Tushuntirish

Jihozlar va ko‘rgazmali o‘quv metodik vositalar: Ayol ichki jinsiy organlari, homilaning bachadon ichida joylashishini tasvirlagan plakatlar. Bir yoshgacha bo‘lgan bola kalla suyagi tuzilishini va umurtqa pog‘onasi anatomik egriliklar hosil bo‘lishini aks ettiruvchi plakatlar va proeksion ko‘rgazmali-metodik vositalar. Baqa yoki boshqa xordalilar va odam skeletining umumiy ko‘rinishi, sutemizuvchilar embrionining ona qomida rivojlanishi tushirilgan rasmli jadvallar, sutemizuvchilar bosh miyasi tuzilishi va aqliy faoliyati namoyish etadigan rasmlar va videolavhalar.
Mavzular kesimida amaliyotga (kompetentlikka) yo‘naltirilgan va fanlararo bog‘liqlikka doir (mantiqiy) masalalar yechish.


MAVZUIY REJALASHTIRISH

№	Boblar nomi	Jami soatlar taqsimoti
		Jami	Nazariy	Laboratoriya
	Kirish	1	1
1	Odam organizmi haqida umumiy ma’lumot	3	3
2	Organizm funksiyasining boshqarilishi, sekretsiya bezlari	4	4
3	Tayanch-harakatlanish sistemasi	6	5	1
4	Qon	4	4
5	Qon aylanish sistemasi	6	5	1
6	Nafas olish sistemasi	4	3	1
7	Ovqat hazm qilish sistemasi	5	4	1
8	Moddalar va energiya almashinuvi	5	4	1
9	Teri va siydik ayirish sistemasi	5	5
10	Nerv sistemasi	7	6	1
11	Oliy nerv faoliyati	7	7
12	Sezgi organlari	7	6	1
13	Ko‘payish va rivojlanish, odamning biologik va ijtimoiy tabiati	4	4
Jami		68	61	7

(chuqurlashtirib o‘qitishni mavzuiy rejalashtirish)

№	Boblar nomi	Soatlar taqsimoti
		Jami	Nazariy	Laboratoriya
	Kirish	2	2
1	Odam organizmi haqida umumiy ma’lumot	8	6	2
2	Organizm funksiyasining boshqarilishi, sekretsiya bezlari	6	6
3	Tayanch-harakatlanish sistemasi	10	8	2
4	Qon	7	5	2
5	Qon aylanish sistemasi	8	6	2
6	Nafas olish sistemasi	10	8	2
7	Ovqat hazm qilish sistemasi	8	6	2
8	Moddalar va energiya almashinuvi	6	4	2
9	Teri va siydik ayirish sistemasi	6	6
10	Nerv sistemasi	8	6	2
11	Oliy nerv faoliyati	8	8
12	Sezgi organlari	9	7	2
13	Ko‘payish va rivojlanish, odamning biologik va ijtimoiy tabiati	6	6
Jami		102	84	18

IX SINF

Biologiya fani o‘quv dasturi Xalq ta’limi vazirligining 2018-yil 29-oktabrdagi 266-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan

O‘quvchilar o‘quv faoliyati natijalariga qo‘yiladigan talablar:
biologiyaning turli ilmiy sohadagi fanlari nimani o‘rganishini, biologiyaning inson amaliy faoliyatidagi ahamiyatini biladi;
biologiya fanining rivojlanish tarixini bilish, hayot va tiriklikning mohiyatini, tirik organizmlarga xos xususiyatlarnitushunadi;
hujayra nazariyasi, hujayra organoidlarini tuzilishi, funksiyasini tushunadi va izohlaydi;
hujayraning mitoz, miyoz bo‘linish jarayonlari, ularni biologik ahamiyatini biladi;
hujayra tarkibiga kiruvchi elementlar, anorganik va organik moddalarni farqlaydi;
organik moddalarning xilma-xilligini bilish, ularni farqlash, viruslarni, prokariot hujayralarni, eukariot hujayralar va ularning tarkibiy qismlari, tuzilishidagi o‘ziga xos jihatlarini tushunadi;
tirik organizmlarni o‘rganish metodlari: kuzatish, taqqoslash, tajriba, modellashtirishdan qanday maqsadlarda foydalanishni biladi;
viruslar va bakteriyalarning inson hayotidagi ahamiyatini bilgan holda, ular keltirib chiqaruvchi kasalliklarning oldini olish maqsadida gigiyenik qoidalarga rioya qiladi;
irsiyat, o‘zgaruvchanlik va uning turlarini biladi;
postembrional rivojlanish davrida o‘simlik va hayvonlarda sodir bo‘ladigan o‘zgarishlarni kuzatishni biladi.


O‘quvchilar o‘quv faoliyati natijalariga qo‘yiladigan talablar:
(chuqurlashtirilgan sinflar uchun)
Ontogenez, genetika va seleksiya sohasidagi bilimlarga ega bo‘ladi;
hujayrada moddalar almashinuviga doir masalalarni yechish yo‘llarini biladi;
organizmda moddalar va energiya almashinuvi jarayonlari mohiyatini anglagan holda o‘z organizmini o‘zi nazorat qila olish va kun tartibiga rioya qiladi;
mavzu yuzasidan xulosa chiqara oladi, o‘z fikrini aniq va tushunarli bayon eta oladi, darslik va qo‘shimcha adabiyotlardagi matn asosida mantiqiy ketma-ketlikda savollar tuza oladi, savollarga yozma va og‘zaki javob beradi;
o‘simliklarning yangi hosildor navlarini,hayvonlarning zotlarini yaratishning dastlabki usullarini biladi;
inson mehnatini yengillashtiradigan, mehnat unumdorligini oshiradigan, qulay shart-sharoitga olib keladigan fan va texnika yangiliklaridan foydalangan holda metabolizm, genetikaga oid masalalarni ishlaydi.
KIRISH
(1 soat)
Kirish. Biologiya – tirik organizmlar haqidagi fan. Biologiya-turli ilmiy sohadagi fanlar majmuasi. Biologiyaning inson amaliy faoliyatidagi ahamiyati. Biologiya fanining rivojlanish tarixi. O‘zbek olimlarining biologiya fani rivojiga qo‘shgan hissalari.
Biologiyaning ilmiy – tadqiqot metodlari. Tirik organizmlarni o‘rganish metodlari: kuzatish, taqqoslash, tajriba, modellashtirish. Hayot va tiriklikning mohiyati.


I bob. HAYOTNING UMUMIY QONUNIYATLARI
(2 soat)
Tirik oranizmlarning o‘ziga xos xususiyatlar: kimyoviy tarkibi, hujayraviy tuzilishi, moddalar almashinuvi, irsiyat, o‘zgaruvchanlik, ko‘payish, o‘sish, rivojlanish, ta’sirlanish. Tirik va notirik tabiatning o‘xshashligi va farqi.
Tiriklikning tuzilish darajalari.


I bob. ОRGANIZMLARNING XILMA-XILLIGI
(6 sоаt)
Hayotning hujayrasiz shakllari. Viruslar. Viruslarning tuzilishi, xilma-xilligi va kashf etilish tarixi. Hayotning hujayraviy shakllari. Hayotning hujayraviy shakllari
Prokariot hujayralar.
Eukariotlar – o‘simliklarning xilma-xilligi. Tuban va yuksak o‘simliklar, ularning tabiatdagi va inson hayotidagi ahamiyati.
Zamburug‘lar dunyosi. Zamburug‘larning tuzilishi, xilma-xilligi. oziqlanish usuli, tabiatdagi va inson hayotidagi roli. Lishayniklar. Lishayniklarning tuzilishi, xilma-xilligi va ahamiyati.
Hayvonlar dunyosi. Hayvonot olamining xilma-xilligi. Bir hujayrali va ko‘p hujayrali hayvonlar. Hayvonot olamining tabiatdagi va inson hayotidagi ahamiyati.
1-laboratoriya mashg‘uloti.
Pichan tayoqcha bakteriyasini mikroskopda ko‘rish.
Ko‘k-yashil suv o‘tlarini mikroskopda ko‘rish.
Mavzular kesimida amaliyotga (kompetentlikka) yo‘naltirilgan va fanlararo bog‘liqlikka doir (mantiqiy) masalalar yechish.


II bob. SITOLOGIYA ASOSLARI
(10 sоаt)
Hujayrani o‘rganish tarixi va hujayra nazariyasi. Sitologiya hujayra haqidagi fan. Hujayrani o‘rganish tarixi. Hujayra tiriklik tuzilishi, funksiyasi va rivojlanishining eng kichik birligi.
Hujayra nazariyasi. Hujayra nazariyasi, uning hozirgi zamon asosiy qoidalari va ahamiyati.
Hujayrani o‘rganish usullari.
Eukariot hujayralar. Eukariot hujayra. Eukariot hujayraning tuzilishi. Plazmatik membrana. Plazmatik membrananing tuzilishi, xususiyatlari, funksiyalari. Hujayra organoidlari.
Sitoplazma. Hujayraning membranasiz va membranali organoidlari: endoplazmatik to‘r, ribosomalar, golji majmuasi
Mitoxondriya, plastidalar, lizosomalar va sitoplazmaning boshqa organoidlari.vakuolalar, hujayra markazi, sitoskelet, hujayraning harakat organoidlari, ularning tuzilishi, funksiyalari. Kiritmalar, ularning xilma-xilligi, ahamiyati.
Yadro va uning uning tuzilishi. Yadro, uning tuzilishi, funksiyalari. Xromosomalar, ularningtuzilishi. Somatikvajinsiyhujayralarhaqidatushuncha. Kariotip.