Uchinchi va turtinchi guruh kationlari analizining nazariy asoslari

Kolloid eritmalar.

Uchinchi gruppa kationlarining sulfidlari va gidroksidlari kolloid eritmalar hosil qilishga moyil, bunday eritma hosil bo’lishi tufayli cho’kma hosil bo’lmaydi yoki eritmani tsentrifugalash yuli bilan undan cho’kmani ajratish mumkin bo’lmay qoladi. Xususan , mishyak va nikel sulfidlari va temir gidroksidlarning qolloid eritmalari juda barqarordir.

Kolloid eritmalar chin eritmalardan zarrachalarining ulchami, optik va molekulyar – kinetik xossalari bilan farq qiladi. Chin eritmalarda erigan modda molekulalarga qadar (yoki ionlarga qadar) maydalangan bo’ladi. Ularda dispersionmuhit (ya‘ni erituvchi) va dispers faza (erigan modda) orasida chegara hosil bo’lmaydi.
Kolloid eritmalar dispers (maydalanganlik) darajasi boyicha dagal dispers sistemalar bilan chin eritmalar urtasidagi oraliq holatni egallaydi. Kolloid eeritmalardagi zarrachalarning ulchami 1 nm bilan 100 nm orasida bo’ladi (1nanometr = 10^-9m).
Kolloid zarrachalr ionlar yoki molekulalar majmuidan iborat. Kolloid zarrachalarni ultramikroskop yordamida ko’rish mumkin.
Kolloid eritmalar chin eritmalardan o’zining optik xususiyatlari bilan farq qiladi. Agar kolloid eritma orqali yoruglikning kuchli nuri o’tkazilsa, yoruglikning yoyilishi natijasida qorong’ida yaxshi yorug’ konus – Tindal effekti xodisasi vujudga keladi. Chin eritmalar orqali o’tayotgan yorug’lik sezilarli darajada yoyilmaydi.
Kolloid eritmalar oddiy filtr qogozdan o’tadi, ammo yarim o’tkazgich pardalar
(pergament qogoz, hayvon pufagi, kollodiy pardalar)orqali o’ta olmaydi.
Kolloid eritmalardagi zarrachalar bir xil zaryadlangan,ular o’zaro birikib, yirik agregatlar hosil qilib cho’kmaga tusha olmaydi. Masalan, Fe(OH)₃ ning zarrachalari yuzasida FeO⁺ ionlari adsorbilanadi va barcha kolloid zarrachalarni musbat zaryadli qilib quyadi. Buni FeCI₃ tuzi tarkibidagi Fe³⁺ ionining gidrolizlanishi natijasida kolloid holatga o’tishi misolida ko’rish mumkin. FeCI₃ tuzining gidrolizlanish tenglamasi:

FeCI₃ + HOH ↔ Fe(OH) CI₂ + H CI

Fe(OH) CI₂ + HOH ↔ Fe(OH)₂CI + H CI
Fe(OH)₂CI +HOH ↔ Fe(OH)₃ + HCI

Oraliq maxsulot Fe(OH)₂CI bir molekula suvni yo’qotib, FeOCI ga aylanadi va u quyidagicha dissotsilanadi:

FeOCI ↔ FeO⁺ + CI^-
Eritmada FeO⁺ va CI^- ionlari pydo bo’ladi. Suvda erimaydigan Fe(OH)₃ gidroksidiga FeO⁺ va CI^- ionlarining ta‘sirida quyidagicha tuzilishga ega bo’lgan qolloid zarracha hosil bo’ladi:
{[ mFe(OH)₃] nFeO⁺ (n-x)CI}xCI^-
yadro

Nazorat savollari:

5.1. Qanday tuzlar gidrolizga uchraydi?

2. 
   Kation boyicha gidrolizlanishni tushuntiring?
   
3. 
   Anion boyicha gidrolizlanishni tushuntiring?
   
4. 
   Kombinarlangan gidroliz deganda nimani tushunasiz?
   
5. 
   Amfoterlik nima?
   
6. 
   Oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalari?
   
7. 
   Qo’shaloq va kompleks tuzlar?
   
8. 
   Verner nazariyasini tushuntiring?
   
9. 
   Kolloid eritmalar haqida nimalarni bilasiz?