Ushbu «Radiotexnika» fanidan laboratoriya ishlarini bajarishga doir uslubiy tavsiyanoma A. Qodiriy nomli jdpi ilmiy Kengashi qaroriga asosan bosishga ruxsat etildi

V. Hisobat mazmuni.
1. Hisobot nomi.
2. Elyektr jihozlar haqida ma’lumot.
3. Elyektr sxema.
4. Hisoblash jadvali.
5. Ishchi formalar.
6. Xulosa.
VI. Sinov savollari.
1. O’zgarmas va o’zgaruvchan bir va uch fazali toklarning bajargan ishi qanday asbob bilan o’lchanadi?
2. S_N, S_X -doimiylarning fizik ma’nosini ayting.
3. Saqlagich schyotchikdan oldin o’rnatiladimi yoki kyeyin?
4. Disk qanday aylanadi?


Adabiyotlar
1. Popov V.S., Nikolayev S.A. "Elyektrotyexnika" T. "O’qituvchi" 1973 y. 160-164,180-181 byetlar.
2. Glyebovich A. A. "Elyektrotyexnikadan laboratoriya ishlari" Toshkyent. "O’qituvchi" 1978 y. 31-35 byetlar.

Laboratoriya ishi № 4


MAVZU: BIR FAZALI O’ZGARUVCHAN TOK ZANJIRLARIDA QUVVATNI O’LCHASH.


I. Ishning maqsadi.
1. Bir fazali o’zgaruvchan tok zanjirlarida is’tyemol qilinadigan quvvatni o’lchaydigan asboblar va ularni elyektr zanjiriga ulash usuli bilan tanishish.
II. Nazariy ma’lumot.
Elyektr tokining quvvati elyektr tokining vaqt birligida bajargan ishi sifatida aniqlanadi.
P Wt [JsVtVatt]
Bu yerda P - quvvat, W -elyektr tokining bajargan ishi, t - vaqt.
O’zgaruvchan tok zanjirlarida to’la elyektrik quvvat volt-ampyer (VA) hisobida o’lchanadi va quyidagi formula bilan aniqlanadi.
S  I U
S - to’la quvvat, I - tok kuchi, U - kuchlanishning ta’sir etuvchi (effyektiv) qiymatlari.
Bir fazali tok to’la quvvati ikki tashkil etuvchidan -aktiv va ryeaktiv tashkil etuvchidan iborat bo’ladi va u quyidagi formula bilan aniqlanadi.

P - o’zgaruvchan tokning aktiv quvvati vatt (Vt) da o’lchanadi va quyidagicha aniqlanadi.
R IU cos   I²R
Q - o’zgaruvchan tokning ryeaktiv quvvati, volt-ampyer ryeaktiv (VAR) da o’lchanadi va quyidagi formula bilan aniqlanadi.
QIUsin   I²X
R-aktiv, X-ryeaktiv qarshilik.
Agar istye’molchi sifatida ikkala qarshilik ishtirok etsa, zanjirning to’la qarshiligi Z quyidagicha aniqlanadi.

X_L induktiv, X_C- sig’im qarshilik bo’lib, ular quyidagicha aniqlanadi.
X_L  L  L2  f, X_C  1 c 1 (2  f c)
To’la elyektrik quvvatni voltmyetr va ampyermyetr yordamida o’lchash mumkin.
S IU
formula orqali hisoblanadi.
Bir fazali o’zgaruvchan tok zanjiridagi R_w aktiv quvvatni ikki usulda: voltmyetr yoki uchta elyektr o’lchov asbobi ampyermyetr, voltmyetr va fazomyetr ulab o’lchash mumkin.
Ikkinchi holda quvvat uchala asbob ko’rsatkichlarini ko’paytirib topiladi.
R_w IU cos  yoki
formula bilan aniqlash mumkin. Bundan faza siljish burchagi

ifoda orqali ham hisoblanadi. R_w -vattmyetr ko’rsatgan quvvat, sos quvvat koeffitsiyenti dyeb yuritiladi. Uning fizik ma’nosi to’la quvvatning qancha qismi aktiv quvvatga aylanishini bildiradi.
Vattmyetr uchta asbob ampyermyetr, voltmyetr va fazamyetrlarning o’rnini bosadi.
Vattmyetr chulg’am g’ildiraklarining boshi yulduzcha bilan byelgilangan u hamisha gyenyerator yoki tok manbaiga ulanishi zarur, aks holda vattmyetr stryelkasi tyeskari tomonga og’adi.