’zda tutilgan bo’lishi kerak. Bir tekislikda kishilar va yuklar oqimining kesib o’tilishiga yo’l qo’yilmaydi. Agarda kesishadigan bo’lib qolishsa u holda, yer osti yoki ma’lum bir balandlikda joylashgan tunnel, o’tish joylarini ko’zda tutish lozim.Zamonaviy darvozaning prototipini qadimgi odam sovuq, yovvoyi hayvonlar va dushman qabilalarining reydlaridan qochib, uyiga kirishni to'sib qo'ygan tosh deb hisoblash mumkin. Keyin odam to'siqlar qurishni boshladi, uning darvozalari ajralmas qismga aylandi. Ular nafis qiyofasi bilan ajralib turmagan, balki sof amaliy xarakterga ega bo'lgan. Dastlab, darvoza eng qulay va arzon material - yog'ochdan qilingan. Keyinchalik, dekorativ maqsadlar uchun eshiklar temir bilan qoplangan. O'sha paytda, bunday hashamatni ozchilik sotib olishi mumkin edi - axir temir juda qimmat material edi. Keyin temir arzonlashdi va engilroq qotishmalar paydo bo'ldi. Va oddiy yog'och eshiklar ishonchli temir eshiklar bilan almashtirildi. Uzoq antik davrda yaratilgan darvoza zamonaviy darvozadan juda farq qilar edi. Aksincha, ular o'sha paytdagi tosh inshootlarda shunchaki "katta kirish joylari" edi. Keyinchalik, milodiy XI asrda allaqachon hududda Qadimgi Rus Ikkita tosh vertikal ustunlar va ularni bog'laydigan kamarlardan tashkil topgan kemerli eshiklar mashhurlikka erishdi. Bunday eshiklar mashhur "portal" so'zi bilan chaqirilgan. O'rta asrlarda deyarli barcha qasrlar suv bilan ochilgan xandaq bilan o'ralgan va eshiklar pastga tushib, shaharga olib boruvchi ko'prik bo'lib xizmat qilgan.
Bunday eshiklar allaqachon nisbatan texnik murakkabligi bilan ajralib turardi. Avtomatik emas, balki yarim avtomatik eshiklar bo'lsa ham, ularni birinchi deb hisoblash mumkin Foydalanish joyida ko'pincha ikkita tur ajratiladi: garaj va ko'cha avtomatik eshiklari. Garaj eshiklari transport vositalarining yopiq joylarga kelishini tashkil qilish uchun mo'ljallangan: garajlar, avtoulovlarni yuvish, xizmat ko'rsatish stantsiyalari, omborlar, ustaxonalar va boshqalar.Ko'cha yoki, ular ham deyilganidek, kirish eshiklari ko'pincha to'siqning ochilish qismida o'rnatiladi. Shunday qilib, ko'cha eshiklari - bu avtotransport vositalarining har qanday alohida er uchastkasiga, masalan, sanoat ob'ekti, ombor majmuasi, uy xo'jaligi fermasi va boshqalarga kirishini nazorat qilish muammosini hal qilish uchun mo'ljallangan to'siqning harakatlanuvchi qismidir.Seksiyali eshiklar avtomatik garaj eshiklarining eng keng tarqalgan turi. Seksion eshik bargi gorizontal kesimlardan qilingan.
Ko'pincha tuvalning qismlari poliuretan ko'pik bilan to'ldirilgan sendvich panellardan tayyorlanadi. Svetofor va / yoki kuzatuv oynalari bilan seksiyali eshiklarni yasash mumkin. Sandviç panellarning yuzasi yog'och bilan bezatilgan va bo'rttirma (panel) bo'lishi mumkin. Panoramik eshiklarni bo'limlari shaffof akrildan (oynalar koeffitsienti, ya'ni shaffof qismning nisbati) bo'linadigan qismli eshiklarning alohida pastki turiga ajratish mumkin. umumiy maydoni, 90% gacha), alyuminiy profil bilan ramkalangan Rolikli eshiklar (valikli eshiklar) g'ildirak panjurlariga o'xshaydi: ochilganda ular teshikning ustiga rulonga o'raladilar. Eshik bargi qattiq poliuretan ko'pikli plomba bilan yoki bo'lmasdan alyuminiy yoki po'lat plitalardan tayyorlanishi mumkin. Issiq binolarga kirishni tashkil qilish uchun aylanma eshiklardan foydalanilmaydi. Teshikli lamellardan (rulonli panjaralardan) foydalanish mumkin.