Ustama xarajatlarni taqsimlash bosqichlari va zarurati. Ustama xarajatlarni taqsimlash bosqichlari va zarurati

Ustama xarajatlarni taqsimlash bosqichlari va zarurati. Ustama xarajatlarni taqsimlash bosqichlari va zarurati

Ustama xarajatlari hisobi

Reja

• 
  . Ustama xarajatlarni taqsimlash bosqichlari va zarurati
  
• 
  . Ustama xarajatlarni taqsimlash bosqichlari va zarurati
  

Ustama xarajatlarni taqsimlash kompaniyada ishlab chiqarilgan barcha mahsulotlarga yoki kompaniya o’z mijozlariga ko’rsatadigan xizmatlar uchun umumiy bazani tanlash orqali amalga oshiriladi. Taqsimlash bazasi sifatida ishlab chiqarish bo’linmalarining ustama xarajatlariga to’laroq mos keladigan omil tanlanishi lozim. Bazaga ko’pincha quyidagilar olinadi: • Ishlab chiqarishda ishlagan ishchilarni ish vaqti • Uskunalarni ishlagan vaqti • Mehnat sarflari • Ishlab chiqarilgan mahsulot birligi

Ustama xarajatlarni taqsimlashning yagona (umumzavod) va alohida (tsex) stavkalari

• 
  Ustama xarajatlarni taqsimlashning yagona (umumzavod) va alohida (tsex) stavkalari
  
• 
  IUXni taqsimlashning yagona stavkasidan umuman korxona uchun foydalaniladi. Masalan, ma’lum davrda ustama sarflar 100 000 sh.b.ni tashkil qilgan, 50 000 soat ish qilingan bo’lsa, u holda ustama sarflarni taqsimlash stavkasi 100000 sh.b./ 50 000 mehnat soati = 2 sh.b. mehnat soatni tashkil qiladi. Ustama sarflar shu stavka bo’yicha mahsulotga tegishlidir. Masalan, mahsulotni tayyorlash 18 soat asosiy mehnatni talab qiladi, bunda ustama xarajatlarning 36 sh.b. (18 soat x 2sh.b./mehnat-soat) mahsulotga tegishli bo’ladi.
  
• 
  Agar ishlab chiqarish bir necha bo’linmada amalga oshirilgan bo’lsa, u holda IUXni taqsimlashning alohida stavkalaridan foydalanish maqsadga muvofiq bo’ladi.
  

Ko’rsatkichlar	A Bo’linma	B bo’linma	V bo’linma	Jami
Ustama xarajatlar, sh.b.	10000	60000	30000	100000
Mehnat - soati	25000	15000	10000	50000
IUX stavkasi mehnat-soatga	0,4	4	3	2

Masalan, mahsulot ishlab chiqarish uchun asosiy bo’linmada 10 soat , B bo’linmasida 5 soat va V bo’linmasida 3 soat asosiy mehnat talab qilindi. Bu holda ustama xarajatlarning 33 sh.b. miqdori mahsulotga o’tkaziladi (10 soat x 0,4 sh.b./mehnat-soati + 5 soat x 4 sh.b./mehnat-soati + 3 soat. x 3 sh.b./mehnat-soati )
Ustama xarajatlarni taqsimlashning amaliy va rejali stavkalari
Ustama xarajatlarni amaldagi miqdoriga asoslanib taqsimlash stavkasini hisoblash ko’pincha bir qancha muammoni keltirib chiqaradi:
• buyurtmalarning tannarxini hisoblash hisobot davri tugaguncha kechiktirilishi lozim, chunki ustama xarajatlar va ishlab chiqarish hajmini bundan oldin hisoblab bo’lmaydi;
• ustama xarajatlar ham, ishlab chiqarish faoliyati ham oy sayin o’zgaradi va ustama xarajatlarni taqsimlash stavkalarining ko’p darajada o’zgarishiga olib keladi.