Umumiy o’rta ta’lim maktablari 5-6 sinflarda matematika kursuni o’qitishda tarixiy ma’lumotlardan foydalanish

Matematika darslarida tarixiy materiallarni tanlash mezonlari va foydalanish rejasi

№	Dasturdagi bo’limlar, mavzular	Tegishli mavzularga oid tarixiy materiallardan foydalanish	Mavzuga oid qo’llanilayotgan matematik atamalar, belgilar
5–sinf matematika
1	Natural sonlar	Hozirgi qo’llanilayotgan raqamlarning shakllanish evolyutsiyasi	Arifmetika, matematika, nol, natural, million, milliard, billion, trillion
2	O’nli pozitsion sanoq sistemasi	O’nli pozitsion sanoq sistemasining taraqqiyoti va dunyo bo’yicha qo’llanishida al–Xorazmiyning «Hind hisobi haqida» asarining ahamiyati	«+», «–», «<», «>», «=» matematik belgilarning qo’llanish tarixidan
3	Sonning darajasi	Sonlarning kvadratlari,kublari to’g’risida Pifagor,Arximed, al Karxiy, N.Oresman, M.SHtifel ishlaridan namunalar keltirish	Qadimda kvadrat, kub atamalarining belgilanishi, hozirgi vaqtda kvadrat, kub atamalarining lug’aviy ma’nosi
4	Yuza va o’lchov birliklari	Yuza va o’lchov birliklari tarixidan	mm,sm, dm, m, km,mm^2, sm^2, dm^2, m^2,km^2
5	Natural sonlarning bo’linish belgilari	Sonlarni 9ga bo’lish xossalari bilan tekshirishda Ibn Sino masalalari	EKUB
6	Tub sonlar	Tub sonlar tarixidan Eratosfen g’alviri, Goldьbax, Eyler problemalarini tushuntirish	abbreviaturalarni tushuntirish
7	Oddiy kasrlar	Kasrlarning turli davrlarda yozilish tarixidan	Kasr so’zining ma’nosi
8	Hajm o’lchov birliklari	Hajmlarni o’lchash tarixidan. Turli xalqlarda hajmlarning o’lchov birliklari to’g’risida	kub, litr atamalari
9	O’nli kasrlar	Jamshid Koshiyning «Arifmetika kaliti» asarida o’nli kasrlarning kashf etilgani. Yevropada 150yildan keyin S.Stevin, Vallis tomonidan kashf etilishi,I.Kepler.F.Viet tomonidan hozirgi ko’rinishda yozilishining kiritilishi	O’nli kasrlarni turli olimlar tomonidan qanday yozilganidan namunalar ko’rsatish
6–sinf Matematika
1
2	Aylana uzunligi va doiraning yuzi	Jamshid Koshiyning «Aylana haqidagi risola» asarida π sonining hisoblanishi. «π»ni hisoblashda Arximed va boshqa olimlarning ishlari	«π» belgisining kiritilish tarixi
3	Nisbat va proportsiya	Abu Rayxon Beruniyning nisbatlar nazariyasiga oid ishlari haqida. «Oltin kesim» tushunchasi	Proportsiya, protsent, diagramma so’zlarining ma’nosi
4	Musbat va manfiy sonlar	Ali Qushchining «Hisob risolasi» asaridagi «plyus» va «minus» atamalarini va Fibbonachining «Ziber abasi» asarida kiritilishi. Son o’qi. Sonning moduli tarixi.	«plyus», «minus», «sonning moduli» terminlarning ma’nosi
5	Perpendikulyar va parallel to’g’ri chiziqlar	«Perpendikulyar», «parallel» atamalarining Yevklid va boshqa olimlar tomonidan berilgan ta’riflari tarixi	┴ belgilarni kiritilishi «Perpendikulyar» «parallel» atamalarining o’zbekcha ma’nosi
6	Koordinata tekisligi. Grafiklar	Koordinatalar to’g’risidagi tushunchalarning rivojlanish tarixi. Rene Dekart va Pьer Ferma ishlari to’g’risida. «Dekart koordinatalari»deb atalishi. Paletka	Koordinata, abtsissa, ordinata, grafik so’zlarining o’zbekcha ma’nosi
7	Ratsional sonlarni bo’lish. Qavslarni ochish qoidalari. Koeffitsent	Qavslarning ko’llanish tarixi. XV asrda Nikola SHyuke, XVI asrda	L.Eyler tomonidan ishlatilgan «Klammer»so’zi-ning o’zbekcha ma’nosi «qavs» Koeffitsent