Urganch davlat universiteti kimyo texnika fakulteti
Download 0.92 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Gossypol smalasi, CaO, urotrapin, karboksimetilsellyuloza qo’shib tayyorlangan qoplamaga 2-8%gacha konifol qo’shib ko’rdik. Eng yahshi ko’rsatgichni 5% qo’shganda oldik. Bilamizki konifol qatlam hosil qiluvchi va qaplamaning qotishiga yordam beruvchi modda hisoblanadi. Kanifol suyuq yoki qattiq holda uchraydi .Biz tajribada ishlatgan konifol qattiq holatda edi biz uni stupkada maydalab keyin elakdan o’tkazdik keyin qoplamaga qo’shib 15 minut davomida aralashtirdik. Konifol organik erituvchilarda yahshi eriydi. Konifolning qotish vaqtiga ta’siri quyidagi diagrammada keltirilgan.
7- rasm. Konifol miqdorining qotish vaqtiga ta’siri
Bu diagrammaga asosan miqdori 5 % da konifol qo’shganda qoplamaning qotish vaqti 5 soatni tashkil etdi 4 % miqdorda konifol qo’ganda qoplama 7 soatda, 3 % miqdorda qoshganda esa qoplama 12 soatda, 2 % miqdorda qoshganda 15 soat maboyinida 1 % miqdorda qo’shganda esa qoplamaning qotish vaqti 25 soatni tashkil
70
etdi. Men eng optimal varriantni 5 % miqdorda konifol qo’shdanda oldim va shu tarkibni eng yahshi tarkib deb qabul qildik. Konifolning qotish vaqtiga ta’siri quyidagi jadvalda keltirilgan .
9-Jadval Konifolning qotish vaqtiga ta’siri kuyidagi jadvalda keltirilgan
№ 6 -tarjiba 3.8. Erituvchi qo’shish jarayoni Tayyor bo’lgan qoplamaning suyultirish jarayonida harorat 70-80 o C gacha tushuriladi va aralashtirgich yordamida aralashtirish jarayoni amalga oshiriladi. Eritish jarayonini amalga oshirishda erituvchi sifatida nefraz yoki uayt-spiritdan foydalanish mumkin. Erituvchining miqdori 35-45% ni tashkil qilishi lozim.Erituvchini oz-ozdan qo’shib aralashtirish maqsadga muofiq hisoblanadi.Lekin juda oz miqdorda qo’shib aralashtirilsa erituvchi uchub ketib qoplama qotib qolishi mumkin . SHuning uchun meyyorida qotish maqsadga muvofiiq. Nefraz yoki uayt-spirit alangalanish hususiyati yuqori hisoblanadi. Bu jarayonni amalga oshirishda aralashtirish jarayoning intensivligini taminlash lozim. Erituvchining miqdori yuqori bo’lsa qoplamaning qotish jarayoni past hisoblanadi. SHuning uchun erituvchining miqdorini 50 % oshirmaslik kerak miqdoridagi . Men bu tajriba jarayonida 35-45% gacha erituvchi qo’shib ko’rdim va eng yahshi natijani 40 % miqdorda qo’shganda oldim. Bunda qoplamaning qotish tezligi yahshi chiqdi . Qoplamaning kovushqoqligi viskazomert asbobida o’lchanadi unga ko’ra BT –loklarning qovushqoqligi hona haroratida 12 Pa.s ni tashkil etadi. Ertituvchi miqdorining qovushqoqlikga ta’siriga qiyidagi jadvalda ifodalangan.
Konifol mindori % 1 2
3 4 5 Qotish
vaqti soat
25 15 12 7 5
71
10-Jadval Erituvchi miqdorining qovushqoqlikga ta’siri Qovushqoqlik Pa*s 42 25
16 12
Erituvchi miqdori % 10 20
30 40
Men olgan qoplamaga 10% middorda erituvchi qo’shganda qovushqoqlik 42 Pa.s ni tashkil qildi.20 % miqdorida erituvchi qo’shganda qoplamaning qovushqoqligi 25 Pa.s ni tashkil etdi. Keyin qoplamaga 30 % miqdorida erutuvchi qo’shib ko’rdim bunda qoplamaning qovushqoqligi 26 Pa.s ni tashkil etdi . Keyin qoplamaga 40 % miqdorda erituvchi qo’shib ko’rdim unda qovushqoqlik 12 Pa.s ni tashkil etdi . Shu miqdor GOST talablariga mos keladi. Shuning uchun men bu tarkibni optimal tarkib deb hisoblayman.
72
3.9. Sanoat jixozlarini korroziyadan himoyalovchi qoplamalar olishning laborotoriya tajriba reglamenti
Bugungi kunda butun dunyo mamlakatlari metal va metalmaslar mahsulotlar korroziyasidan juda katta ziyon ko’ryapti. Bundan kelib chiqadi, bizning izlanishlarimizga talab nafaqat ichki bozorda balki tashqi bozorda ham katta boladi.
Bugungi kunda mamlakatimizda antikorrozion mahsulotlarga bo’lgan talab chetdan olib kelingan mahsulotlar evaziga qondirilmoqda. Shuning uchun hozirgi kunda antikorrozion qoplamalar yaratish borasida katta tadqiqotlar olib borilmoqda. Biz yaratgan laboratoriya reglamentining ham maqsadi sanoat jihozlarini korroziyadan himoyalaovchi qoplamalar olish (gossypol smolasi, oxak, erituvchi (NEFRAS), korboksimetilselluloza, uratrorapin, kanifol, mahalliy resurslar, sanoat chiqqindilari asosida) texnologiyalalarini yangi turlarini ishlab chiqarishdan iborat. 1. Qo’shimcha talablar: 1. Bitum polimerli kompozitsiya 0,03 MPa (0,3 kgf/cm 2 )dan kam bo`lmagan bosim ostida 10 min daqiqadan kam bo`lmagan vaqt oralig’ida ushlab turilganda suvyuqmaslik xususiyatiga ega bo`lishi kerak. 2. Kompozitsiya 0,001 MPa (0,01 kgf/cm 2 )dan kam bo`lmagan bosim ostida 72 h soatdan kam bo`lmagan vaqt oralig’ida ushlab turilganda suvyuqmaslik xususiyatiga ega bo`lishi kerak. 3. Xom ashyo va materiallarga qo`yiladigan talablar 4. Bo’yoqni tayyorlash uchun amaldagi me’yoriy hujjatlarning talablariga javob beradigan quyidagi xom ashyolardan foydalanilishi lozim bo`lib, bu xom ashyo GOST 24297 bo`yicha kirish nazoratidan o`tishi va muvofiqlik sertifikatiga ega bo`lishi zarur.
73
2.Qoplamaning fizik-kimyoviy va mexanik ko`rsatkichlar Bo’yoqlar fizik-kimyoviy va mexanik ko`rsatkichlar quyidagi ko`rsatilgan usullar bo`yicha aniqlanadi. 5.1. Gossipolli smola asosidagi qurilish bitumlarining namunalari GOST 2517 bo`yicha tanlab olinadi. Har bir markaga mansub bitumning birlashgan namunasining massasi 0,5 kg bo`lishi lozim. bo`yicha aniqlanadi. 5.5. Alangalanish harorati GOST 4333 5.2. Ignaning kirish chuqurligi GOST 11501 bo`yicha aniqlanadi. 5.3. Yumshash harorati GOST 11506 bo`yicha aniqlanadi. 5.4. Cho`ziluvchanlik GOST 11505bo`yicha aniqlanadi. 5.6. Eruvchanlik GOST 20739 bo`yicha aniqlanadi. 5.7. Suvning massa ulushi GOST 2477 bo`yicha aniqlanadi. 5.8. Suv shimuvchanligi GOST 26589 bo`yicha aniqlanadi. 5.9. Uzilishdagi nisbiy cho`zilishi GOST 26589 bo`yicha aniqlanadi. 5.10. Suvyuqmasligi GOST 26589 bo`yicha aniqlanadi.
3.Xom ashyo xarakterisikasi Bu ishning nazariy va amaliy izlanishlar olib borishda asosiy ob’ekt bo’lib hizmat qilgan: gossypol smolasi, CaO, karboksimetilselluloza, urotropin, erituvchi (NEFRAS), sikkativlar, kanifol. Gossypol smolasi fizik kimyoviy va kimyoviy xarakteristikasi gossipol C 30
30 O 8 (Brutto formulasi) sariq rangli zaharli, qattiq kristall modda. Go’za (Gossypium) ning asosiy maxsulotlaridan biridir. U g’o’zaning hamma organlarida bo’lib, uning miqdori chigitning mag’zida % gacha, ildiz po’stlog’ida % gacha, qolgan boshqa qismlarida esa kam bo’ladi. Gossipol va uning analoglari gossipurpurin, gossiverdurin, gossifulvin chigit yadrosidagi maxsus bezchalarda joylashgan bo’lib, ular devori nihoyatda mustahkam va ko’pchilik organik erituvchilar ta’siriga chidamli.
74
Gossipol antranalitlari, gossipol smolasi va ularning mahsulotlari inson uchun foydali moddalar hisoblanadi. Ular xalq xo’jaligining turli sohalarida: tibbiyot, kimyo sanoati, qishloq xo’jaligi, metall quyish sanoati va boshqalarda ishlatiladi. Gossipol virusga faol ta’sir qiladi. Shu sababli hozirgi vaqtda gossipoldan virusga qarshi ishlatiladigan interferon induktori preparatlari va boshqa moddalar ajratib olingan. Gossipol smolasi – nooziqaviy yog’ - moy maxsuloti bo’lib, paxta soapstogi yog’ kislotalarining distilyatsiya qilishda qolgan gudron. Soapstok yog’ va moylari ishqoriy neytrallashdan olingan oraliq mahsulotdir. Gudron esa distillanmaydigan kubli qoldiq hisoblanadi. Gossipol smolasi sifat ko’rsatgichlari va qo’llanilishiga ko’ra ikki turga bo’linadi.Gossipol smolasining sifat ko’rsatgichlari 12- jadvalda ko’rsatilgan talablarga mos kelishi kerak. 12- Jadval Gossipol smolasining sifat ko’rsatgichlari Tavsifi va me’yorlari
Ko’rsatgich nomi 1-tur
2-tur
Tashqi ko’rinishi To’q jigarrangdan qora jigarranggacha bo’lgan bir hil tarkibli massa Kislota soni, mg KOH g, oralig’ida 71-100 50-70
Asetondagi eruvchanlik, % dan kam emas 80 70
Kulning massaviy ulushi, % dan ortiq emas 1,0 1,2
Namlik va eruvchan moddalarning massaviy ulushi, % dan ortiq emas 4,0
4,0
Gossipol smolasi yonuvchan mahsulot bo’lib, quyidagi sifat ko’rsatgichlariga ega: Erish harorati , o C - 70 Uchqunlanish , o C -250 Yonish harorati, o C - 285 75
Gossipol smolasi qo’llanilganda, saqlash va trnsportda tashish vaqtida yong’in xavsizligi qoidalariga rioya qilish kerak. Kalsiy oksidi (so’ndirilmagan ohak) GOST 8677-76 talablariga mos keladi. Kalsiy oksidi oq bo’laklardan yoki kukun holida bo’lish kerak, zarrachalar bir – biri bilan yopishmagan holda suvda qiyin eruvchan, kislotalarda yaxshi eriydigan modda. Ochiq turgan holda namni va karbonat angidridni o’ziga tortib oladi. Fizik – kimyoviy ko’rsatgichlari bo’yicha kalsiy oksidi quyidagi keltirilgan 13- jadval talablariga javob berishi kerak. 13-Jadval Kalsiy olsidning fizik -kimyoviy ko’satgichlari Mezon
Ko’rsatgichlar nomlari
Analiz uchun toza (ch.d.a.) OPK 2611210 35205
Toza (ch.)OPK 261121035106 1. Kalsiy oksidini ning massa ulushi CaO, %, dan kam emas 97,5
96,0 2. Kalsiy karbonatning massa ulushi (CaCO 3 ), %, dan katta emas 1,0 2,5
3. Xlorid kislotada erimay qolgan moddalar qismi, %, dan katta emas 0,01 0,02
4. Azotning umumiy miqdori (N), %, dan katta emas 0,03 0,06
5. Sulfatlar massa ulushi (SO ), %, dan katta emas 0,02 0,05
6. Xloridlar massa ulushi (Cl), % dan katta emas 0,005 0,010
7. Temirning massa ulushi Fe, %, dan katta emas 0,01 0,02
8. Og’ir metallarning massa ulushi (Pb), %, dan katta emas 0,005 0,010
Biz ishlatgan so’ndirilmagan ohak (CaO) do’konlarda sotiladigan bo’lib, oq va nimrang sariq tusli, suvga solinganda suv bilan reaksiyaga kirishib ozi yaxshi maydalanib, qo’shimcha qoldiqlar hosil qilmasdan gidroksid zarrachalarini hosil qildi. Shu sababli biz ishlatga kalsiy oksidini yuqoridagi talabga javob beradi deb
76
hisobladik. Kalsiy oksid (CaO) bo’Loklarini havonchada maydalab, 1 smda dona teshigi bo’lgan elakchalardan o’tkazib, so’ngra qizdirilgan gossipol smolasi tarkibiga aralashtirdik. Karboksimetilstellyuloza ishqoriy sellyuza bilan monoxloruksus kislatasini tasir qildirib olinadi. [C 6 H 7 (OH) 3 ] n +nClH 2 COOH+nNaOH---- [C 6 H 7 O 2 (OH) 2 -O-CH
2 COOH]n+
+ nNaCl+nH 2 O Karboksimetilstellyuloza kukun yuki tola ko’rinishida ishlab chiqiladi. Karboksimetilstellyuloza tarkibida astetil guruhining ko’payishi uning suvda erishini yahshilaydi. Karboksimetilstellyuloza aktiv modda sifatida ( emulgator) yuqori ro’l o’ynaydi. Emulstion polimer olishda xom-ashyo hisoblanadi.
Uning
qo’llanilish sohasi
quyidagilar; quyuqlashtiruvchi, emulstion stabilizatorlar va kleylar olishda ishlatiladi. Karboksimetilstellyuloza katta ko’lamda yuvuchi vositalar olishda qo’llaniladi.
4. Laborotoriya sintezining material balansi Hisoblar 100gr tayyor mahsulot bilan olib borilgan natijalari jadvalda ko’rsatilgan: 14-Jadval Sanoat jihozlarini korroziyadan himoyalovchi qoplamalar olishning material balansi
Mahsulot nomi
Miqdori gr Mahsulot nomi Miqdori gr
1. Gassipol smolasi
50 2 . So’ndirilmagan ohak
6 3 .Korboksimetilsellyuloza
2 4 .Urotropin 0.5
5 .Konifol
4 6 .Erituvchi 40
Korroziyaga qarshi qoplama
Kirim jami 102,5 CHiqim jami 102,5
77
5. Texnologik sxema tanlash va uning tavsifi
Jarayonni amalga oshirish uchun ilmiiy tadqiqotlar asosida korroziyaga qarshi qoplama olishni texnologik sxemasi yaratildi. Bu texnologik sxema gossypol smolasi, CaO, karbamid, karboksimetilselyuloza, erituvchi “nefras”, konifol , asosida antikorrozion qoplama olishga asoslangan . Texnalogik jarayonlar quyidagi bosqichlardan iborat: - Gossypol smolasini reaktorga yuklash va suvsizlantirish. - Gossypol smolasi kalsiy oksidi qo’shish jarayoni . - Karboksimetilselyuloza qo’shish jarayoni . -Uratrapin qo’shish jarayoni . -Sovutish va bitumsimon mahsulotni olish. -Konifol qo’shish jarayoni . -Bitumsimon mahsulotni erituvchida eritish va antikarroziyon material olish. - Olingan antikarrozion mahsulotni qadoqlash . Antikorroziyon qoplamalar olish jarayoni lok bo’yoq sanoatida qo’llaniladigan oddiy reaktorlarda sintez qilinadi.
9-rasm. Sanoat jihozlarini korroziyadan himoyalovchi qoplamalar olishning texnologik cxemasi 1-Gudron uchun idish, 2-shestrnali nasoz, 3- elektrodvigatel, 4-gudronni suivzizlantirish qozani, 5-KMS uchun idish, 6-shestrnali taminlagich, 7-elak, 8-elevator, 9-jo’vali tegirmon, 10- bunker, 11-jag’li maydalagich, 12-reaktor, 13-erituvchi uchun idish, 14-aralashtirgich, 15-sarf idish, 16-qadoqlash mashinasi. Gossypol smolasi sigimdan (1) dan shestrnali nasoz(2) orqali suvsizlantirish qazoniga (4) ga beriladi. Suvsizlantirish maqsaqida qozonga gaz yoki o’tkir bug’
78
beriladi. Suvsizlantirish jarayonida harorat 160 o C ni tashkil etishi kerak. Agar harorat ko’tarilib ketsa gudron alangalanib yonib ketishi va portlash sodir bo’lishi mumkin. suvsizlantirilgan gossypol smalasi reaktor (12) kelib tushadi .reaktor aralshtirgich bilan taminlangan. Jag’li maydalagich (11) maydalangan CaO, elak (7)ga kelib tushadi. Elakdan o’tgani (9) jo’vali tegirmonga kelib tushadi, elakdan o’tmagani jag’li maydalagichga qaytariladi. Jo’vali maydalagichda maydalangan CaO elevator (8) orqali elakka undan bunkerga (10) kelib tushadi, elakda qolgani tegirmonga qaytariladi. Bunkerdan shnekli taminlagich orqali reaktorga keliladi.Reaktorda harorat 180 o C ni tashkil etishi kerak shundagina reaksiya ketadi. Reaksiya paytida ko’pik hosil bo’lib ko’kma tushishi mumkin shuning uchun aralashtirgich intensivligini taminlash lozim . Reaksiya tugagandan keyin harorat 160 -170 o
C ga tushuriladi. KMS (5) dan shestrnali taminlagich orqali reaktorga keladi va yana aralashtiriladi. Hosil bo’lgan qoplama aralashtirgichga (14) ga keladi, aralashtirgichda kanifol bilan aralashtiriladi. Keyin (13 ) dan erutuvchi MKN orqali aralashtirgichga beriladi. Aralashtirgichda tayyor bo’lgan qoplama (15) sarf idishga va undan qadoqlash mashinasiga beriladi. Tayyorlangan mahsulotning bir qismi sotuvga bir qismi omborxonaga joylaytiriladi. 5.Olingan natijalarni ishlab chiqarishga tavsiyasi Har bir iste’mol qadog’i bevosita idishda, GOST 2228 bo`yicha quyidagi ma’lumotlar ko`rsatilgan qog’ozli etiketka yoki yorliqli markirovkaga ega bo`lishi lozim:
- ishlab chiqaruvchi korxonaning nomi, uning tovar belgisi va manzili; - ishlab chiqarish sanasi (oy, yil); - saqlash muddati (oy, yil); - saqlash sharoitlari; - mazkur texnikaviy shartlarning belgisi; - qayd raqami ko`rsatilgan shtrix-kod (zarur hollarda); - O`zbekiston Respublikasida sotiladigan mahsulotlar uchun «O'zbekistonda ishlab chiqarilgan» degan yozuv 79
VI . IQTISODIY QISM
Uskunalar qiymat va amortizotsiyon ajratma
Jadval 1
№
Uskuna nomi
Soni Birlik
qiymati
Umumiy qiymat
Xizmat mudati
Amartizatsi yon ajratma
1 Barcha turdagi Inshoatlar 1.
Asfalt yo'l
500 20000
10000000
25
400000
2. Qanalizasiya quvuri d=150
150
20000
3000000
50
60000
3 Trubapravo'd d=50
150
7000
1050000
25
42000
4 Suv minorasi
1
15000000
15000000 50
300000
Jama
29050000
802000
II Kuch qurilmalari 1
maydalagich elektrodvigatel 11kvt 1 2000000
2000000 5 400000 2
Markazdan qochma
elektrodvigateli 3kvt 2 500000 1000000 5 200000 3
Shestrnali nosoz
elektrodvigateli 11kvt 4 1000000 4000000 5 800000 4
Aralashtirgichlar elekrodvigatellari 7kvt 2 700000
1400000 5 280000 5 Snekli taminlagich elektrodvigateli 5kvt 2 600000
1200000 5 240000 6 Tegirmon elektrodvigateli 11 kvt 1 1000000 1000000 5 200000 7 Qadoqlash mashinasi elektrodvigateli 3kvt 1 500000 500000 5 100000
Jami
11100000 2220000
III Uzatish qurilmalari 1 Transfarmator 1
40000000
40000000 30
1333333,3
2 Kabel d=10mm
100 Download 0.92 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|