Turdimurodov abdullaning fanidan tayyorlagan

2.2. Voleybol sport to’garagiga yoshlarni ikkinchi bosqichida
birlamchi
saralov va yo’naltirish.
34
Yosh sportchining istiqbolli ekanligini baholashning asosiy mezoni
unda sportda takomillashtirish uchun qobiliyatning mavjudligidadir.
Boshlang’ich tayyorlovning dastlabki 2-3 yilidan keyin hamda qandaydir
sport turidagi oqilona yosh chegarasiga ancha etmasdan oldin, yosh
sportchining kelajakda xalqaro saviyadagi natijalarga erisha olish
to’g’risida xulosa chiqarish qiyin. Lekin, jismoniy takomillashtirishni
maqsadga muvofiqligini va uning yo’naltirilishini aniqlash, sportchini
yanada rivojlanishi uchun yo’naltirish zarur. Bu vazifalarni majmuaviy
tahlil asosida hal etish mumkin, bunda yosh sportchilarning morfologik,
funkstional, psixologik xususiyatlari, ularning ko’nikish imkoniyatlari,
mashg’ulot va bellashuvlar yuklamalarga ta’sirchanligi, yangi harakatlarni
o’zlashtirish va takomillashtirish kabi sifatlarini e’tiborga olish kerak.
Saralovning chuqur bosqichida erishilgan sport natijasi,
istiqbollikning mezoni bo’la olmaydi. Tajribaning ko’rsatishicha, birlamchi
tayyorgarlik bosqichiga nisbatan past natijalarga erishgan sportchilar joy
oladi.Shu bilan birgalikda aytish kerakki, bolalar va o’smirlar orasidagi
musobaqalarning g’oliblari kam hollarda yakuniy bosqichlarida sport
yutuqlariga erishadilar.Ko’p yillik tayyorlovning ikkinchi bosqichidayoq
yosh sportchilarni gavda tuzilishini oliy malakali sport ustalarining
morfologik xususiyatlariga qay darajada mos kelishini aniqlash zaruriyati
tug’iladi. Mazkur bosqichda, sportchining istiqbolligini baholashda
morfologik xususiyatlar eng muhim sifatlar qatori bo’ladi.
Turli sport yo’nalishi vakillarining morfologik farqlanishiga shunday
saralov sababdir, chunki sportchi gavdasining tuzilishi turli sport
yo’nalishlarda mexanik va biomexanik ustunlik keltiradi. Inson tuzilishi
ma’lum yosh orliqda o’zgarsada, umuman olganda uning ko’p jihatlari
deyarli o’zgarmaydi va asosan nasliy omillarga bog’liq bo’ladi.
Inson gavdasining normal tuzilishi ko’plab chizmalardan, eng ko’p
qo’llanilgani ko’rib chiqamiz va unga ko’ra tuzilish uch guruhga ajratiladi:
1.
cho’qqi sifat endomorf tur- oyoq va qo’llar, kalta va keng
35
suyaklar va oyoqkafti, katta jigar, katta hajmdagi teri osti yog’i;
atletik mezomorf tur- gavda shaklli, tor tos, keng elkalar, yaxshi
rivojlanganmushaklar, suyaklarning qo’pol tuzilishi;
2.
3.
astenik ekzomorf tur- yassi va uzun ko’krak qafasi, ozg’in gavda,
uzun va nozikoyoq qo’llar, tor oyoq kafti va panjalar, kam hajmda teri
osti yog’i.
Tabiiyki ko’pchilik shaxslarning gavda tuzilishini uch turga keltirib
bo’lmaydi. Bunday ajratish inson tuzilishining naqadar turliligiga
to’g’risida umumiy tasavvurlar hosil qilishga yordam beradi.Sport bilan
shug’ullanmaydigan talabalar orasida ko’p hollarda oraliq turlar uchraydi,
ular endomorf, mezomorf va ekzomorf turlarning nisbati kam qismlari
mavjud bo’ladi.
Sport kollejlarining talabalariga ko’p mezomorf tur uchraydi.
Olimpiada o’yinlarida qatnashganlari-engil atletikachilar orasida deyarli
endomorf turi uchramaydi.