Urganch davlat universiteti filologiya fakulteti 185- o‘zbek tili guruhi talabasi Ag‘ajonova Soliyajonning umumiy psixologiya fanidan tayyorlagan

Латипова Умид а Юсуфбоевна

Taqdimot ishi

Mavzu: Psixologiyaning tadqiqot metodlari va tarmoqlari

• Reja:
• 1.B.G.Ananеv tоmоnidan tavsiya qilingan mеtоdlar
• 2.Psixologiyaning tadqiqot metodlarining umumiy tasnifi.
• 3. Psixologiya fanining tarmoqlari.

Aniq izlanish predmetiga ega bo‘lgan har qanday fan o‘sha predmetning mohiyatini yoritish va materiallar to‘plash uchun maxsus usullar va vositalardan foydalanadi va ular fanning metodlari deb yuritiladi. Fanning salohiyati va obro‘si ham birinchi navbatda o‘sha metodlar yordamida to‘plangan ma’lumotlarning ishonchliligi bog‘liq bo‘ladi. Bu fikrlar bevosita psixologiyaga ham aloqador bo‘lib, metodlar masalasi bu fanda juda katta ahamiyatga molik masala sifatida qaraladi. B. Ananev psixologik o‘rganish metodlarini tashkiliy, emprik (amaliy) olingan natijalarni qayta ishlash yoki statistik hamda natijalarni sharhlash deb nomlab, 4 ta katta turkumga ajratadi.

• Tadqiqоt ishlarining birinchi – tashkiliy guruхi o`z ichiga qiyoslash, lоngityut (uzluksiz), kоmplеks (Ko`pyoqlama) dеb atalgan turlarni оladi.

• Tadqiqоt mеtоdlarining ikkinchi gurхi empirik mеtоdlardan ibоrat bo`lib, unga kuzatish, ekspеrimеnt, tеst, ankеta, so`rоv, sоsiоmеtriya, suхbat, intеrvyu, faоliyat jarayoni va uning maхsulini taхlil qilish, biоgrafik kabilar kiradi.

• Tadqiqоt mеtоdlarining uchinchi guruхiga statistik (miqdоr) va psiхоlоgik (sifat) mеtоdlari kirib, ular оlingan natijalarni qayta ishlashga mo`ljallangandir.

• Ilmiy tadqiqоt mеtоdlarining to`rtinchi – sharхlash guruхi gеnеtik va dоnalash mеtоdlaridan ibоratdir. Metod – (yunoncha – metod – tadqiqot tekshirish) bilishning nazariy va amaliy o`zlashtirish usullari yig`indisi.

Kuzatish metodi
So‘roq metodlari
Testlar metodi
Ekspriment
Modellashtirish
Kuzatuv metodi tabiiy metodlar jumlasiga kiradi. Tashqi kuzatuv mohiyatan kuzatiluvchi xulq-atvorini bevosita tashqaridan turib, kuzatish orqali ma’lumot to‘plash usulidir. O‘z-o‘zini kuzatish esa odam o‘zida kechayotgan biror o‘zgarish yoki hodisani o‘zi o‘rganishi maqsadida ma’umotlar to‘plash va qayd qilish usulidir.
Erkin kuzatuv ko‘pincha biror ijtimoiy hodisa yoki jarayonni o‘rganish maqsadida qo‘yilganda qo‘llaniladi. Masalan, bayram arafasida aholining kayfiyatini bilish maqsadida kuzatuv qilinsa oldindan maxsus reja yoki dastur bo‘lmaydi, kuzatuv obyekti ham qat’iy bo‘lishi shart emas
So‘rov metodi ham psixologiyaning barcha tarmoqlarida birinchi ma’lumotlar to‘plashning an’anaviy usullaridan hisoblanadi. Unda tekshiriluvchi tomonidan qo‘yilgan qator savollarga muxtasar javoblar qaytarishi kerak bo‘ladi. Og‘zaki so‘roqni ba’zan oddiygina qilib, subat metodi deb ataladi, o‘tkazadigan shaxs unha maxsus darajada tayyorgarlik ko‘radi.
Psixologik eksprimentning mohiyati shundaki, unda ataylab su’niy vaziyat shakllantiriladi va tashkil etiladi, aynan shu vaziyatda qiziqtirgan psixik jarayon yoki hodisa ajratiladi, o‘rganiladi, ta’sir ko‘rsatiladi va baholanadi. Agar tabiiy ekspriment o‘sha qiziqtirayotgan fenemon tekshiriluvchi uchun tabiiy hisoblangan sharoitda maqsadli tashkil etilib o‘rganilsa, laboratoriya eksprimenti maxsus joylarda, maxsus asbob uskunalar vositasida ataylab o‘rganiladi.
Modellashtirish metodi kuzatish, so‘roq, ekspriment yoki boshqa usullar yordamida o‘rganilayotgan hodisaning tub mohiyati ochilmagan sharoitlarda qo‘llaniladi. Bunda o‘xsha hodisaning umumiy xossasi yoki asosiy parametrlari modellashtirilib, o‘sha model asosida tadqiqotchini qiziqtirgan jihat o‘rganiladi va xulosalar chiqariladi.
Modellar texnik, mantiqiy, matematik yoki kibernetik bo‘lishi mumkin.