Қурилиш технологияси ва уни ташкил этиш кафедраси

4. Экскаватор ёрдамида котлован грунтини қазиш ишларининг умумий ҳажми қуйидаги формула бўйича ҳисобланади:


5. Экскаватор ёрдамида траншея грунтини қазиш ишларининг умумий ҳажми қуйидаги формуладан аниқланади:

II. ЕР ИШЛАРИНИ БАЖАРИШ УЧУН МАШИНАЛАР

ЖАМЛАНМАСИ(КОМПЛЕКТИ)НИ ТАНЛАШ
Грунтнинг ўсимлик қатламини қирқиш ишлари ШНК 4.02.01-04га мувофиқ бажарилади: бульдозер ёрдамида қирқиш ишлари тозалаш эни 30 м гача бўлганда ёки грейдерлар ёрдамида грунтни полоса четигача силжитиш орқали амалга оширилади.
Котлованларда грунтни қазиш тўғри ва тескари чўмичли ишчи жиҳозга эга бўлган бир чўмичли экскаватор, драглайнлар ёрдамида амалга оширилади.
Траншеялар тўғри ва тескари чўмичли ишчи жиҳозга эга бўлган бир чўмичли экскаваторлар ёки драглайн ёрдамида қазилиши мумкин. Ҳар бир конкрет ҳолда грунт тури, котлован ёки траншея ўлчамлари ва бошқа шартшароитлар ҳисобга олинади. Грунт турига боғлиқ равишда экскаватор чўмичи тишли ёки кесувчи қиррали бўлиши мумкин.
Чўмичнинг сиғими бажариладиган ишлар ҳажмига боғлиқ ҳолда 2иловадан танлаб олинади. Анча зич бўлган грунтларни тўғри чўмичли экскаватор ёрдамида қазиш мақсадга мувофиқ деб ҳисобланса, енгил грунтларни тескари чўмичли экскаватор, драглайн ёрдамида ковлаш ўринлидир. Тўғри чўмичли ишчи жиҳозга эга бўлган экскаваторлар учун қазиш чуқурлигини ҳисобга олиш тақозо этилади.

Ишларнинг ҳажмига кўра экскаватор чўмичининг тахминий сиғими

1–4 гуруҳ грунтларида ишлар ҳажми, м^3	Чўмич сиғими, м^3
500–5000	0,15–0,35

Экскаватор ёрдамида котлован грунтини қазиш ишларининг умумий ҳажми: 1095.7 м³
Чўмич сиғими 0,35 м³ тескари чўмичли экскаваторни танлаймиз
Чўмичнинг тўлиқ тўлишини таъминловчи энг кичик ковлаш чуқурлиги 3-илова бўйича қабул қилинади. Агар ковлаш чуқурлиги котлован ёки траншея чуқурлигидан кичик бўлса, у ҳолда грунтни қазиш бир неча қатламларда олиб борилади. Котлован ва траншеяда грунтни қазиш [2] адабиёт бўйича меъёрланади.
Котловандан қазиб олинган грунт ташқарига ташилади. Траншеядан қазиб олинган грунт қурилиш майдонида қолдирилиб, ажратилган жойга тўпланади.
Автосамосвалларнинг тавсия этиладиган юк кўтарувчанлиги экскаватор чўмичининг сиғимига ва грунтни ташиш масофасига боғлиқ ҳолда 4-илова бўйича қабул қилинса,

Ташиш масофаси, км	Экскаватор чўмичининг сиғимига кўра, м^3, автосамосвалларнинг юк кўтариш қобилияти, т
	0,4
2.5	10

машиналарнинг маркаси эса 5-иловадан олинади.

Автосамосвал маркаси	Юк кўтарувчанлиги, т
КАМАЗ-5511	10

Грунтни транспортга юклаш билан экскаваторнинг узлуксиз ишлашини таъминлаш учун зарур бўлган автосамосвалларнинг сони қуйидаги формула бўйича ҳисоблаб топилади:
N = ,
бунда – автосамосвал битта циклининг вақти, мин; – юклашнинг ҳисобий давомийлиги, мин; – грунтни ташиш масофаси, км; – автосамосвалнинг ўртача ҳаракатланиш тезлиги, км/мин; – мос равишда автосамосвалнинг тўкиш ва маневрланиш вақти, мин (1 мин га тенг қилиб қабул қилинади).
Автосамосвални юклаш вақти қуйидаги формуладан аниқланади;
,
бунда – автосамосвалнинг юк кўтарувчанлиги, т; – вақт меъёри, маш-саоат/100 м³; – грунт зичлиги, т/м³. Самосваллар сони N касрли қийматга эга бўлса, у ҳолда бу қиймат ортиш томонга қарата бутун сонга айлантирилиб қабул қилинади.


минут