Umumiy doc

O‘tishlar jadvali 
Ba’zan ikkita jadval o‘rniga bir-biriga qo‘shilgan o‘tishlar jadvalidan 
foydalaniladi: 
y
x \
1
у
2
у
y
x \
1
у
2
у
y
x \
1
у
2
у
1
ρ
2
ρ
2
у
1
у
1
у
2
у
1
ρ
2
ρ
1
z
1
z
2
z
1
z
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

543 
1
ρ
2
ρ
2
2
/ Z
у
1
1
/ Z
у
2
1
/ Z
у
1
2
/ Z
у
Avtomatni ifodalashning jadval shaklining hosilasi birlashmalarning kvadrat 
matrisasi bo‘lib, uning satrlari avvalgi holatiga, ustunlari esa keyingi holatiga mos 
keladi. Bir holatdan boshqa holatga o‘tishni chaqiruvchi kirishlar matrisaning 
elementlari hisoblanadi, qavs ichida tegishli chiqishlar ko‘rsatiladi. Masalan, bizning 
misol uchun birikmalar matrisasi bunday ko‘rinishga ega:
)
(
)
(
)
(
)
(
...
...
1
2
2
1
2
1
1
2
2
1
1
Z
Z
Z
Z
y
y
y
R
ρ
ρ
ρ
ρ
=
Agar bir holatdan boshqa holatga ba’zi o‘tishlar bo‘lmasa, u holda matrisaning 
tegishli elementi nolga teng bo‘ladi. 
Avtomatni ifodalashning boshqa ixcham shakli geometrik usul bo‘lib, bunda u 
graf shaklida tasvirlanadi. 
Graf cho‘qqilar to‘plami va bu cho‘qqilarni tutashtiruvchi chiziqlar 
to‘plamidan iborat. Yo‘naltirilgan va yo‘naltirilmagan graflar farq qilinadi. Agar 
cho‘qqilarni tutashtiruvchi chiziqlarda yo‘nalish ko‘rsatilgan bo‘lsa, u holda graf 
yo‘naltirilgan bo‘ladi, agar yo‘nalishning ahamiyati bo‘lmasa, u holda graf 
yo‘naltirilmagan deyiladi. Yo‘naltirilgan grafda cho‘qqilarni tutashtiruvchi
chiziqlar qirralar deyiladi. 
Yo‘naltirilgan grafning cho‘qqilariga avtomatning holatlari to‘plamini bir 
qiymatli moslab qo‘yamiz. Har bir qirrani mazkur o‘tishni keltirib chiquvchi
i
X
kirish bilan va o‘tish natijasida hosil bo‘luvchi avtomat chiqishi bilan belgilaymiz. 
O‘zgaruvchilarning ma’lum qiymatlari beriladigan qirralari tortilgan qirralar
deyiladi. Tortilgan qirral yo‘naltirilgan graf grafoid deyiladi. Avtomatning
yo‘naltirilgan grafi insidensiyalari matrisasi bizga birikmalar matrisasini beradi. 
CHekli avtomatlar nazariyasida tahlil va sintezning ikkita asosiy bosqichi
farq qilinadi: ABTtrakt (mavhum) va strukturali. ABTtrakt bosqich chekli
avtomatlarni uni ifodalashning qarab chiqilgan usullari darajasida tahlil sintez qilish 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

544 
bilan chegaralanadi. Boshqacha aytganda, ABTtrakt darajadagi sintez qilish avtomat 
ifodalangandan so‘ng tugallanadi. Bu bosqichda murakkab avtomatlarning 
izomorfizmi va dekoliozisiyasini aniqlash vazifalari bilan bog‘liq umumuslubiy 
muammolar, shuningdek, tizim ishini so‘z bilan tavsiflash asosida avtomatlarni 
ifodalashnnng formallashtirilgan uslublarini aniqlash bilan bog‘liq umumuslubiy 
muammolar hal qilinadi.