Ушбу ы=ув =ылланма в 5140900 касб таълим (бинолар ва иншоотлар =урилиши) йыналиши быйича билим олаётган талабалар, 3-йиллик ма

4. 7. Quduq qazuvchi mashinalar va jixozlar. 
Quduq qazish — yer satxidagi ko’ndalang kesimi yuzasi doirasimon bo’lgan yer 
chuqurligi bo’lib, ular xar qanday tog’
jinslarini xam parmalash natijasida xosil etilgan gruntni 
yuza qismga chiqarib tashlash jarayonlari xisoblanadi. Ishchi qismlarni uzatilishiga qarab 
quduq qazish jarayonlari: tik yo’nalgan, gorizontal xolatda, va qiya xolat bo’yicha bajariladi. 
Ko’ndalang kesim yuzasini o’lcham imkoniyati bo’lgan tik yo’nalgan quduqlar yama deb 
yuritiladi. Bunday yamalarga yo’l belgilari uchun ustunlar, to’siqlar va chegaralar, elektr va 
aloqa tarmoqlarini uzatish uchun ishlatiluvchi tayanch temir-beton ustunlar va x.k. 
o’rnatiladi. Kesim yuzasi keng va katta chuqurlikdagi qazilgan quduqlar skvajina deb (misol 
uchun: tik qazilgan suv quduqlari, yo’l va to’kilgan tuproqlardan quvurlarni olib o’tishda 
qazilmasdan teshikchalar xosil qilish) aytiladi. 
Kesim yuzasi kichik va deyarli chuqur bo’lmagan quduqlar asosan mustaxkam tog’ 
jinsli gruntlarni portlatish uchun ishlatiladi va ularni shpurlar deb yuritiladi. Yamalarni 
xosil qilishda tik yoki qiya quduqlarda qazuvchi kran mashinalar ishlatiladi. Ularga asosan 
qazuvchi ishchi jixozlar parmalardan tashqari kran jixozlari xam o’rnatilgan bo’ladi. Bu 
jixozlar yordamida qazuvchi-kran mashina yamalarga ustunchalar, ustun qoziqlar, chiqit suv 
quduqlarining devor xalqalariga o’rnatiladi. qurilish ob’ektlari doimo turli joylarda qurilish va 
natijada qazuvchi-kranlarni yetishmasligini xisobga olib, ular o’z navbatida avtomobilь, 
4.32-rasm. Aylanuvchi stvolli gidronomonitor. 
a-umumiy ko’rinishi; b-chig’anoqlarning sxemasi 
1-pastki chig’anoq; 2-otvalni buruvchi sharnir; 3-yuqori chig’anoq; 
4- stvolni vertikal tekislikda buruvchi sharnir; 5-stvol; 6-uchlik; 7-
boshqarish dastasi; 8-muvozanatlovchi yuk; 9-chana; 10-oboyma; 
11-tayanch dumalanish podshipnigi; 12 -pastki chig’anoq flanets;
13-zichlovchi material; 14- yuqorigi chig’anoq flanets; 15 -tortuvchi 
bolt. 
a) 

---

113 
traktor, maxsus o’zi yurar shassilarga joylashtirilgan bo’ladi. Katta avtomobilь yo’llari va 
temir yo’llarga to’kilgan gruntlarni transheyasiz "teshikcha" ochib undan quvurlarni o’tkazish 
ishlari amalga oshiriladi. Yarim turg’un bilan ishlovchi va ishchi xodimlarga ega bo’lgan yuk 
ko’taruvchi mashinalar va shuningdek qazilgan tuproqni to’kilmaga yoki transport 
vositalariga uzatib berish jarayonlari xam kiradi. Ish tugashi bilan qazish jixozlari demontaj 
qilinadi va boshqa ob’ektga ko’chiriladi. qattiq shuningdek tog’ jinslaridan tashkil topgan 
gruntlarni qazish va shpurlar xosil qilish uchun o’zi yurar, quduq qazish uchun jixozlangan 
g’ildirakli va zanjirli traktorlar ishlatiladi. Bu mashinalar va jixozlar qazishda, aylanmali va 
urib aylanmali xarakat qiluvchi (ba’zan urib, issiqlik ta’sirida) turlariga bo’linib ketadi.