Umumiy elektronika fani

1-rotor o’qi;

• 1-rotor o’qi;
• 2,8,9- stanina;
• 3-kollеktor;
• 4-chutkalar;
• 5-yakor chulg’ami;
• 6-stator;
• 7- stator chulg’ami;
• 10-sotish parragi,
• 11-yakor halqalari,
• 12-taglik.

O‘zgarmas tok mashinalari asosan ikki qismdan iborat: qo‘zg‘almas qismi stator va aylanadigan qismi yakordan iborat. Stator o‘z navbatida yarmodan, asosiy qutb o‘zagidan, qo‘zg‘atish cho‘lg‘amidan, qo‘shimcha qutblardan, qo‘shimcha qutb cho‘lg‘amlardan va boshqa konstruktiv elementlardan iborat.

• O‘zgarmas tok mashinasining yakori quyidagi elementlardan: valdan, magnit o‘zakdan, kollektordan, cho‘lg‘amdan va boshqa yordamchi elementlardan iborat. O‘zgarmas tok mashinasining vali konstruktiv po‘latdan tayyorlanadi. 
• Yakorning cho‘lg‘amlari misdan tayyorlanadi. Cho‘g‘amlarni tayyorlash uchun cho‘lg‘amning yoyilgan sxemasi chiziladi, g‘altaklarning boshi va oxiri kollektor tunukalariga ulanadi. Kollektor o‘zgarmas tok mashinalarida mexanik to‘g‘rilagich vazifasini bajaradi.

O’zgarmas tok dvigatelida kuchlanish tashqi tarmoqdan dvigatelning ham yakor ham qo’zg’atuvchi chulg’amlariga beriladi. Yakor o’tkazgichlarida tok hosil bo’ladi.Qo'zg’atuvchi chulg’am esa magnit maydoni hosil qiladi. Amper qonuni bo’yicha qo’zg’atuvchi chulg'amning magnit maydon yakor o’tkazgichlariga mexanik kuch bilan ta’sir qiladi. Bu kuchlar hosil qiladigan aylantiruvchi moment ta’sirida aylanadi.

O’zgarmas tok dvigatelida kuchlanish tashqi tarmoqdan dvigatelning ham yakor ham qo’zg’atuvchi chulg’amlariga beriladi. Yakor o’tkazgichlarida tok hosil bo’ladi.Qo'zg’atuvchi chulg’am esa magnit maydoni hosil qiladi. Amper qonuni bo’yicha qo’zg’atuvchi chulg'amning magnit maydon yakor o’tkazgichlariga mexanik kuch bilan ta’sir qiladi. Bu kuchlar hosil qiladigan aylantiruvchi moment ta’sirida aylanadi.

• O’zgarmas tok dvigatelida kuchlanish tashqi tarmoqdan dvigatelning ham yakor ham qo’zg’atuvchi chulg’amlariga beriladi. Yakor o’tkazgichlarida tok hosil bo’ladi.Qo'zg’atuvchi chulg’am esa magnit maydoni hosil qiladi. Amper qonuni bo’yicha qo’zg’atuvchi chulg'amning magnit maydon yakor o’tkazgichlariga mexanik kuch bilan ta’sir qiladi. Bu kuchlar hosil qiladigan aylantiruvchi moment ta’sirida aylanadi.
• O’zgarmas tok generatorida kuchlanish tashqi tarmoqdan faqat generatorning qo’zg’atuvchi qismiga beriladi. Natijada mashinada qo’zg’atuvchi magnit oqim paydo bo’ladi. Yakor birlamchi dvigatel yordami bilan aylanadi . Yuklama ulanmaganda yakor chulg’amida tok nolga teng. Bunda generator salt ishlash rejimida ishlaydi. O’zgarmas tok generatorlari mustaqil qo'zg'atiladigan va o’z o’zidan qo’zg’atuvchi generatorlarga bo’linadi. 1) Mustaqil qo'zg'atishli generatorlarda asosiy magnit oqim doimiy magnitlar yoki mustaqil tok manbaidan ta’minlanadigan qo’zg’atuvchi chulg’amlar orqali hosil qilinadi. 2) O’z-o’zidan qo’zg’atiladigan generatorlarda qutblarning chulg’amlariga kuchlanish generatorning o’zidan beriladi.