Umumiy (yoki makroiqtisodiy) iqtisodiy muvozanat

Keyns modeli
Milliy daromad va xarajatlar oqimiga makroiqtisodiy sharoitlarning ta'sirini tahlil qilishda foydalaniladi. Rejalashtirilgan xarajatlar (yalpi talab) milliy mahsulotga (yalpi taklif) teng bo'lgandagina muvozanatga erishiladi.
Jamg'arma daromadning funktsiyasidir. Narxlar (shu jumladan ish haqi) moslashuvchan emas, balki qat'iydir. Tovar bozori kalitga aylanadi. Talab va taklifning muvozanatlashuvi aktsiyalarning o'zgarishi tufayli yuzaga keladi.
Guruch. 25.1. Yalpi talab egri chizig'i
Narxlar dinamikasi ta'sirida yalpi talab (AD) o'zgaradi. Narxlar darajasi qanchalik yuqori bo'lsa, iste'molchilarning pullari shunchalik kam bo'ladi va shunga mos ravishda samarali talab taqdim etiladigan tovar va xizmatlar miqdori shunchalik kichik bo'ladi.
Guruch. 25.2. Yalpi taklif egri chizig'i
Qisqa muddatda (ikki yoki uch yil) Keyns modeli bo'yicha jami taklif egri chizig'i gorizontal egri chiziqqa (AS1) yaqin ijobiy nishabga ega bo'ladi.
Uzoq muddatda, to'liq quvvatdan foydalanish va ishchi kuchi bandligida yalpi taklif egri chizig'ini vertikal to'g'ri chiziq (AS2) sifatida ko'rsatish mumkin. Turli narx darajalarida ishlab chiqarish taxminan bir xil.
Guruch. 25.3. Iqtisodiy muvozanat modeli
AD va AS egri chiziqlarining N nuqtadagi kesishishi muvozanat bahosi bilan ishlab chiqarishning muvozanat hajmi o‘rtasidagi moslikni aks ettiradi (25.3-rasm).
Ushbu modelda quyidagi variantlar mavjud:
1) yalpi taklif yalpi talabdan oshib ketadi. Tovarlarni sotish qiyin, zaxiralar o'sib bormoqda, ishlab chiqarish o'sishi sekinlashmoqda, uning pasayishi mumkin;
2) yalpi talab yalpi taklifni ortda qoldiradi. Bozordagi rasm boshqacha: zaxiralar qisqarmoqda, qondirilmagan talab ishlab chiqarish o'sishiga turtki bo'lmoqda.
Iqtisodiy muvozanat iqtisodiyotning shunday holatini nazarda tutadi, qachonki hamma iqtisodiy resurslar mamlakat (agar imkoniyatlar zaxirasi va bandlikning "normal" darajasi mavjud bo'lsa). Muvozanatli iqtisodiyotda na bo'sh turgan quvvatlarning ko'pligi, na ortiqcha ishlab chiqarish, na resurslardan foydalanishda ortiqcha kuchlanish bo'lmasligi kerak.
1. Makroiqtisodiy muvozanatning klassik modeli.
Makroiqtisodiy muvozanatga birinchi yondashuv 19-asrning birinchi yarmida siyosiy iqtisod klassiklari tomonidan belgilab berilgan va 19-asrning ikkinchi yarmida neoklassiklar tomonidan ishlab chiqilgan.
Ikkinchi yondashuv 1936 yilda Keyns tomonidan ilgari surilgan.
Marjinalistik yo'nalish (marjinal foydalilik va marjinal mahsuldorlik tushunchasi).
Neoklassik iqtisodchilar: Valras, Marshall, Fisher, Igu.
Makroiqtisodiy modelning dastlabki postulati klassik maktab ishlab chiqarish xarajatlarni belgilaydi degan tushuncha. Bu "mahsulotlar mahsulotga almashtiriladi".
Say qonuni g'oyasi Bartning bitimlar tamoyiliga asoslangan edi.
Aynan bozor yoki bozor mexanizmi resurslardan toʻliq foydalangan holda iqtisodiy muvozanatning avtomatik tarzda amalga oshirilishini taʼminlaydi, yaʼni iqtisodiy tizim iqtisodiy optimallikka erishadi.
Adam Smit pulni boylik deb hisoblagan.
Klassik makroiqtisodiy modelda muvozanat uchta bozorda rivojlanadi:
1. mehnat bozorida
2. kapital
Real va pul sektorlari bir-biriga nisbatan neytraldir.
Neoklassiklar investitsiyalar shaklida jamg‘armalar mavjud bo‘lganda ham Say qonuni bajariladi, degan xulosaga kelishdi.
Umumiy iqtisodiy muvozanat shartlari real sektor Klassik model 3 ta tenglama tizimi bilan ifodalanadi:
1. Bandlikning muvozanat qiymati (Ish haqi stavkasi bilan belgilanadigan mehnat taklifi)L M Vt.
2. Muvozanatli daromad Y(KL)=Y S Y(KL)=Y (d)
3. Kapital bozoridagi muvozanat S (i)=I (i