Usmon azim she’riyatiga bir nazar boynazarova Gulbahor

USMON AZIM SHE’RIYATIGA BIR NAZAR
Boynazarova Gulbahor
Tosh DO‘TAU Folklorshunoslik va dialektologiya yo‘nalishi 2-kurs magistranti
[e-mail]
998974490262
O‘zbek xalqining ma’naviy dunyosini shakllantirishda g‘oyat kuchli va samarali ta’sir ko‘rsatayotgan ijodkor – Usmon Azimdir. Surxon vohasining mard o‘g‘loni, Boysun elining Usmon Azimi o‘zbek she’riyatining ufqini kengaytirib, nasriy she’rlardan barmoq vaznigacha bo‘lgan turli vaznlarda ijod qiladigan shoirdir. Usmon Azim nafaqat shoir, mohir tarjimon, dramaturg va kinossenarist hamdir. Xalqimizning ongi va tafakkuri, badiiy madaniyatining mukammallik kasb etishida o‘z davrini tashkil etadigan buyuk shaxs, milliy adabiyotimizning g‘ururi, shon-u sharafini tarannum etayotgan o‘lmas so‘z san’atkoridir.U olam va odam, borliq haqidagi o‘tkir falsafiy qarashlari bilan odamning tuyg‘ulariga ta’sir etish, tarbiyalash bilan birga odamni Hazrati Inson darajasiga ko‘tarilishiga o‘z hissasini qo‘sha olgan mohir ijodkordir.
Sening osmoningga yetmadi bo‘yim
Yerdan past ko‘klarni ayladim tavof
Faqat Tangrim, kechir bandalaringdan
Mangu savollarga izladim javob
Inson qalbining quvonch-u qayg‘usini, ezgulik va hayot mazmunini, Usmon Azimdek teran ifoda etgan shoir adabiyot bo‘stonida kamdan-kam topiladi. Badiiy adabiyotga, she’riyatga muhabbat, uning beqiyos boyligi va buyukligini anglash tuyg‘usi ham bizning ongu shuurimiz, yuragimizga Usmon Azim she’riyati orqali kirib keladi desak, xato bo‘lmaydi.
Usmon Azim ijodi she’riyat olamida o‘ziga xosligi va fikrlar ko‘lamining zalvorliligi bilan, u hayot tomirlaridagi ichki harakatni, davr yuragidagi murakkab harakatni chuqur his eta oladigan, o‘zigina his qilib qolmasdan o‘quvchiga ham bu tuyg‘uni yuqtira oladigan shoir hisoblanadi.
Yengib bo‘lmayapti sog‘inchni
Madad olay desam,
Pirlar ham yo‘qolgan.
Har lahzam – dard,
Har nafasim - dard,
Har qafasim - dard,
Har barbodim – dard,
Har ozodim - dard
Shuningdek, u yaratgan adabiy meros o‘zining ko‘pqirraliligi, ya’ni turli masalalardan bahs yuritganligi va kishi ruhiyatining eng murakkab qirralarini ham ochib bera olganligi bilan o‘zbek she’riyatida alohida o‘rin tutadi. Usmon Azim she’riyatida qo‘llangan har bir so‘z, tushuncha va badiiy timsollar maxsus o‘rganishga arzigulik alohida bir olam deb qaraladi. Usmon Azim rost tuyg‘ular kuychisi, to‘g‘ri so‘z shoir sifatida tanildi. Usmon Azim shiddatli tuyg‘ulari va aniq tasvirlari bilan o‘zbek she’riyatiga yangicha ruh olib kirdi. Shoir shaxsi – vujud, she’ri – ruh bo‘lib ko‘z o‘ngimizda namoyon bo‘ladi. Shoir shunday degan edi:
Qalbingizga daryo bo‘lib kiraman bir kun,
She’r yurtidan sado bo‘lib kiraman bir kun.
Ijodkor 1970-yillar adabiyotimizga o‘zining dadil qadamlari bilan, yoniq qalbi bilan kirib kelgan bo‘lsa, u o‘zi aytganday qalblarda daryo misol to‘lib-toshib oqadi. Shoir ijodida zamon, hayot, haqiqat, adolat, qalb tug‘yon urib turadi. Erk va o‘zlik uchun kurash – shoir she’rlarining mag‘zini tashkil etadi. Usmon Azim tabiatni rassomlarday o‘ziga xos tarzda ko‘ra oladi. U xuddi rassom kabi ko‘rganini o‘zi his qilganiday tasvirlashga qodir ijodkor. Shoir shunday sehrli va nazokatli she’r yozishi lozim. She’r faqat qofiya, radif, vazn va san’atlar tizimidan iborat bo‘lmaydi. U oddiy so‘z bo‘lsa-yu, ammo o‘quvchini maftun etsa, xayolot dunyosiga chorlasa va bu sayohat orzu – yu, armonlarga chulg‘anib kishini koinotga olib chiqsa – bu haqiqiy shoir bo‘ladi. Usmon Azim she’rlarining ko‘pchiligi shu tarzda yaratilgan va undagi shoirona did, nazariy g‘oya va teran mulohazalar hissiyot tufayli kuchli joziba va quvvat kasb etgan.
Bizni baxt yaratgan.
Qishloqdagi onamizga o‘xshash baxt.
Usmon Azim uchun shoirlik kasb emas, shoirlik insoniyat oldidagi oliy burchidir. Shoir ijodiga nazar solsak, uning she’rlarida vatanparvarlik, yor ishqi, Allohga bo‘lgan muhabbat va folklor an’analarini ko‘rishimiz mumkin. Bundan tashqari shoir ijodiga xos bir uslub bor: oddiy misralarga ulkan ma’noviy zalvor yuklangan.
Tong otadi
Sen yo‘q
Kun botadi
Sen yo‘q
Misralarida shoir tong va tunlarini qanday azob bilan o‘tayotganini yozadi.
Usmon Azimni “Baxshiyona” turkumida folklor an’analaridan foydalanib, bugungi kun uchun zavqli bir asar yarata oldi. U yaratgan misralar qo‘shiq bo‘lib, insonlar qalbidan joy oldi. Yoki “Boysun haqida ballada” she’rida ham ertak qolipidan foydalanib,
“Bor ekanda,