Umumiy ma`lumotlar

Mavzu: Harorat gradienti

Reja:
1.Umumiy ma`lumotlar

2.Harorat haqida tushunhcha
3. Harorat gradienti

Umumiy ma`lumotlar
Issiqlik energiyani bir tanadan ikkinchisiga havo, suv yoki suv bug'i orqali yuboradi. Issiqlik uzatishda ishtirok etadigan tana muhiti uning issiqligini tana yuzasidan issiqlik muhitiga va aksincha uzatishga qodirligi bilan ajralib turadi.
Supero'tkazuvchilar tez harakatlanadigan va tebranadigan atomlar yoki molekulalar qo'shni zarralar bilan kinetik energiyasini uzatish uchun o'zaro ta'sirlashganda sodir bo'ladi. Dastlabki ikkitasini o'tkazuvchanlik, energiya bir tanadan ikkinchisiga muhit orqali uzatish shaklida kuzatish mumkin.
Supero'tkazish - bu energiyani suyuqlik yoki qattiq kabi muhit orqali bir tanadan boshqasiga o'tkazish va molekulalar orasidagi bo'shliqqa kiritishdir.
Issiqlikni o'tkazish jarayoni ishlatiladigan materialga, uning uzunligiga va ishlatilgan materiallarning haroratiga bog'liq. Issiqlikning quvurlar orqali uzatilish tezligi energiya bir tanadan boshqasiga suyuqlik kabi muhit orqali uzatiladigan tezlikka mutanosibdir.
Harorat gradienti bu ma'lum bir joyda harorat o'zgarishi yo'nalishi va tezligini tavsiflovchi jismoniy miqdor. Sovuq issiqlik energiyasiz hech narsa emasligi sababli, harorat bir joydan ikkinchi joyga bir xil sur'atda oqadi.
Issiqlik nurlanishi havoda va kosmosda sodir bo'lganda, har xil haroratdagi ikkita jism bir-biri bilan aloqa qilganda, Supero'tkazuvchilar issiqlik uzatish sodir bo'ladi. Jismlar orasidagi o'tish issiqlik muvozanati deb nomlanuvchi holat yuzaga kelguncha davom etadi.
Yuqori haroratga ega bo'lgan jismlar zarrachalar va materiallar o'rtasida tez to'qnashuv natijasida hosil bo'ladigan issiqlik energiyasining yuqori konsentratsiyasiga ega. Issiqlik o'tkazuvchanligi, harakatlanuvchi zarracha sekinroq, issiqroq yoki iflosroq material bilan o'zaro ta'sirlashganda sodir bo'ladi. Zarrachalar qanchalik tez harakat qilsa, materialning harorati shunchalik yuqori va ular tezroq harakat qiladilar. Zarralarni issiqroq yoki&tirnoqli joylarga ko'chirish; material ularning issiqlik o'tkazuvchanligini oshiradi va issiqlik energiyasini bir zarradan to'g'ridan-to'g'ri boshqasiga, shu zarralardan boshqasiga o'tkazadi.
Radiatsiya issiqlik uzatish usuli bo'lib, unda zarralar issiqlik energiyasini tashishi shart emas. Boshqacha qilib aytganda, issiqlik to'g'ridan-to'g'ri bitta zarrachadan boshqasiga nurlanishsiz o'tkazilishi mumkin.
Issiqlik to'lqinlari yorug'lik tezligida harakat qiladi va ular urgan narsadan tarqaladi. Issiqlik to'lqinlari turli yo'nalishlarda nurlanishi mumkin, hatto ular kosmosdan o'tib ketayotganda biron bir narsaga tegsa ham.
Qo'shni atomlar bir-biriga tebranganda, elektronlar bir atomdan boshqasiga o'tganda issiqlik uzatiladi. O'tkazish - bu atomning elektronlarining tebranishi orqali atomning sirtidan qo'shni atomlarga energiya o'tkazish. Bu juda yaxshi, chunki atomlar orasidagi sobit fazoviy aloqalar, masalan ular orasidagi masofa, tebranish orqali atomga energiyani uzatishga yordam beradi.
Atomlar orasidagi kamroq to'qnashuvlar kamroq o'tkazuvchanlikni anglatadi va shuning uchun atomlarning kamroq to'qnashuvi tufayli bir atomdan boshqasiga energiya kamroq beriladi.
Issiqlik bir atomdan ikkinchisiga ikki atom o'rtasida issiqlik o'tkazuvchanligi va atomlar o'rtasida issiqlik o'tkazuvchanligi orqali issiqlik uzatish shaklida issiqlik uzatadi.
Odatda, issiqlik uzatish - bu issiqlik energiyasini bir ob'ektdan ikkinchisiga o'tkazuvchanlik shaklida o'tkazish. Issiqlik o'tkazgichlari simlar orqali to'g'ridan-to'g'ri aloqa qilganda va ob'ektlardan birining harorati boshqa narsalarning haroratidan yuqori bo'lganda sodir bo'ladi. O'tkazuvchanlik holatida issiqlik energiyasi sim yoki kabel kabi ob'ektning o'tkazuvchanligi orqali uzatiladi.
Issiqlik nurlanishi issiqlik uzatishning yana bir mexanizmi bo'lib, u to'lqin energiyasini bir ob'ektdan ikkinchisiga issiqlik nurlanishi shaklida o'tkazishni o'z ichiga oladi. Termal nurlanish energiya, to'lqinlarni gaz, suyuqlik yoki boshqa vosita kabi maqsadga etkazish uchun oraliq vositani talab qiladi.
Issiqlikni o'tkazish jarayoni ishlatiladigan materialga, uning uzunligiga va ishlatilgan materiallarning haroratiga bog'liq. Harorat gradienti bu ma'lum bir joyda harorat o'zgarishi yo'nalishi va tezligini tavsiflovchi jismoniy miqdor. E bilan ifodalanadigan atama materialning emissiya koeffitsienti bo'lib, nurlanishning aks etishi, so'rilishi yoki uzatilishiga bog'liq ravishda 0 dan 1 gacha qiymatlarga ega bo'lishi mumkin.
Agar u sovuq bo'lsa, bu issiqlik energiyasining etishmasligidan boshqa narsa emas, u holda harorat gradientga teskari yo'nalishda oqadi.
Jismlar orasidagi o'tish issiqlik muvozanati deb nomlanuvchi holatga kelguncha davom etadi, bunda tana harorati ko'tariladi va issiqlik o'tkazuvchanligi pasayadi.
Riyativ issiqlik uzatish elektromagnit to'lqinlar shaklida bir tanadan boshqasiga issiqlik uzatishni o'z ichiga oladi va zamonaviy texnik ob'ektlarda amalga oshiriladi. Bu vakuumda ham osonlikcha ko'paytirilishi mumkin bo'lgan material yoki vositani talab qiladi. Materialning yuqori energiya zichligi va issiqlik muvozanati yo'qligi tufayli radiatsiya orqali issiqlik uzatish issiqlik uzatishda ustunlik qiladi.
Harorat (temperatura) (lot. temperatura — kerakli aralashma, o'rtacha holat) — moddaning holatini issiq-sovuqligini tavsiflaydigan fizik kattalik.
Harorat — bu jismni tashkil qiluvchi elementar zarralar (atom va molekulalar)ning xarakati kinetik energiyasining oʻrta statistik intensivligini ifodalovchi fizik kattalik. Xarorat birligi sifatida Kelvin gradusi qabul qilingan. SI birliklar tizimida 1K suvning uchlanma nuqtasi termodinamik xaroratining 1/273.16 qismiga teng deb qabul qilingan. Shuningdek Kelvin gradusini mutloq nol xarorat xam deb yuritiladi. Chunki 0 K da xar qanday moddada molekulyar xarakat toʻxtaydi. Texnikada esa kelvin shkalasidan tashqari Tselsiy shkalasi xam keng qoʻllaniladi. Tselsiy shkalasi suvning qaynash va muzlash xaroratlariga asoslangan
Harorat umumiy qilib aytganda, predmet va atrof muhitning shunaqa xususiyatiki, qaysiki inson sezgi organlariga sovuq, issiq va xok. sifatida ta'sir etadi. Harorat, modda zarralarining kinetik energiyasi bilan o'zaro bog'liqdir.
Harorat SI da kelvinlarda (K) o'lchanadi. Yordamchi o'lchov birligi sifatida esa Tselsiy darajasidan (°C) keng foydalaniladi.
Haroratni o'lchashda termometr, termal tomoshabin, termopara, optik pirometr va xok. ishlatiladi.
Qadimda «harorat», tanasi issiqroq odamlarda boshqa odamlarga nisbatan, ko'proq o'ziga xos xususiyatga — teplorodga ega deb tushunilgan. Shuning uchun harorat deganda kuchli tananing o'ziga xos xususiyati va teplorod tushunilgan. Shundan kelib chiqib spirtli ichimliklarning quvvati va harorat, bir xil — graduslarda o'lchanadi.
Harorat shkalalarining o‘zaro nisbatlari