Umumiy tabiy geografiya

arab geograflari Masʼudiy va Muqaddasiylar

Tabiiy, ya'ni tabiiy geografik fanlar — ularga tabiiy geografiya (umumiy er bilimi ... geokriologiya, tuproklar geografiyasi va biogeografiya kiradi;

Mazkur bosqich ikki davrdan iborat:  birinchi davr XX asming birinchi  qismini  o‘z  ichga  oladi.  Mazkur  davrda  tabiiy  geografiyada qator muhim ta’limotlar yaratildi.  V.V.Dokuchayev tomonidan tabiat zonalligi ta ’limoti  yaratildi. AA.Grigoiyev  tomonidan  esa  geografik qobiq va geografik muhit ta ’limoti yaratildi. Biosfera haqida ta’limot 
esa V.A.Vemadskiy tomonidan yaratildi.
Geografik  qobiqning  bo‘ylama  (vertikal)  va  ko‘ndalang  (gori- 
zontal)  tuzilishi,  rivojlanishi  va  tarkibiy  qismlari  haqida  tushuncha- 
lar  ishlab  chiqildi.  Bu  sohada L.S.Berg,  K.K.Markov,  S.V.Kalesnik, 
N.A.Solnsev,  A.G.Isachenko,  F.F.Milkov  va  boshqalar  yirik  ilmiy 
ishlami amalga oshirgan. S.V.Kalesnik 40-yillari geografik qobiqning 
tuzilishi va rivojlanishi umumiy Yer bilimi fanining o ‘rganish obyekti 
degan g ‘oyani olg‘a surdi.
XX 
asming  ikkinchi  yarmida  tabiiy  geografiya  fan-texnika  inqi- 
lobi  (FTI)  ta’sirida rivojlana  boshladi.  FTI  davrining  asosiy  xususi- 
yatlari quyidagilardan iborat:
-  fanni  jamiyatning  bevosita  ishlab  chiqarish  kuchlariga 
aylanishi;
-  yangi energiya manbalarining va sun’iy materiallaming yara- 
tilishi;
-  kosmik texnikani va Yemi masofadan turib o‘rganish usullari 
rivojlanishi;
-  fanlaming  o‘zaro  ta’sirining  kuchayishi  va  oraliq  fanlaming 
(biokimyo,  biofizika,  geokimyo,  geobotanika,  geofizika  va  h.k.) 
rivojlanishi;
-  ekologik sharoitning keskin sur’atlarda yomonlashuvi.
Bu  sohada  o ‘zbekistonlik  olimlardan  N.D.Dolimov,  H.H.Ha- 
sanov,  Z.M.Akramov,  L.N.Babushkin,  N.A.Kogay,  V.L.Shults, 
M.Mamatqulov,  P.N.G‘ulomov,  Sh.S.Zokirov,  R.U.Rahimbekov, 
A.A.Rafiqov,  I.Hasanov,  P.Baratov,  A.F.Rasulov,  F.Hikmatov, H.Vahobov,  A.Soatovlaming xizmatlarini  alohida qayd  qilib  o ‘tish 
mumkin.  Jumladan,  H.H.Hasanov  o ‘rta  osiyolik  o ‘rta  asr  olimlari- 
ning  geografik  merosini  yuksaklikka  olib  chiqib,  o ‘nlab  geograf va 
sayyohlami biz uchun  kashf  etish  bilan  birga  butun  umrini  geo­
grafiya  fani  v a ta ’limiga  bag‘ishladi.