Usmonli imperiyasining paydo bo'lishi (1299 1453)

Usmonli imperiyasining paydo bo'lishi
(1299 – 1453)

№	Sulton	Portret	Hukmronlik	Gacha hukmronlik qildi	Ofisdagi vaqt	Tug'ra	Izohlar
1	Usmon I ĠĀZĪ (jangchi)		v. 1299	v. 1326 ^[19]	27 yil, 0 kun	— ^[c]	Ertug'rul Beyning o'g'li^[20] va noma'lum ayol.^[21] O'limiga qadar hukmronlik qildi.
2	Orxan ĠĀZĪ (jangchi)		v. 1326 ^[22]	1362	36 yil, 0 kun		Usmon I va Malxun Xatun.^[21] O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[23]
3	Murod I SULTAN-I AZAM (eng ulug' Sulton) HÜDAVENDİGÂR (Xudoning xizmatkori) ŞEHÎD (shahid)^[24][b]		1362	1389 yil 15-iyun	27 yil, 165 kun		Orxonning o'g'li va Nilüfer Xatun.^[21] O'limiga qadar hukmronlik qildi. Da jang maydonida o'ldirilgan 1389 yil 15-iyun kuni Kosovo jangi.^[25]
4	Bayezid I SULTAN-I RÛM (Sulton Rim ) YILDIRIM (momaqaldiroq)		1389 yil 15-iyun	1402 yil 20-iyul	13 yil, 35 kun		Murod I va Gulçiçek Xatun.^[21] Da jang maydonida qo'lga olingan Anqara jangi (amalda hukmronlik oxiri); Asirlikda o'lgan Akşehir 1403 yil 8 martda.^[26]
Usmonli Interregnum^[d] (1402 yil 20-iyul – 1413 yil 5-iyul )
—	Isa Chelebi Ning hamsultoni Anadolu		1403–1405 (G'arbiy Anadolu hududining sultoni)	1406	3 yil, 0 kun	—	Keyin Anqara jangi 1402 yil 20-iyulda, Isa Chelebi mag'lub Musa Chelebi va taxminan ikki yil davomida imperiyaning Anadolu hududining g'arbiy qismini boshqarishni boshladi. Mag'lub bo'ldi Mehmed Chelebi jangida Ulubat 1405 yilda. 1406 yilda o'ldirilgan.
—	Amir (Amir) Sulaymon Chelebi Ning birinchi sultoni Rumeliya		1402 yil 20-iyul	1411 yil 17-fevral^[27]	8 yil, 212 kun		Unvoniga ega bo'ldi Sulton Rumeliya imperiyaning Evropa qismi uchun Usmonli mag'lub bo'lganidan keyin qisqa vaqt Anqara jangi 1402 yil 20-iyulda 1411 yil 17-fevralda o'ldirilgan.^[28]
—	Musa Chelebi Ikkinchi Sulton Rumeliya		1411 yil 18-fevral	1413 yil 5-iyul^[29]	2 yil, 0 kun	—	Unvoniga ega bo'ldi Sulton Rumeliya imperiyaning Evropa qismi uchun^[30] 1411 yil 18-fevralda, vafotidan keyin Sulaymon Chelebi. 1413 yil 5-iyulda o'ldirilgan Mehmed Chelebi Ning jangdagi kuchlari Chamurlu Derbent yaqin Samokov yilda Bolgariya.^[31]
—	Mehmed Chelebi Sulton Anadolu		1403–1406 (Sharqiy Anadolu o'lkasining sultoni) 1406–1413 (Sulton Anadolu )	1413 yil 5-iyul	10 yil, 185 kun	—	Mag'lubiyatga uchraganidan keyin Anadolu hududining sharqiy qismini Co-Sulton sifatida qo'lga kiritdi Anqara jangi 1402 yil 20-iyulda. Mag'lub bo'ldi Isa Chelebi jangida Ulubat 1405 yilda. Anadolu hududining yagona hukmdori bo'ldi Usmonli imperiyasi 1406 yilda Isa vafotidan keyin. Unvoniga ega bo'ldi Usmonli Sultoni Mehmed I Xon ustiga Muso 1413 yil 5-iyulda vafot etdi.
Sultonlik qayta tiklandi
5	Mehmed I ÇELEBİ (Affable) KİRİŞÇİ (qo'llab-quvvatlashi uchun Bowstring Maker)		1413 yil 5-iyul	1421 yil 26-may	7 yil, 325 kun		Bayezid I va Davlat Xatun.^[21] O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[32]
—	Mustafo Chelebi Uchinchi Sulton Rumeliya	—	1419 yil yanvar	1422 yil may	3 yil, 120 kun	—	O'g'li Bayezid I Tomonidan ijro etilgan Murod II
6	Murod II KOCA (Buyuk) G'azavat-i Sulton (G'ozi Sulton)		1421 yil 25-iyun	1444	22 yil, 190 kun		Mehmed I va Emine Xatun;^[21] O'g'li foydasiga o'z xohish-irodasi bilan mahkamlangan Mehmed II.^[33]
7	Mehmed II FĀTİḤ (Fathchi)		1444	1446	2 yil, 0 kun		Murod II ning o'g'li va Xüma Xatun.^[21] Taxtni otasiga hokimiyat tepasiga qaytishini so'raganidan so'ng, yangixniklar tomonidan kuchayib borayotgan tahdidlar bilan birga topshirdi.^[33]
(6)	Murod II KOCA (Buyuk)		1446	3 fevral 1451 yil	5 yil, 33 kun		Ikkinchi hukmronlik; A-dan keyin taxtga qaytishga majbur Yangisari qo'zg'olon;^[34] O'limiga qadar hukmronlik qildi.
Usmonli imperiyasining o'sishi (1453 – 1550)
(7)	Mehmed II KAYSER-İ RÛM (Rim imperiyasining Qaysar ) FĀTİḤ (Fathchi)		3 fevral 1451 yil	1481 yil 3-may	30 yil, 89 kun		Ikkinchi hukmronlik; Konstantinopolni bosib oldi 1453 yilda; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[35]
8	Bayezid II VELÎ (Avliyo)		198 yil 1481 yil	1512 yil 25-aprel	30 yil, 342 kun		Mehmed II ning o'g'li va Gulbahar Sulton.^[21] Qilingan. Yaqinda vafot etdi Didymoteicho 1512 yil 26-mayda.^[36]
—	Jem Sulton		1481 yil 28-may	1481 yil 20-iyun	23 kun		Mehmed II ning o'g'li Jem bin Mehmed Xon unvoniga sazovor bo'ldi.^[37] Surgunda vafot etdi
9	Selim I YAVUZ (Kuchli) Hadim'ul Haramainish-Sharifain (Makka va Madinaning xizmatkori)		1512 yil 25-aprel	1520 yil 21 sentyabr	8 yil, 149 kun		Mamluklarni mag'lub etdi 1516-1517 yillarda. Bayezid II ning o'g'li va Gulbahar Xatun. O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[38]
10	Sulaymon I MUHTEŞEM (muhtasham) yoki KANÛNÎ (qonun chiqaruvchi) Qanunى		1520 yil 30 sentyabr	6 sentyabr 1566 yil	45 yil, 341 kun		Selim I va Xafsa Sulton; Davomida uning chodirida tabiiy sabablarga ko'ra o'lgan Szigetvarning qamal qilinishi 1566 yilda.^[39]
Usmonli imperiyasining o'zgarishi (1550 – 1700)
11	Selim II SARI (sariq) Fotih Kipr (Kiprning Fathi)Sarhosh (mast)		29 sentyabr 1566 yil	1574 yil 21-dekabr	8 yil, 83 kun		Sulaymon I va Hurrem Sulton; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[40]
12	Murod III Dindar (taqvodor)		1574 yil 22-dekabr	1595 yil 16-yanvar	20 yil, 25 kun		Selim II ning o'g'li va Nurbanu Sulton; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[41]
13	Mehmed III ADLÎ (Adolatli)		1595 yil 16-yanvar	1603 yil 22-dekabr	8 yil, 340 kun		Murod III ning o'g'li va Safiye Sulton; O'limiga qadar hukmronlik qildi;^[42]
14	Ahmed I BAḪTī (Baxtli)		1603 yil 22-dekabr	1617 yil 22-noyabr	13 yil, 335 kun		Mehmed III ning o'g'li va Xandan Sulton; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[43]
15	Mustafo I DELİ (telba)		1617 yil 22-noyabr	1618 yil 26-fevral	96 kun		O'g'li Mehmed III va Halime Sulton; Uning yosh jiyani foydasiga aqliy beqarorligi tufayli ishdan bo'shatilgan Usmon II.^[44]
16	Usmon II GENÇ (Yosh) ŞEHÎD (Shahid) Shhyd		1618 yil 26-fevral	1622 yil 19-may	4 yil, 82 kun		Ahmed I va Mahfiruz Xotun; A da joylashgan Yangisari 1622 yil 19 mayda qo'zg'olon; 1622 yil 20-mayda o'ldirilgan Katta Vazir Qora Dovud Posho.^[45]
(15)	Mustafo I DELİ (telba)		1622 yil 20-may	1623 yil 10 sentyabr	1 yil, 113 kun		Ikkinchi hukmronlik; Jiyanining o'ldirilishidan keyin taxtga qaytdi Usmon II; Ruhiy salomatligi tufayli ishdan bo'shatilgan va o'limigacha qamoqda Istanbul 1639 yil 20 yanvarda.^[44]
17	Murod IV SAHİB-Î KIRAN Fathi Bag'dod ĪZĪ (Jangchi) غغزى		1623 yil 10 sentyabr	8 fevral 1640 yil	16 yil, 151 kun		Ahmed I va Kösem Sulton. O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[46]
18	Ibrohim DELİ (telba) Fathi Krit ShEHÎD		9-fevral, 1640 yil	8 avgust 1648 yil	8 yil, 181 kun		Ahmed I va Kösem Sulton; 1648 yil 8-avgustda Shayx ul-islom; Bo'g'ilgan Istanbul 1648 yil 18-avgustda^[47] buyrug'i bilan Katta Vazir Mevlevi Mehmed Paşa (Sofu Mehmed Posho).
19	Mehmed IV AVCI (Ovchi) ĪZĪ (Jangchi) غغزى		8 avgust 1648 yil	1687 yil 8-noyabr	39 yil, 92 kun		Ibrohim o'g'li va Turxon Sulton; 1687 yil 8-noyabrda Usmonlilar mag'lubiyatga uchraganidan keyin ozod qilingan Mohaklarning ikkinchi jangi; O'ldi Edirne 1693 yil 6-yanvarda.^[48]
20	Sulaymon II ĪZĪ (Jangchi)		1687 yil 8-noyabr	1691 yil 22-iyun	3 yil, 226 kun		Ibrohim o'g'li va Aşub Sulton; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[49]
21	Ahmed II ḪĀN ĠĀZĪ (Jangchi shahzoda)		1691 yil 22-iyun	6 fevral 1695 yil	3 yil, 229 kun		Ibrohim o'g'li va Muazzez Sulton; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[50]
22	Mustafo II ĪZĪ (Jangchi)		6 fevral 1695 yil	22 avgust 1703 yil	8 yil, 197 kun		Mehmed IV va Gulnus Sulton; 1703 yil 22-avgustda a Yangisari deb nomlanuvchi qo'zg'olon Edirne voqeasi; 1704 yil 8-yanvarda Istanbulda vafot etdi.^[51]
Usmonli imperiyasining turg'unligi va islohoti (1700 – 1827)
23	Ahmed III Lola davri Sulton ĪZĪ (Jangchi)		22 avgust 1703 yil	1 oktyabr 1730 yil	27 yil, 40 kun		Mehmed IV va Gulnus Sulton; Natijasida ishdan bo'shatilgan Yangisari boshchiligidagi isyon Patrona Halil; 1736 yil 1-iyulda vafot etdi.^[52]
24	Mahmud I ĪZĪ (Jangchi) KAMBUR (Hunchback)		1730 yil 2-oktyabr	1754 yil 13-dekabr	24 yil, 72 kun		Mustafoning II o'g'li va Soliha Sulton; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[53]
25	Usmon III SOFU (dindor)		1754 yil 13-dekabr	30 oktyabr 1757 yil	2 yil, 321 kun		Mustafoning II o'g'li va Shaxsuvar Sulton; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[54]
26	Mustafo III YENİLİKÇİ (Birinchi innovatsion)		30 oktyabr 1757 yil	1774 yil 21-yanvar	16 yil, 83 kun		Ahmed III ning o'g'li va Mihrişah Kadın; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[55]
27	Abdulhamid I Abdul-Hamid (Xudoning xizmatkori) ISLAHATÇI (takomillashtiruvchi) ĪZĪ (Jangchi)		1774 yil 21-yanvar	1789 yil 7-aprel	15 yil, 76 kun		Ahmed III ning o'g'li va Şermi Kadın; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[56]
28	Selim III BESTEKÂR (Bastakor) NİZÂMÎ (Regulyativ - tartibli) ŞEHÎD (Shahid)		1789 yil 7-aprel	29 may 1807 yil	18 yil, 52 kun		Mustafoning III o'g'li va Mixrisah Sulton; Natijasida ishdan bo'shatilgan Yangisariy qo'zg'oloni boshchiligidagi Kabakchi Mustafo uning islohotlariga qarshi; 1808 yil 28-iyulda Istanbulda o'ldirildi^[57] buyrug'i bilan Usmonli Sulton Mustafo IV.
29	Mustafo IV		29 may 1807 yil	1808 yil 28-iyul	1 yil, 60 kun		Abdulhamid I ning o'g'li va Sineperver Sulton; An isyon boshchiligidagi Alemdar Mustafo Posho; 1808 yil 17-noyabrda Istanbulda qatl etilgan^[58] buyrug'i bilan Usmonli Sulton Mahmud II.
Usmonli imperiyasining modernizatsiyasi (1827 – 1908)
30	Mahmud II İNKILÂPÇI (islohotchi) ĪZĪ (Jangchi)		1808 yil 28-iyul	1839 yil 1-iyul	30 yil, 338 kun		Abdulhamid I ning o'g'li va Nakşidil Sulton; Tarqatib yuborilgan Yangisariylar natijasida Xayrli voqea 1826 yilda; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[59]
31	Abdulmejid I TANZİMÂTÇI (Kuchli islohotchi yoki Qayta tashkil etish advokati) ĪZĪ (Jangchi)		1839 yil 1-iyul	25 iyun 1861 yil	21 yil, 359 kun		Mahmud II o'g'li va Bezmiâlem Sulton; E'lon qildi Gulhanening Hatt-i Sharif (Imperial Farmoni) (Tanzimat Fermani) bu ishga tushirildi Tanzimat islohotchilarning buyrug'i bilan 1839 yil 3-noyabrda islohotlar va qayta tashkil etish davri Katta Vazir Buyuk Mustafo Rashid Posho; Qabul qildi Islohat Xatt-i Humayun (Imperator islohotlari to'g'risidagi farmon) (Islomat Fermani) 1856 yil 18-fevralda; O'limiga qadar hukmronlik qildi.^[60]
32	Abdulaziz BAḪTSIZ (Baxtsiz) ŞEHĪD (Shahid)		25 iyun 1861 yil	1876 ​​yil 30-may	14 yil, 340 kun		Mahmud II o'g'li va Pertevniyal Sulton; Vazirlari tomonidan lavozimidan ozod etildi; Besh kundan keyin o'lik holda topilgan (o'z joniga qasd qilish yoki qotillik).^[61]
33	Murod V		1876 ​​yil 30-may	1876 ​​yil 31-avgust	93 kun		Abdulmejid I ning o'g'li va Şevkefza Kadın; Uning ruhiy salomatligi tufayli ishdan bo'shatilgan Yashash uchun buyurtma berildi Ciragan saroyi u erda 1904 yil 29-avgustda vafot etdi.^[62]
34	Abdul Hamid II Ulu Sulton Abdul-Hamidxon (Ulug'vor Xon)		1876 ​​yil 31-avgust	1909 yil 27-aprel	32 yil, 239 kun		Abdulmejid I ning o'g'li va Tirimüjgan Kadın (keyinchalik asrab olgan o'g'li bo'ldi Perestu Kadın ). Istaksiz ravishda Birinchi konstitutsiyaviy davr 1876 ​​yil 23-noyabrda va keyin uni to'xtatib, 1878-yil 13-fevralda shaxsiy boshqaruvga qaytdi; Tiklash uchun majbur Ikkinchi konstitutsiyaviy davr 1908 yil 3-iyulda; Keyin tushirildi 31 mart voqeasi (1909 yil 13-aprelda); Cheklangan Beylerbeyi saroyi u erda 1918 yil 10-fevralda vafot etdi.^[63]
35	Mehmed V REŞÂD (Rashad) (Haqiqiy yo'l izdoshi)		1909 yil 27-aprel	1918 yil 3-iyul	9 yil, 67 kun		Abdulmejid I ning o'g'li va Gülcemal Kadın; A sifatida hukmronlik qilgan boshcha ning Mehmed Talat, Ismail Enver va Ahmed Jemal Pashalar o'limigacha.^[64]
36	Mehmed VI VAHDETTİN (Vohid ād-Dīn ) (Birlashtiruvchi ning Dīn (Islom )yokiBirlik ning Islom )		1918 yil 4-iyul	1922 yil 1-noyabr	4 yil, 120 kun		Abdulmejid I ning o'g'li va Gülüstü xonim; Sultonlik tugatildi; Chapda Istanbul 1922 yil 17-noyabrda; O'ldi surgun yilda Sanremo, Italiya 1926 yil 16-mayda.^[65]
Xalifa ostida Respublika (1922 yil 1-noyabr - 1924-yil 3-mart)
—	Abdulmejid II		1922 yil 18-noyabr	3 mart 1924 yil	1 yil, 106 kun	— ^[c]	Abdulaziz o'g'li va Hayranidil Kadın;^[66] Surgun qilingan bekor qilinganidan keyin xalifalik;^[67] O'ldi Parij, Frantsiya 1944 yil 23-avgustda.^[68]