Turon zamin ziyo

2-§.O‘quv faoliyatini o‘tkazish metodikasi
Kurs bo‘yicha uquv faoliyati nazariy, seminar va amaliy mashg‘ulotlar bilan birga mustaqil ta’lim shaklida o‘tkaziladi. Kasbiy bilim va ko‘nikmalarni mustahkamlash amaliyot davomida amalga oshiriladi. Kurs ishi jismoniy tarbiya dasturidagi dolzarb masalalarni chuqur o‘rganishga ko‘maklashadi. Fanni o‘rganish jarayoni “ Jismoniy tarbiya” kursi, anatomiya, fiziologiya, pediatriya va gigiyena asoslari, psixologiya, pedagogika kabi fanlar bilan o‘zaro bog‘langan. Mashg‘ulotlarning turli shakllaridan foydalaniladi: nazariy va amaliy bilimlarni tekshirish darsi, muloqot darsi, baxs-munozara darsi, ijodiy darslar va hk. Kollejlarda aralash tipdagi mashg‘ulotlar keng qo‘llaniladi. Uning tarkibi: tashkiliy qism, bilimni mustahkamlash va tekshirish, kasbiy ko‘nikmalarni shakllantirish, yangi bilim o‘rganish va o‘zlashtirish, uy vazifasini tushuntirishdan iborat. Qo‘yilgan vazifalarga qarab tarkibi o‘zgartiriladi. Dars mazmuni turli shakllarda tushuntiriladi: hikoya, ma’ruza, suxbat. Darsda talabalar darsliklar, dasturlar va boshqa adabiyotlar bilan ishlaydilar. Ular reja tuzish, konspekt va tezislar yozish, ota-onalar balan suxbat o‘tkazishni o‘rganadilar. Bu xolatda
-208-

pedagog talabalar oldiga aniq savol va vazifalar qo‘yib, ularni bajarilishini o‘z vaqtida talab qilishi kerak. Yangi mavzuni to‘la o‘zlashtirishi uchun ko‘rgazma qurollaridan foydalanish ko‘maklashadi.

Jismoniy mashqlar texnikasini o‘rgatish jarayonida pedagog talabalarga xarakat elementalarini va to‘liq xarakatni o‘zini ko‘rsatishi kerak; bola xarakatlanish faoliyatini metodikasi, tashkil etish turlari (jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari, gimnastika mashqlari, xarakatli o‘yinlar va hk.). Mashg‘ulotlarda ko‘rgazma qurollaridan (suratlar, fotosuratlar, plakatlar va h.) jismoniy mashqlar tasvirlangan( sakrash, uloqtirish, yugurish va hk.), tik turish holatlari; sport anjomlari; jismoniy tarbiya vosita va metodlarning yoshiga qarab klassifikatsiya jadvallari, hujjatlar namunalari (reja, rejalashtirish, konspekt, konsultatsiya, suhbat). Dars davomida qo‘llanadigan sxema, chertej, rasmlar video vositalar yordamida namoyish etiladi. Kurs o‘rganish davomida film va diafilmlar namoyish etiladi. O‘rganish maqsadida teleko‘rsatuvlar ham namoyish etiladi. Darslarda talabalar o‘lchash asboblaridan foydalanishni o‘rganadilar sekundomer, metronom va hk.). Seminar mashg‘ulotlarida olingan bilim tekshiriladi va mustahkamlanadi; maxsus adabiyotlar bilan ishlash, konspektlashtirish; doklad uchun reja va konspekt tuzish; ota-onalar bilan konsultatsiya va suxbatlar o‘tkazish o‘rgatiladi; mavzularni og‘zaki aytib berish. Seminarning xar bir mavzusi bo‘yicha talabalarga adabiyotlar ro‘yxati, aniq vazifalar, ularni bajarish rejalari va shakli beriladi. Seminar mashg‘ulotining tashkil etilishi turli bo‘lishi mumkin, masalan, o‘qituvchi seminar vazifalarini eslatib, o‘tkazish


-209-

tartibini tushuntirgandan so‘ng talabalarga so‘z beradi. Shundan so‘ng, seminar ishtirokchilari savol berishadi, so‘zga chiqqanlar savollarga javob beradilar. Natijalarni sarhisob qilishda o‘qituvchi asosiy dokladni baholaydi, uning mazmuni va shakliga qisqacha izoh beradi; qolgan ishtirokchilarni ham baholaydi.

Amaliy mashg‘ulotlar kollejlar bilan birga maktabgacha ta’lim muassasalarida ham o‘tkaziladi. Talabalar mashg‘ulotda sport kiyimida bo‘lishi shart, ularni kichik guruhlarga ajratadilar. Amaliy mashg‘ulotlarda xar xil yoshdagi guruhlarda safda turish texnikasi, umumiy rivojlantiruvchi, sport mashqlari, asosiy harakatlar va ularni o‘rgatish metodikasi o‘rgatiladi. Talabalar konspekt tuzadilar, harakatlanish faoliyatini tashkil etish metodikasini ishlab chiqadilar. Ular jadvallar, jismoniy mashqlar majmuini tuzadilar, xarakatlar texnikasini rasmlarini chizadilar. Amaliy mashg‘ulotlarning asosiy maqsadi - amaliy ko‘nikmalarni egallash (jismoniy mashqlarni o‘tkazish, atamalarni bilish, buyruq berish, sport anjomlaridan foydalanish), so‘z va xarakatlar uyg‘unligini namoyish etish. Talabalar jismoniy mashqlar o‘rgatish metodikasini tahlil qilishni o‘raganadilar, xatolarini aniqlab, ularni bartaraf etish yo‘llarini topadilar; kuzatishlarini yozib borish, darslar taxlili bilan so‘zga chiqish.
O‘quv amaliyotining maqsadlaridan biri ota-onalar bilan suhbat va konsultatsiyalar o‘tkazish. Talabalarning tayyorgarligi va qatnashishi o‘qituvchi tomonidan baholanadi.
Kurs bilan bog‘liq auditoriya nazariy mashg‘ulotlaridan tashqari, pedagog tomonidan maktabgacha ta’lim muassasida namunaviy mashg‘ulotlar tashkil etiladi. Talabalar vazifalari
-210-

maktabgacha ta’lim muassasiga borganidan so‘ng, jismoniy tarbiya uchun, bolaning mustaqil xarakatlanish faolligi uchun sharoitlar yaratish, bolaning xatolarini tuzatish, mashg‘ulotlarda xavfsizligini ta’minlash, sog‘lomlashtirish, tarbiya va ta’lim vazifalarini hal qilish, jismoniy mashqlar bilan chiniqtirish muolajalarini ham amalga oshirishdan iborat. Tarbiyachiga qo‘yilgan talablar ichida, quyidagi talablar muhim ahamiyatga ega: jismoniy mashqlarni aniq va oddiy tushuntirib bera olishi, bolalar hatti- harakati va sog‘lig‘ini nazorat qila olishi, buyruq bera olishi, yaxshi nutq madaniyatiga ega bo‘lishi, pedagogik takt - bolalar bilan muloqot qilganda, mashg‘ulotlarga tayyorgarligining yuqori darajasi. Muhokama paytida talabalar diqqati mashg‘ulotlarni tashkil etilishiga qaratiladi: vazifalarni o‘rgatish, metod va prinsplarni amalga oshirish, ijod qilish uchun sharoit shakllantirish, bolalar xatolarini oldini olish va tuzatish, vaqt va nagruzkani mashg‘ulot qismlariga qarab to‘g‘ri taqsimlash. Pedagog talabalar o‘z diqqatini chiniqtirish muolajalari, qomatini to‘g‘ri tutishiga va hk. qaratadi. Harakat faoliyatini turli shakllarini tashkil etilishini tahlil qilganda, xronometraj natijalari asosida, umumiy va motorik ma’lumotlar aniqlanadi. Tahlil mavzusi va savollarini pedagog oldindan tarqatadi. Talabalar mustaqil faoliyatini boshqarish. Talabalar mustaqil ta’limi dars davomida yozib olingan materialni o‘rganish va taxlil qilishdan iborat; vazifalarni bajarish, annotatsiya tayyorlash, harakatli o‘yinlar, ertalabki gimnastika va mashg‘ulot reja-konspektini ishlab chiqish, ota-onalar bilan suxbat va konsultatsiya konspektlari, tadbirlar ssenariylarini yozish. Baholash ko‘rsatkichlarini nazorat qilish. Talabalar

-211-

bilimi mashg‘ulotda baholanadi. Talabalar faolligini va bilimini tekshirishning xar xil nazorat turlarini (og‘zaki va yozma, nazorat ishlar bajarilishi, test usuli, xarakatli va sport o‘yinlarini ko‘rsatib berish va h.) qo‘llash mashg‘ulot samaradorligini oshiradi.

Amaliy mashg‘ulotlar davomida bola bilan ishlash metodikasini bilish, bajaradigan vazifalar sifati ham inobatga olinadi.
O‘qituvchining darsga tayyorgarligi muhim a hamiyatga ega. Bilimni yetkazish mahorati o‘qituvchining malakasiga, uning shaxsiy fazilatlariga, bilimiga va fanga nisbatan qanday munosabatda ekanligiga bog‘liq. Har bir darsga o‘qituvchi jiddiy tayyorgarlik ko‘radi, talabalar uchun savollar tuzadi, yangi mavzuni taqdim etish va o‘tilgan mavzuni mustahkamlashni ishlab chiqadi. Darsga tayyorgarlik - talabalarning tayyorgarlik darajasiga bog‘liq.
O‘qituvchi -metodika, nutq madaniyati, bilimni egallashdda namuna bo‘lishi kerak. Kursning samaradorligi o‘qituvchining pedagogik va shaxsiy fazilatlariga bog‘liq.
Kurs ishlari. Kurs ishi - talabalar o‘quv faoliyatining bir turi. Kurs ishini yozish jarayonida talaba mutaxassisligi bo‘yicha adabiyotlar bilan ishlash, nazariy va amaliy savollarni bir-biriga bog‘lash, kuzatish olib borish, eksperimental tekshirish o‘tkazish, xulosalar chiqarish bilan shug‘ullanadi. Kurs ishini bajarilishi nazariya va amaliyotni bir-biriga bog‘lash, tashabbuskorlik va ijodkorlikni talab qiladi. O‘qituvchi talabani yo‘naltirib, uning ishini baholaydi.