Turon zamin ziyo
Ta’limning frontal, guruh va yakka tartibdagi usullari birligi
Download 0.92 Mb.
|
BOLALAR RIVOJLANISHIDA JISMONIY TARBIYA NAZARIYASI VA METODIKASI
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2-§. Bolalarni o‘qitish metodlari va usullari
Ta’limning frontal, guruh va yakka tartibdagi usullari birligi. Bu prinsip ta’limning turli usullari qo‘llanilgandagi uyushqoqlikni ko‘zda tutadi: frontal usul qo‘yilgan vazifani bir vaqtda, ongli va ahil ravishda bajarishni talab yetadi; guruh usuli mas’ul, mustaqil va o‘zaro yordamni rag‘batlantirishni talab yetadi; yakka yondashuv usuli tarbiyachining ba’zi bolalarga zarur yordam berishi va ancha tayyorgarligi bor boshqa bolalarga nisbatan talabchanlikni oshirishda ifodalanadigan rahbarligini talab yetadi. Bu usullardan birgalikda foydalanish, tarbiyaviy vazifalarni samarali
-69- bajarishga xizmat qiladi. Talablarni asta-sekin oshirib borish. Bu prinsipning sharti bola oldiga birmuncha qiyin vazifalar qo‘yish va bajartirish hamda yuklama ko‘lamini va intensivligini asta- sekin oshirib borishdan iboratdir. Mashqlarni yangilash jarayonida harakat, malaka va ko‘nikmalarining hajmi kengayadi va boyiydi. Harakat faoliyati shakllarini murakkablashtirish bilan birga bolaning kuchiga yarasha beriladigan jismoniy yuklama asta-sekin oshib boradi. Bu jismoniy fazilatlarning rivojlanish qonuniyatlari nisbatan bolaning kuchi, chidamliligi, tezkorligi bilan belgilanadi. Ko‘rib o‘tilgan barcha prinsiplar o‘z mazmuniga ko‘ra o‘zaro bir-biri bilan c hambarchas bog‘liqdir. Ularning barchasi o‘zida yagona va faqat shartli ravishda alohida holda qaraladigan bir jarayonning muayyan jihatlarini va qonuniyatlarini aks ettiradi. 2-§. Bolalarni o‘qitish metodlari va usullari Ta’lim metodlari o‘quv predmeti, aniq didaktik vazifalar, vositalar va ta’lim shartlarining o‘ziga xos xususiyatlariga bog‘liq usullar tizimining turli birikmalaridan iboratdir. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolaning asab tizimi va butun organizmi nihoyatda plastik va tashqi ta’sirga beriluvchan bo‘ladi. Shuning uchun maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar bilan mashg‘ulot olib borganda psixik va jismoniy kuchni sarflanadigan to‘g‘ri vaqt nisbati va undan so‘nggi dam olish tarbiyachining muhim vazifalaridan biri bo‘lishi lozim. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga ta’lim berishda ularning yosh xususiyatlari va imkoniyatlarini hisobga olgan -70- holda quyidagi metodlardan foydalaniladi. Ko‘rgazmali metod. Og‘zaki metod. Amaliy metod. O‘yin metodi. Musobaqa metodi. Ko‘rgazmali metod – bu hissiy idrok va harakat sezgilarining yorqinligini ta’minlaydi. Ular bolalarda sensor qobiliyatlari rivojlanishini faollashtiruvchi harakat haqida juda to‘liq va aniq tasavvurning hosil bo‘lishi uchun zarurdir. Og‘zaki metod – bu metod bolalar ongiga yo‘naltirilgan, ular oldiga qo‘yilgan vazifalarni tushunib olishga va mashqlar mazmuni va tuzilishini o‘zlashtirib olishda katta rol o‘ynaydigan harakatli mashqlarni ongli ravishda bajarilishi, bu mashqlarni turli vaziyatlarda mustaqil qo‘llashga yordam beradi. Amaliy metod – bolalarning amaliy harakat faoliyati bilan bog‘liq bo‘lib, harakatlarni o‘z muskul motor sezgilarida to‘g‘ri idrok etilishini amalda tekshirishni ta’minlaydi. Amaliy metodlar mashqlarni o‘yin shaklida, musobaqa elementlaridan foydalanish bilan xarakterlanadi. Amaliy metodning xilma-xil turlaridan biri o‘yin metodidir. O‘yin metodi – bolalar bilan ishlashda samarali bo‘lib, ko‘rgazmali obraz va ko‘rgazmali amaliy tafakkur elementlarini hisobga oladi. U turli harakat ko‘nikmalarini, harakatlarning mustaqilligini, o‘zgaruvchan sharoitga nisbatan tezkor javob reaksiyasini bir vaqtda takomillashuviga, ijodiy faollik ko‘rsatishga imkon beradi. Musobaqa metodi – maktabgacha tarbiya yoshidagi -71- bolalarga ta’lim-tarbiya berishda u faqat pedagogik rahbarlik sharoitida qo‘llanilishi lozim. Bu metoddan katta guruhlarda foydalanish mumkin. Musobaqalar bolalar kuchiga mos bo‘lishi, axloqiy-irodaviy fazilatlarni tarbiyalash, shuningdek o‘z yutuqlarini va boshqa bolalarning muvaffaqiyatlarini talabalarga ongli munosabatda bo‘lish asosida to‘g‘ri baholash musobaqaning majburiy shartidir. Tashabbuskorlik, qa’tiylik, sabotlilik, dadillik, jasurlik, oliyjanoblik, o‘rtoqlik kabi irodaviy hamda axloqiy hislatlarni tarbiyalashda musobaqa metodining a hamiyati g‘oyat kattadir. Lekin shuni unutmaslik kerakki, birinchilik uchun raqobat qilish, kurashish salbiy xususiyatlarni (xudbinlik, hasad qilish, dag‘allik…) tarkib topishga imkon berishi mumkin. Shu sababli musobaqa metodiga mohirona pedagogik rahbarlik qilingan taqdirdagina u ma’naviy tarbiya sohasidagi o‘z rolini oqlay oladi. Pedagogik jarayonda ta’lim metodlaridan mujassam holda foydalaniladi. Ko‘rgazmali yoki og‘zaki metodlardan so‘ng darhol bolalar amaliy harakatlarga, harakatlarni mustaqil bajarishga o‘tishlari lozim. Har bir metod vazifalarni hal etishga yordam beradigan bir qancha usullar majmuasidan iboratdir. Usul – metodning bir qismi, uni to‘ldiruvchi va aniqlashtiruvchi qismidir. Ko‘rgazmali metodga oid usullar. Bolalarni harakatlarga o‘rgatishda ko‘rgazmalilikning turli metodlaridan foydalaniladi. yaqqol ko‘rish usullari harakat yoki ayrim xarakat elementlarining tarbiyachi tomonidan to‘g‘ri va aniq namoyish etilishidan; tevarak-atrofdagi hayot ko‘rinishlariga taqlid 72 - qilishdan; masofani to‘g‘ri bosib o‘tishda mo‘ljal olishdan foydalanish; ko‘rgazmali qo‘llanmalar, teleeshittirishlar, fotografiyalar, suratlar… foydalanishdan iboratdir. taktil – mushak ko‘rgazmaliligi bolalarning harakat faoliyatiga jismoniy tarbiya qo‘llanmalarini kiritish bilan ta’minlanadi. Masalan: tizzani baland ko‘tarib yugurish ko‘nikmasini hosil qilish maqsadida ketma-ket qo‘yilgan yoy shaklidagi darvozachalar qo‘llaniladi. Yugurish paytida oyoqni bu to‘siqlar osha ko‘tarib o‘tish bolaning tizzani baland ko‘tarish ko‘nikmasini egallashiga yordam beradi. yaqqol eshitish usullari harakatlarni ovoz orqali boshqarishga asoslanadi. Cholg‘u musiqasi va ashula eng yaxshi eshitish ko‘rgazmasi hisoblanadi. Ular bolalarda estetik his va emotsiyaonal ko‘tarinkilik uyg‘otadi, harakat xarakterini belgilaydi, uning sur’ati va ritmini boshqaradi. Shuningdek tarbiyachilar harakat sur’ati va ritmini bashqarishda childirma (buben) dan foydalanadilar. Ko‘rgazmalilik usullari bolaning harakatlarni to‘g‘ri idrok qilishi va tasavvur etishi, hissiy ongining kengayishiga harakatlarni bajarishda o‘z-o‘zini nazorat qilishning vujudga kelishiga sur’ati va ritmini eshitish orqali boshqarishga, sensor qobiliyatining rivojlanishiga xizmat qiladi. Download 0.92 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling