Turkm dili-7 2017. indd

njy gönükme. Hal-ýagdaý doldurgyçlaryny tapyp, olaryň baglanýan sözleriniň manylaryny anyklaýyşlaryny düşündiriň.

Adam ogly bir zada ýüregi bilen berilende, ol iş onuň ykbaly bilen baky badaşýar. As-Suly¹ hem şeýle şahsyýetleriň biri bolupdyr. Ol dünýäniň ilkinji ezber küşt ussady diýip² ykrar edilipdir. As-Sulynyň ökde küştçi bolup ýetişmeginde nesil şejeresiniň täsiri hökman bolaýmaly.
As-Suly öz halypasy al-Alynyň küşte dahylly pikirleri- ni has ösdüripdir². Küşt oýnunyň düzgünlerini gutarnykly işläpdir. Munuň şeýledigine küşt oýnunyň³ taryhyna degiş- li gadymy golýazmalar hem şaýatlyk edýär. (Gazetden).

113. 
     nji gönükme. Hal-ýagdaý doldurgyçlaryny tapyň.
     

Olaryň sözlemdäki hyzmatyny düşündiriň.
Älem-jahan urşuň ot-ýalnyna, çaň-tozanyna garyldy. Ýazsoltanyň ýan-ýoldaşam, ýüzlerçe-müňlerçe ýigitler ýaly, jeň meýdanyndan dolanyp gelmedi. Iki ýaşly çagajyk
bilen ýalňyz galan garabagt ene ir bilen gelen musallaty bialaç çekmeli boldy. Öl armanly ýüreginiň bar hyjuwyny ýalňyz mydaryna – oguljygyna harç etdi. Gahatçylyk zamanynyň belaýy-nägehanlaryndan ony kükrek gerip goraglady, kiçijikliginden çig gaýmak bilen bakdy. Ogly üçin ýörite süýtli sygyr saklap, arpa-bugdaýy ýygnalan meýdanlardan penjesi bilen saman syrdy, ekinli pelleriň ýakasynda ot ýygdy. Ençeme gezek elini kesdirdi. Emma şonda-da ýeke dikrary bir gülüp bakanda, öz çekýän azap- laryny dünýäniň eşreti diýip bildi.
«Iki aýakly iki günde» diýleni. Onuň goçajygy ýapy ýaly ýigit bolup ýetişer, atasynyň ady bilen il-güne goşu- lar, öýüniň tuguny belende göterer, pylankesiň ogly pylany diýlip tanalar. Ýazsoltan göz guwanjy on alty ýaşandan, öýüň törüni ýaşyl kürteli gelin bilen bezemegiň arzuwyn- dady. Ol düýşünde öýüniň dulundan sallançak gerip, agtygyny allalaýardy, özi hem oňa uruşda ölen adamsynyň adyny dakyp: «Kakaly jan» diýýän şekillidi.
(Žurnaldan).

113. 
     nji gönükme. Böleklerden hal-ýagdaý doldurgyçlaryny we olaryň aýyklaýan sözlerini tapyň.
     

1. Ol atyň durşuna pugta syn etdim⁴. 2. Rahman şadyýanlyk bilen gürrüňe başlady. (Gazetden). 3. Umuman ýeriň ýüzi suw bilen örtülipdi. («Üç pygamber» r k). 4. Ul- lakan bir guşuň kölegesi ýalazy goňur çägäniň üstünden süýşüp geçdi. Depäme seretdim. Günüň astynda ýalňyz garaguş gaýyp barýar. (B.Hudaýnazarow «Akar suwuň aýdymy»). 5. Ýaşuly … ýüzüniň çaňyny syýy bilen sü- pürdi, gözüne giren çaňy owkalap, gözýaşy bilen çykardy. (H. Derýaýew «Ykbal»). 6. Tamlaryň, kepbeleriň turba- laryndan çykýan tüsseler düw-dagyn bolup pytraýardy. (A. Durdyýew «Saýlanan eserler»). 7. Şatlyk haty owa- dan ýazýar⁴. 8. At özüniň onlarça gelip-geçen ýolundan –
gara daşlaryň üstünden aýaklaryny batyrgaý basyp gidip barýar. (N.Saryhanow «Şükür bagşy»). 9. Gelin üçin ke- jebe ýasanlarynda nermaýany oňat bezäpdirler⁴. Toýçular dürli nagyşly we pürçekli matalardan bezegleri düýäniň boýnuna, başyna gotazlap daňypdyrlar. (Gazetden).
10. Çalyşman daş ýurduň gülleri bilen,
Aýakda yz goýan seniň tikeniň. (G. Ezizow).

113. 
     njy gönükme. Hal-ýagdaý doldurgyçlarynyň baglanýan sözleriniň manysyny anyklaşdyryp gelşini düşündiriň. Baş ag- zalary we öwrenen aýyklaýjy agzalaryňyzy görkeziň. Göçüriň. Baş we aýyklaýjy agzalaryň aşagyny çyzyň.