Demak, Xarrod va Domar modellarida o’sishini ta’minlaydigan asosiy omil investitsiyalar, ya’ni kapital jamg’arish deb hisoblanadi. Bu modellar 1920-50 yillardagi iqtisodiy o’sishlarni izohlashga qo’l kelgan, ammo keyingi yillardagi kuzatishlarga to’g’ri kelmay qolgan. Uning asosiy mohiyati: - Demak, Xarrod va Domar modellarida o’sishini ta’minlaydigan asosiy omil investitsiyalar, ya’ni kapital jamg’arish deb hisoblanadi. Bu modellar 1920-50 yillardagi iqtisodiy o’sishlarni izohlashga qo’l kelgan, ammo keyingi yillardagi kuzatishlarga to’g’ri kelmay qolgan. Uning asosiy mohiyati:
- Kapital unumdorligining doimiyligini, α = dy/dk;
- Doimiy jamg’arish normasi, s = I/Y;
- Kapital chiqib ketishi mumkin emasligi, W = O;
- Investitsion uzilish ham nolga teng, dk (l) / dt = I (T ) ;
- Model texnik taraqqiyotni hisobga olmaydi;
- Ishlab chiqarish mehnat xarajatlariga bog’liq emas, chunki, mehnat resurslari kamyob hisoblanmaydi.
Kapital unumdorligining doimiy xususiyati, agarda mehnat kamyob resurs hisoblanmasa, Leontevning ishlab chiqarish funktsiyasidan iborat bo’ladi. - Kapital unumdorligining doimiy xususiyati, agarda mehnat kamyob resurs hisoblanmasa, Leontevning ishlab chiqarish funktsiyasidan iborat bo’ladi.
- Y(t) = min ( (α L (t); dK (t));
- Daromadlarni qo’shimcha o’sishi dy/ydt vaqt bilan doimiydir va αs ga teng. U jamg’arish normasiga va kapital unumdorligiga mutanosib, Xarrod va Domar modellarida investitsiya (I) va iste’mol (S) ham shunday darajada o’sadi. Bunda iste’mol bilan investitsiya o’rtasidagi qarama-qarshiliklar shundan iboratki, jamg’arish normasi (s ) qanchalik yuqori bo’lsa, iste’molning o’sish normasi xam shunchalik yuqori va uning boshlang’ich darajasi shunchalik kam bo’ladi. Bu qarama-qarshilikni xal qilish uchun iste’mol to’g’risida doimiy ravishda qo’shimcha ma’lumotlarga ega bo’lish kerak.
Agarda, ishlab chiqarishning talab qilinayotgan o’sish darajasi aholi soni va bandlikning o’sish darajasidan yuqori bo’lsa, mehnat kamyob omil hisoblanmaydi. Bunda mehnatni kapital bilan almashtirib bo’lmasa va shuningdek, texnik taraqqiyot ham bo’lmasa, ushbu modelda mehnat limitlovchi omil hisoblanishi mumkin. Umumiy o’sish darajasi mehnatga qilingan xarajatlarning o’sish darajasiga tenglashadi, jon boshiga iste’mol va jamg’arish darajalari esa o’sishdan to’xtaydi. Hozirgi davrda iqtisodiy o’sishni ta’minlashda texnik taraqqiyot, mehnat va kapitalning sifati, bir-birini almashtirishi va birgalikda faoliyat ko’rsatishlar asosiy resurs va omil hisoblanadi. Shuning uchun ham ushbu omillarni hisobga olmaydigan o’sish nazariyasida, ya’ni, o’sishning asosiy manbai kapitalni fizik jamg’arish o’sishni doimiy ravishda tartibga solib turuvchi omil hisoblanadi. Jamg’arish normasi esa asta-sekinlik bilan ikkinchi planga tushib qoladi. Iqtisodiy o’sishni ta’riflaydigan boshqa bir model R.Solou modeli hisoblanadi. Xarrod va Domar modeliga nisbatan Solou modeli makroiqtisodiy jarayonlarning ayrim tomonlarini to’liqroq ochib beradi. - Agarda, ishlab chiqarishning talab qilinayotgan o’sish darajasi aholi soni va bandlikning o’sish darajasidan yuqori bo’lsa, mehnat kamyob omil hisoblanmaydi. Bunda mehnatni kapital bilan almashtirib bo’lmasa va shuningdek, texnik taraqqiyot ham bo’lmasa, ushbu modelda mehnat limitlovchi omil hisoblanishi mumkin. Umumiy o’sish darajasi mehnatga qilingan xarajatlarning o’sish darajasiga tenglashadi, jon boshiga iste’mol va jamg’arish darajalari esa o’sishdan to’xtaydi. Hozirgi davrda iqtisodiy o’sishni ta’minlashda texnik taraqqiyot, mehnat va kapitalning sifati, bir-birini almashtirishi va birgalikda faoliyat ko’rsatishlar asosiy resurs va omil hisoblanadi. Shuning uchun ham ushbu omillarni hisobga olmaydigan o’sish nazariyasida, ya’ni, o’sishning asosiy manbai kapitalni fizik jamg’arish o’sishni doimiy ravishda tartibga solib turuvchi omil hisoblanadi. Jamg’arish normasi esa asta-sekinlik bilan ikkinchi planga tushib qoladi. Iqtisodiy o’sishni ta’riflaydigan boshqa bir model R.Solou modeli hisoblanadi. Xarrod va Domar modeliga nisbatan Solou modeli makroiqtisodiy jarayonlarning ayrim tomonlarini to’liqroq ochib beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
