U j o ‘rayev jahon tarixi

HI. Yangi m avzu m azm unini o ‘rganish.
Bu vazifa о 'quvchilaming darslik matni ustida mustaqil ishlashlari 
orqali amalga oshiriladi.
0 ‘quvchilarga m atndan savollarga topgan ja v o b la rin i o 'z  
so 'zla ri bilan (darslikdan ko 'ch irm a sd an ) yozishlari lozim ligi 
uqtiriladi.
О ‘qituvchi mavzu mazmuni yuzasidan quyidagi savollarni doskaga 
yozib qo ‘yadi:
1. Arab xalifaligi qay tariqa vujudga kelgan?
2. Xalifa kim? Dastlabki to ‘rt xalifani qayd eting.
3. N ega istilochilik urushlari olib borilgan? Bu urushlar qanday 
oqlangan?
4. Umaviylar sulolasi qay tariqa hokimiyatni egallagan?
5. A bbosiylar sulolasi hukmronligi qay tariqa o ’rnatilgan?
6. Xalifalikning barham topish sabablari.
O'quvchilar savollarga quyidagicha javob yozsalar o'qituvchi 
yangi darsdan kuzatgan maqsadga erishgan bo ‘ladi. Asosiy maqsad 
esa yuqorida ta ’kidlanganidek, o'quvchilarning savollarga matndan 
mustaqil javob topishidir.
1- savolning taxminiy javobi.

---

47
M uham m ad (s.a.v.) 630- yilda b archa arab qabilalarini yagona 
d av latg a birlashtirjgan edi. L ekin bu d av lat A rab x alifalig i deb 
atalm agan.
632- yilda M uham m ad (s.a.v.) vafot etgach, hokim iyat Abu Bakr 
S id d iq q o ‘lig a o ‘tdi. Shu ta riq a u A rab x alifa lig i deb atalg an
d avlatga asos soldi
2- 
savolning tax*
D avlat b o sh lig ‘i xalifa deb atala boshlangan. 
niniy javobi.
m a ’noni an g latad i 
(s.a.v.) ning o ‘rinb 
h o kim iy atni o ‘z qo
X alifa - arabclia s o ‘z. 0 ‘zbek tilid a u ,,o ‘rin b o sa r“ degan
A bu B ak r S id diq x alifa, y a ’ni M uham m ad 
osari deb atalg an . X alifa ayni p ay tda barcha 
‘lid a to ‘plagan hukm dordir.
3- savolning taxkiiniy javobi.
K atta-katta o ‘lk|alar va bo yliklarga ega b o ‘lish uchun arablar 
к urushlariga diniy tus bergan lar. Uni jihod deb 
da islom dinini yoyish va uni him oya qilish uchun 
gan.
o ‘zlarining istilochil 
ataganlar. Alloh y o ‘li 
kurash jihod deb ata
4- savolga taxminiy javob.
Toj-taxt uchun kurash tarixda ham isha davom etganligini biz
6 -sin f „T arix“ dars 
m ustasno b o ‘lm adi. 
x alifalikning Suriya 
e ’lon qildi. Shu tar 
sulola hukm ronligi
igidan bilam iz. A rab x alifalig i ham bundan 
561- yilda xalifa Ali ibn Abu Tolib o ‘ldirilgach, 
dagi noibi M uoviya shu yilda o ‘zini xalifa deb 
qa xalifalik tarixida um aviylar deb ataluvchi 
Doshlandi.
5- 
savolga taxmit iy javob.
X a l i f a l i k d a to - ta x t u c h u n k u r a s h s h u n d a n k e y in h am
to ‘xtam agan. V III asrda bu kurash y an ad a kuchaygan. U m aviylar
d a v r i d a a d o l a t s i z
u m av iy larg a qarshi
am ak ilarid an biri A 
A b u l-A bb os 750
ik n in g k u c h a y i s h i a h o li k a t ta q is m id a
n orozilikni kuchay tirg an . B undan hokim iyat 
uchun k urash ay o tg ap A b u l-A b b o s A bd ulloh va uning tarafd orlari 
u stalik bilan foyd alap ganlar. A bul-A bbos M uham m ad (s.a.v.)ning 
^bosning avlodi boT gan. 
y ild a x alifalik taxtin i eg allag an. Shu tariqa
x alifalik ta rix id a ab b o siy lar sulo lasi huk m ro nlig i boshlangan.
6- savolga taxmin 
Xalifalik quyidagi 
A rab xalifaligiga
iy javob.
sabablarga k o ‘ra barham topgan:
qaram b o ‘lgan o ‘lka xalqlarining m ustaqillik

---

48
uchun kurashi. Bu kurash xalifalikni zaiflashtirgan. Buning oqibatida 
xalifalik saljuq turklarining zarbasiga bardosh bera olmagan.
1055- yilda xalifa hokimiyati amalda barham topdi. Uning qoflida 
diniy hokim iyatgina qoldirilgan.
1258- y ild a esa m o ‘g ‘ullar hujum i n atijasid a A rab xalifaligi 
butunlay barham topgan.
M ustaqil ish uchun ajratilgan vaqt tugagach, topshiriqni bajargan 
о 'quvchilar yozgan javoblarini о 'qib beradilar Qolgan о ‘quvchilar 
javoblarni tinglaydilar Ularga о ‘rtoqlarining javoblarini to ‘ldirish 
im koni beriladi.
0 ‘qu vch ilar tayyorlagan jav o b sifati shu tariqa aniqlanadi va 
baholanadi.