Услубий кўрсатманинг тузилиши

m₁ – тўлдиргич намунасининг ювишдан олдинги массаси, г
m₂ - тўлдиргич намунасининг ювишдан кейинги массаси, г.
1-жадвал

№	Тўлдиргич Тури	m1, г	m2, г	W,%
1
2
3
4

Хулоса:

2-Тажриба иши
Ғовак тўлдиргичнинг намлигини аниқлаш
Асбоб-ускуналар: қуритиш шкафи, техник тарози.
Ғовак тўлдиргич намунаси тарозида тортилади ва 105 ⁰С да қуритиш шкафида доимий массагача қуритилади. Масса бўйича намлик қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:

Бу ерда:
m₁ – тўлдиргич намунасининг табиий ҳолатдаги (намлиги) массаси, г

m₂ - тўлдиргич намунасининг қуруқ ҳолатдаги массаси, г.
2-жадвал

№	Тўлдиргич Тури	m1, г	m2, г	W,%
1
2
3

Хулоса:
3-Тажриба иши
Ғовак тўлдиргичнинг уйилма зичлигини аниқлаш
Асбоб-ускуналар: техник тарози, ўлчов идишлари, линейка(мет.)
Уйилма зичлик деб, тўлдиргич массасининг у эгаллаган ҳажмга нисбатига айтилади.
Ғовак тўлдиргични уйилма зичлиги ўлчамли идишда аниқланади, унинг ўлчами тўлдиргичнинг йириклигига боғлиқ равишда 3– жадвалдан қабул қилинади.
Тỹлдирувчилар йириклиги бỹйича ўлчов идишларининг ỹлчамлари
3-жадвал

Тỹлдирувчи доналарининг энг катта йириклиги, (мм)	Ўлчов идишининг сиғими, (л)	Ўлчов идишининг ички ỹлчамлари, мм
		Диаметри	Баландлиги
5 ва ундан кам 10 20 40	1 2 5 10	108 137 185 234	108,5 136,5 186,5 233,8

Қуритилган тўлдиргич тарозида тортилиб, баландлиги 100 мм бўлган конус шаклидаги ўлчамли идишга солинади ва ортиқчаси линейка билан сидирилиб ташланади. Кейин ўлчамли идиш тарозида тортилади ва ўртачаси арифметик усулда аниқланади, уйилма зичлик қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади:
Уйма зичлик қуйидаги формула бўйича хисобланади:


, ( кг/м³) )

Бу ерда : m₁- ỹлчов идишининг массаси, кг

m₂- ỹлчов идишининг тỹлдирувчи билан биргаликда массаси, кг
V- ỹлчов идишининг ҳажми, м³

4-жадвал

№	Ғовак тўлдиргичнинг тури	Ўлчов идишнинг массаси,кг	Ўлчов идишнинг тўлдиргич билан биргаликдаги массаси,кг	Ўлчов идишнинг ҳажми, л	Тўлдирувчи уйилма зичлиги, кг/л
1
2
3

Хулоса:_4-Тажриба_иши_Ғовак_тўлдиргичнинг_донадорлик_таркибини_аниқлаш_Асбоб-ускуналар'>Хулоса:
4-Тажриба иши
Ғовак тўлдиргичнинг донадорлик таркибини аниқлаш
Асбоб-ускуналар: элаклар тўплами, техник тарози.
Ғовак тўлдиргичнинг донадорлик таркибини аниқлашда, майда тўлдиргичлар–0,14; 0,315; 0,63; 1,25; 2,5; мм элаклардан ўтказилади, йирик тўлдиргичлар эса 5; 10; 20; 40 мм элакларда ўтказиб топилади.
Элаш катта ўлчамдаги элакдан ўтказиш билан бошланади. Ҳар элакда қолган тўлдиргич қолдиғи 1 г аниқликкача тортилади. Агар олинган намуна ўлчами элакда қолган қолдиқлар йиғиндисидан 2% фарқ қилса, элакдан ўтказиш такрорланади. Донадорлик таркиби натижалари ёрдамида қумнинг Давлат андозалари ёрдамида йириклик модулини аниқлаш мумкин.
Ғовак тўлдиргичнинг донадорлик таркибини аниқлашда 1 кг намуна тўлдиргични оламиз ва элаклардан ўтказамиз ва элакларда қолган тўла қолдиқни аниқлаймиз:
Элакда(40мм) қолган қолдиқ: гр.
Элакда(20мм) қолган қолдиқ: гр.
Элакда(10мм) қолган қолдиқ: гр.
Элакда(5мм) қолган қолдиқ: гр.
Элакда (остида) қолган қолдиқ: гр.


Хулоса:
5-Тажриба иши
Ғовак тўлдиргичнинг сувшимувчанлиги аниқлаш
Асбоб-ускуналар: ўлчов идиши, техник тарози.
Қуритилган барча йирик тўлдиргичлар фракциялари тарозида тортилади ва контейнерга жойлаштириб қопқоғи ёпилади, сувда 1 соат давомида ушланади, бунда сув сатхи контейнер қопқоғидан 20 мм баландликда бўлиши керак. Намунадаги ҳаво пуфаклари чиқиб кетиши учун контейнер сувда бир неча силкитилади ва 1 соатдан кейин сувдан чиқарилади, сўнгра 10 минут давомида ортиқча сувлар оқиб тушгандан кейин ҳавода тарозида тортилади. Сув шимувчанлик қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:

Бу ерда: m_сш – сувга шимдирилган тỹлдирувчилар намунасининг массаси, г.
M_қур – қуруқ тỹлдирувчилар намунасининг массаси, г.

Синаш натижасида доналар юзасидаги сувни йỹқотиш махсус жараëнга киритилади. ЎзРСТ 722-96 “Сув шимувчанликни аниқлаш усули” бỹйича шағал ёки чақиқ тош юзаси юмшоқ латта билан артилади. Майда тỹлдирувчилар учун эса бу жараëнни ỹтказиш янада қийин. Шу сабабли майда тỹлдирувчи (қум)лар учун бундай синовни ỹтказиш стандартда кỹрсатилмаган.

5-жадвал

№	Ғовак тўлдиргичнинг тури	Намунанинг қуруқ ҳолатдаги массаси, г	Намунанинг сувга солгандан кейинги массаси, г	Тўлдиргичнинг сувшимувчанлиги (масса бўйича), %
1
2
3