Urazimbetova sh o‘quvchilarni aruz she’riy tizimidagi

Berilgan: mafoiylu (V - - -) makfuf; 
Bo‘lishi krak: mafoiylu (V- - V) makfuf; 
Berilgan: mafulu (V - V) axrab; 
Bo‘lishi kerak: mafulu (- - V axrab; 
Berilgan: faulun (- V -) mahzuf; 
Bo‘lishi kerak: faulun (V - -) mahzuf; 
Berilgan: mafoiyl (V -) maqsur; 
Bo‘lishi kerak: mafoiyl (V - ~) maqsur; 
Berilgan: faul (V -) axtam; 
Bo‘lishi kerak: faul (V ~) axtam. 
Guvohi bo‘layotganimizdek, mafoiylun rukni tarmoqlarining teng yarmi 
(12 tadan oltitasi) noto‘g‘ri talqin qilinmoqda. Foilotun asil ruknining 
tarmoqlarining paydo bo‘lishiga oid ma’lumotlarda ham ahvol deyarli 
o‘zgarmagan - 15 ta tarmoq ruknning 7 tasi o‘zining yanglish talqiniga ega. 
Darslik va o‘quv qo‘llanmalarda aruz haqida nazariy ma’lumotlar tahlili 
shuni ko‘rsatmoqdaki, kim uchun yaratilayotganidan qat’i nazar, ularni bir 
muallifga topshirib qo‘yish yaramaydi. Negaki, muallif ko‘pincha bir sohaning 
olimi sifatida fikrlaydi. “Adabiyot nazariyasi”, “Adabiyotshunoslikka kirish” va 

---

30
“Adabiyot qoidalari” kabi keng qamrovli kitoblarni yaratish bir kishining 
qo‘lidan kelavermaydi. 
Yuqorida ta’kidlangan xatolar bir qarashda mayda-chuyda texnik 
xarakterdagi masaladay, ular haqida gapirish esa, maydachilikday ko‘rinishi 
mumkin. Shu o‘rinda bir narsani qayd qilish lozimki, aruzga doxil xatoning 
maydasi yo‘q, ayniqsa, u talabaga, o‘rganuvchiga yo‘naltirilgan manbalarda 
bo‘lsa. Darslik va o‘quv qo‘llanmalarning ahvoli shu bo‘lsa, uni o‘rganuvchi 
o‘quvchilardan nimani kutish mumkin? Bu xil savollarga javob berish vaqti 
keldi. Javob - mukammal darslik bo‘lishi kerak, kamchiliklardan, 
chalkashliklardan holi, o‘zbek aruzi nazariy masalalarini yorituvchi muxtasar 
darslik bo‘lishi kerak. 
Shundagina milliy madaniy qadriyatlarimizning ajralmas qismi bo‘lgan 
bezavol adabiy merosimiz, zamondoshlarimizning ma’naviy dunyosini, badiiy-
estetik olamini, ong-u shuurini boyitadigan she’riyatimizni qadrlagan, ushbu 
merosga ma’naviy huquqli voris bo‘la olamiz.