Uglerod (C, lat carboneum) – u C

Tabiatda uchrashi
Uglerod yer massasi 5,972⋅10 24 kg ni tashkil qiladi , bu 4360 million gigaton uglerod mavjudligini anglatadi.
Erkin holda uglerod tabiiy ravishda olmos va grafit shaklida uchraydi. Birikma holida karbonatlar ( ohaktosh va dolomit ), yonuvchan minerallar ko’rinishidagi uglerodning asosiy qismi antrasit (94-97% C), jigarrang ko’mir (64-80% C), bitum ko’mirlari (76-95% C), slanets (56- 78% C), neft (82-87% C), yonuvchi tabiiy gazlar ( 99% metan ), torf (53-56% C), shuningdek, asfalt va hokazo atmosfera va gidrosfera bo’ladi karbonat angidrid CO2 shaklida uchraydi. Uglerod o’simliklar va hayvonlarda ajralmas qismidir(~ 17,5%).
Uglerod inson tanasiga oziq-ovqat bilan kiradi (odatda kuniga 300 g). Inson tanasida umumiy uglerod miqdori taxminan 21% ga etadi (70 kg vazniga 15 kg). Uglerod mushak massasining 2/3 qismi va suyak massasining 1/3 qismini tashkil qiladi. U tanadan havo (karbonat angidrid) va siydik (karbamid) ko’rinishida ajralib chiqadi.
Kimyoviy xossalari
Odatda tabiatda uchraydigan metallmas element bo’lgan uglerodning kimyoviy belgisi C va uning atom raqami 6, atom og’irligi 12.011. U 3727 C eriydi va 4830 C qaynaydi. Uglerod – elementlarning davriy jadvalidagi 4-A guruhidagi element. U kremniy, germeniy, qalay va qo’rg’oshin kabi elementlar bilan bir guruhga kiradi. Ushbu guruh elementlari bir xil xossalarga ega va ularning kimyoviy shakli boshqa elementlardan farq qiladi.

Uni tabiatda va turli xil elementlarga ega bo’lgan birikmada topish mumkin. To’rt milliondan ortiq birikmalar; ya’ni 95 foiz aralashmalar uglerodni o’z ichiga oladi. Bu ko’plab organik birikmalarning asosiy tarkibiy qismidir. Olmos va grafit uglerodning eng toza, kristalli, elementar shakllaridir. Ko’mir, koks va ko’mir kabi tarkibiy qismlar kamroq uglerodli birikmalardir.

Oddiy haroratlarda uglerod kimyoviy jihatdan inertdir, etarlicha yuqori haroratda u ko’plab elementlar bilan birikadi va kuchli qaytaruvchi xususiyatlarga ega bo’ladi. Turli xil uglerod shakllarining kimyoviy faolligi quyidagi tartibda pasayadi: amorf uglerod, grafit, olmos, havoda ular mos ravishda 300-501 ° C, 600-700 ° C va 800-1000 ° C dan yuqori haroratlarda yonadi.

Oksidlanish darajasi -4 dan +4 gacha. Elektron yaqinligi 1,27 eV ; C 0 dan C 4+ ga ketma-ket o’tish paytida ionlanish energiyasi mos ravishda 11.2604, 24.383, 47.871 va 64.19 eV ni tashkil qiladi.

Uglerodning yonish mahsulotlari CO va CO2 ( mos ravishda uglerod oksidi va karbonat angidrid hosil bo’ladi).