U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

 
Ext2fs da bloklar guruhi. Ext2 turidagi barcha bloklar, bloklar 
guruhlariga bo‘linadi. Har bir bloklar guruhiga global deskriptor 
jadvalida alohida yozuv shakllantiriladi; bu yozuvda quyidagi asosiy 
parametlar saqlanadi: 
 
bloklar bitli xarita blokining raqami; 
 
inode bitli xarita blokining raqami;
 
inode jadvali blokining raqami; 
 
gruppadagi bo‘sh bloklar soni; 
 
katalogdagi inode lar soni. 
Bloklar bitli xaritasi – bu har biti unga tegishli blok birorta 
faylga ajratilganligi ko‘rsatuvchi tuzilma. Agar bir 1 ga teng bo‘lsa, 
demak 
blok 
band. 
Shunga 
o‘xshash funksiyani indeksli 
deskriptorlarning bitli xaritasi bajaradi; u aynan qaysi indeksli 
deskriptorlar band, qaysilari esa band emasligini ko‘rsatadi. Linux 
ning yadrosi o‘z ichiga kataloglarni qamrab olgan inode sondan 
foydalanib, inode kataloglarni guruhlarga bir tekisda taqsimlashga 
urinadi; inode fayllarni, agar bunga imkon bo‘lsa, ota katalog 
guruhiga joylashtiradi. Jadvalda ma’lumotlar deb belgilangan barcha 
qolgan joy fayllarni saqlash uchun ajratiladi.
Ext2fs da fayllarni manzillash. Ma’lumotlarni manzillash 
tizimi – bu fayl tizimining eng muhim komponentlaridan biridir. 

---

357 
Aynan manzillash tizimi diskdagi bo‘sh va band bloklarning 
ko‘pchiligadan kerakli faylni topishga imkon beradi. Ext2 fayl tizimi 
fayl bloklarini manzillashning quyidagi sxemasidan foydalanadi. 
Faylning manzilini saqlash uchun har bir 4 baytdan iborat 15 
maydonlar ajratilgan. Agar faylning kattaligi 12 blok yoki undan 
kamroq bo‘lsa, bu klasterlar raqamlari manzilning bevosita birinchi 12 
maydonida sanab o‘tiladi. Agar faylning kattaligi 12 blokdan ko‘proq 
bo‘lsa, u holda 13- maydonda klaster manzili joylashadi va unda 
faylning quyidagi bloklar raqamlari joylashtirilishi mumkin. Shunday 
qilib manzilning 13-chi elementi bilvosita manzillash uchun 
foydalaniladi. Blokning maksimal, ya’ni 4096 baytga teng, kattaligida 
13-chi elementda fayl ma’lumotlari quyidagi klasterlarining 1024 
raqamigacha joylashtirilgan bo‘lishi mumkin. Agar faylning kattaligi 
12+1024 blokdan ko‘proq bo‘lsa, 14-chi maydon blokdan 
foydalaniladi; unda har birida 1024 raqam mavjud fayl ma’lumotlari 
bloklarining 1024 raqami saqlandigan bloklar joylashgan blokning 
raqami bor. Bu yerda endi ikkilangan bilvosita manzillash qo‘llaniladi. 
Va nihoyat agar fayl o‘z ichiga 12+1024+1048576 = 1049612 dan 
ko‘proq bloklarni qamrab olgan bo‘lsa, unda 15-chi maydon uch 
marta katta bilvosita manzillash uchun foydalanadi. Shunday qilib 
yuqori ta’riflangan manzillash tizimi blokning maksimal kattalagi 4 
Kb bo‘lganida faylning kattaligi 2 terabayt va undan ko‘proq bo‘lishi 
mumkin. 
Ext3 (Third Extended Filesystem) – ext2 fayl tizimining 
yangilangan ko‘rinishi, lekin bu tizimda yangi texnologiya (jurnallar 
bilan ishlash) qo‘llanilgan. Diskda sodir bo‘lgan o‘zgarishlarning 
barchasi “jurnallarga” yozib boriladi va ma’lumotlarga zarar yetganda 
shu jurnallar orqali fayllarni tiklash mumkin bo‘ladi. Jurnallar bilan 
ishlashning quyidagi rejimlari mavjud: 
 Ordered – bu rejimda fayl tizimida sodir bo‘lgan xizmat 
fayllarini o‘zgarishlari yozib boriladi. Rejim odatiy tarzda ishlatiladi; 
 Journal – buzilish sodir bo‘lganda ma’lumotlarni minimal 
yo‘qotishga erishmoqchi bo‘lsangiz shu rejimdan foydalanishingiz 
mumkin. Bu rejimda xizmat fayllaridan tashqari foydalanuvchining 
ma’lumotlari ham jurnalga yozilishi mumkin. Shuning uchun bu rejim 
eng sekin ishlaydigan rejim hisoblanadi; 
 Writeback – eng tez va eng foydasiz bo‘lgan rejim 
hisoblanadi. 

---

358 
Jurnalning ishlash rejimini faqat Ext3 fayl tizimi uchun o‘rnatish 
mumkin va u quyidagicha o‘rnatiladi: /etc/fstab fayli o‘zgartiriladi. 
/dev/sda5/ext3 defaults, data=journal 1 1 
Ext3 fayl tizimida disk bo‘limlarining maksimal qiymati 4 
Tbayt, lekin Linuks yadrosining 2.6 versiyasida 16 Tbayt qilib 
belgilangan. Faylning maksimal xajmi 1 Tbayt bo‘lishi mumkin. 
Jurnallar bilan ishlash texnologiyasini o‘chirib qo‘yish ham mumkin. 
Ext4 – Linuksning yangi ishlab chiqilgan fayl tizimlaridan biri 
hisoblanadi. Bu fayl tizimi Linuks yadrosining 2.6.28 versiyasida 
paydo bo‘lgan. Ext3 fayl tizimi bilan solishtiradigan bo‘lsak, Ext4 fayl 
tizimi ishlashi va ishonchliligi 2 barobar oshganligini ko‘rishimiz 
mumkin. Bu tizimda disk bo‘limining maksimal qiymati 1024Pbayt 
(1Ebayt), fayl xajmining maksimal qiymati 2 Tbayt qilib belgilangan.