Universiteti iqtisodiyot fakultiteti makroiqtisodiyot kafedrasi mehnat iqtisodiyoti

Referatning maqsadi - iqtisodiyotni modernizasiyalash jarayonida mamlakatimizda mehnat va uning asosiy yo’nalishlarini takomillashtirish bo’yicha o’rganish va tahlil qilish.
Ko’zlangan maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalar qo’yilgan:

• 
  Mehnat tushunchasi paydo bo’lishi va uning omillarini o’rganish va tahlil qilish;
  
• 
  Mehnat faoliyatiga inson omilining ta’siri tavsiflash;
  
• 
  Ijtimoiy mehnat munosabatlarini tashkil etishni o’rganish;
  

1.Mehnat tushunchasi paydo bo’lishi va uning omillari
Insoniyat tarixi mehnatning ijtimoiy taraqqiyot va inson taraqqiyotida hal qiluvchi ahamiyati borligidan dalolat beradi. Mehnat insoniyat sivilizatsiyasining birinchi va asosiy shartidir.
Iqtisodiy adabiyotlarda mehnatga K.Marks tomonidan berilgan ta’rif keng tarqalgan.Mehnat "inson va tabiat o'rtasida sodir bo'ladigan jarayon, ya'ni insonning maqsadli faoliyati bo'lib, u o'z faoliyati bilan o'zi va tabiat o'rtasidagi metabolizmga vositachilik qiladi, tartibga soladi va boshqaradi, zarur foydalanish qadriyatlarini yaratadi.”² Menimcha, bu ta’rif hozirgi kungacha o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan.Mehnat haqida yana bir qancha tusgunchalar mavjud.Xususan mer-
kantilizm maktabi asoschilari odamlaming, jamiyatning boyligi puldan, oltindan iborat, boylik savdoda, asosan,tashqi savdoda - muomala jarayonida paydo bo’ladi, ko’payadi, savdoda band bolgan mehnat unumli mehnat, boshqa mehnatlar esa unumsizdir, deb tushuntirib keldilar.Fiziokratlar esa merkantilistlardan farqli
olaroq, boylik qishloq xo’jaligida yaratiladi va ko’payadi, degan g’oyani
olg’a surdilar. Klassik maktabi namoyandalari bo’lmish A.Smit, U.Petti, D.Rikardo kabi atoqli iqtisodchi olimlar boylik faqatgina savdoda yoki qishloq xo’jaligidagina emas, balki shu bilan birga sanoat, transport, qurilish va boshqa xo’jalik sohalarida ham yaratilishini isbotlab berdilar va “hamma boylikning