Utc+3(act) hours

1. Mamlakat haqida umumiy ma’lumot

Iroq — respublika. 1970 yil 16 iyulda kuchga kirgan Muvaqqat konstitutsiya amal qiladi. Davlat boshligʻi — prezident (1979 yil iyulidan Saddam Husayn, ayni vaqtda u bosh vazir, Inqilobiy qoʻmondonlik ken-gashi raisi va qurolli kuchlar oliy bosh qoʻmondoni). Prezidentning vakolat muddati — 7 yil 2002 yil 15 oktabrdagi referendumda S. Husaynning preziden-tlik vakolati yana 7 yilga uzaytirildi. Qonun chiqaruvchi hokimiyat — Milliy kengash (parlament); u 4 yil muddatga saylanadi. Ijroiya hokimiyatni prezident va xukumat amalga oshiradi.

Iroq hududining koʻp qismi Yuqori va Quyi Mesopotamiya tekisliklaridan iborat. Shimoliy va shimoli-sharqida Armaniston va Eron togʻliklari (bal. 3000 m dan yuqori), janubiy va janubi-gʻarbida Suriya-Arabiston yassi-togʻligining chekka qismi (bal. 900 m gacha) joylashgan. Yuqori Mesopotamiya (yoki Jazira) bal. 300–450 m tekis platodan iborat. Quyi Mesopotamiya esa bal. 100 m dan oshmaydigan al-lyuvial pasttekislikdir. Asosiy foydali qazilmalari — neft va gaz. Fosforit va oltingugurt konlari ham bor.

Iqlimi Iroqning shimoliy qismida kontinental Oʻrta dengiz ikdimi, yozi is-siq va quruq, qishi iliq va seryomgʻir, janubiyda tropik iqlim. Mosulda iyulning oʻrtacha temperaturasi 34°, yanvar niki 7°. Qishda togʻlarda qor yogʻadi. Eng past temperatura — 18° gacha. Basrada yanvarning oʻrtacha temperaturasi 11°, avgust niki 34°, baʼzan 50° ga yetadi. Yillik yogʻin togʻlarda 500 mm gacha, mamlakatning janubi-sharqida 60– 100 mm. Iroq hududidan oʻtgan Dajla va Furot duryolaridan sugorishda keng foydalaniladi. Alkurn shahri yonida bu daryolar qoʻshilib, yagona Shatt ul-Arab daryosini hosil qiladi va Fors qoʻltigʻiga quyiladi. Quyi Mesopotamiyada mayda koʻl koʻp. Choʻllarida suv vaqtincha oqadigan soyliklar bor. Tuproqlari — daryo vodiylarida sugʻoriladigan unumdor allyuvial tuproq. Iroqning kalgan qismida dasht va chala choʻlga xos kashtan va boʻz tuproqlar tarqalgan. Togʻli joylarda togʻ-oʻtloq tuproqlari uch-raydi. Iroq hududining koʻp qismi dasht, janubi-gʻarbi choʻl va chala choʻl. Togʻ yon bagʻirlarida siyrak butazorlar, daryo vodiylarida terak va tolzorlar bor. Shatt ul-Arab vodiysida hurmozor koʻp. Iroqning hayvonot dunyosi xilma-xil. Tekisliklarda gʻizol, yovvoyi eshak, ola sirtlon, chiyaboʻri, qoplon yashaydi. Kemiruvchilar, sudralib yuruvchilar (jumladan, zaharli koʻlbor ilon) va zararli hasharotlar (chigirt-ka, falanga, chayon) koʻp. Daryo qirgʻoqlarida qoʻton, qizilgʻoz, saqoqush uch-raydi.

Aholisi, asosan, arablar (75%) va kurdlar (20%); shuningdek, turkmanlar, osuriy (aysor)lar, eroniylar, armanlar va b. ham yashaydi. Rasmiy tili — arab va kurd tillari. Asosiy dini — islom. Aholisining 96% musulmonlar (62% shialar va 34% sunniylar). Xristianlar ham bor. Aholining 70,4% shaqarlarda yashaydi. Yirik shaharlari: Bagʻdod, Basra, Mosul, Karkuk, Najaf.

2. Iqtisodiy rivojlanish tarixi

Iroq xududi (Mesopotamiya) — dunyodagi eng kad. madaniy markazlardan biri. Mil. av. 7ming yillikda ilk sugʻorma deqqonchilik, chorvachilik rivojlangan. Mil. av. 3ming yillikda shaharlar paydo boʻlgan, bir necha mayda kuldorlik davlatlari vujudga kelgan. Mil. av. 2ming yillikda ular Bo-bil podshoxligiga birlashgan. Mil. av. 6-asrda Iroq xududi Axomaniylar, keyinchalik Salavkiylar (mil. av. 4—2-asrlar) va Parfiya (mil. av. 2-asr—mil. 3-asr) davlatlarining xoʻjalik, savdo markazi boʻlgan. Sosoniylar xukmronligi davrida bu yerda xristianlik, yaxudiylik va b. dinlar bilan birga zardushtiylik ham tarqalgan.

7-asr 30-yillarida Mesopotamiyani arablar egallagan. 661 yil u Umaviylar xalifaligiga koʻshib olindi. Aholi oʻrtasida islom dini va arab tili keng tarkala boshladi. 750—1055 yillari bu yerda abbosiylar xukmronlik qildi. Keyinchalik saljuqiylar, 13-asr 2-yarmida moʻgʻullar bostirib kirdi. 14-asr oxiri — 15-asr boshida Iroq Amir Temur saltanati tarkibiga kirgan. 16-asr 30-yillarida Iroqni turklar, 17-asr boshida safaviylar egalladi. 17-asr 2-choragidan Birinchi jahon urushi oxirigacha Usmonli turk imperiyasi tarkibida boʻldi. Birinchi jahon urushidan keyin Iroq ni inglizlar bosib oldi va talontoroj qildi. 1920 yil Iroq ustidan Buyuk Britaniya mandati oʻrnatildi. Shu paytdan eʼtiboran mustamlakachilikka karshi butun mamlakat boʻylab milliy ozodlik qoʻzgʻoloni boshlanib ketdi. Bu qoʻzgʻolon shafqatsizlik bilan bostirilgan boʻlsa ham, inglizlar milliy hukumat tuzishga rozilik berdi. Iroq amir Faysal boshchiligidagi podshohlik deb eʼlon qilindi, ammo u inglizlar nazoratida edi. Angliya Iroq podshohligini ogʻir shartnomalar tuzishga majbur qildi (1922, 1923). Iroq nefti Angliya boshliq monopoliyalar, asosan "Irak petroleum kompani" (1929 yilgacha "Terkish petroleum") ixtiyorida qoldi. 1932 yil Buyuk Britaniya Iroq qa rasmiy jihatdan mustaqillik berdi, ammo harbiy-siyosiy na-zorat qilib turish huquqini oldi. Iroq hukumatining Buyuk Britaniya bilan hamkorlikni kuchaytirish, qishloqlarda zamindorlar qukmronligini mustahkamlashni koʻzda tutgan siyosati xalqni ochlikka olib keldi va si-yosiy huquqlardan mahrum etdi. Bu si-yosatga qarshi dehqonlarning qoʻzgʻolonlari boʻlib oʻtdi (1930—36). Ishchilar oʻz huquqlari uchun kurash boshladi. Bir necha kasaba uyushmalari tuzildi. Iroq hukumatining siyosatidan mayda milliy ziyoli va zobitlarning bir qismi ham norozi boʻldi. Hukumat rahbarlari bir necha marta oʻzgartirildi. 1941 yil oktabrda Nuri Sayd rahbarligida yangi hukumat tuzildi. Ikkinchi jahon urushi davrida mehnatkashlar ahvoli ogʻirlashib, xalq harakatlari kuchaydi. Natijada siyosiy mahbuslar ozod qilindi.

Urushdan keyin milliy ozodlik harakati kuchaydi. Arab-Isroil urushi davri (1948—49)da hukumat mamlakatda qatagʻon va taʼqib qilish siyosatini olib bordi, parlament tarqatildi, siyosiy partiyalar va kasaba uyushmalari faoliyati taqiklandi. AQSH bilan Iroq oʻrtasida "texnika yordami" (1953), "harbiy yordam" (1954) toʻgʻrisida shartno-malar tuzildi. 1955 yil Iroqturkiya harbiy shartnomasi imzolandi. Bu esa Bagʻdod paktining tuzilishiga asos boʻldi. Mamlakatdagi vatanparvar kuchlar ozodlik va demokratiya uchun kurashni toʻxtatmadilar. 1956 yilda Iroq armiyasida "Ozod zobitlar" nomli yashirin inqilobiy tashkilot tuzildi. 1957 yil Iroq Kompartiyasi, Milliy demokratik partiya, Mustaqillik partiyasi ("Is-tiqlol") va Arab sotsialistax uygʻo-nish partiyasi (Baas)ning birlashuvidan Milliy birlik Fronti (MBF) tashkil topdi.

1958 yil 14 iyulda MBF, "Ozod zobitlar" tashkiloti hamda mehnatkashlarning birgalikdagi harakati natijasida podshoxlik agʻdarildi va Iroq respublika deb eʼlon qilindi. Ab-dulkarim Qosim boshchiligida hukumat tuzildi. Respublika hukumati Iroqning Bagʻdod paktidan chiqqanligini eʼlon qildi. Iroqdagi ingliz harbiy bazalari tugatildi (1959 yilning 30 mayida).

1958 yil 26 iyulda qabul qilingan Konstitutsiyada barcha fuqarolar qonun oldida teng huquqlar va demokratik erkinliklar bilan taʼminlanajagi qayd etildi. Shundan soʻng kasaba uyushma tashkilotlari va siyosiy partiyalar ochiq ishlay boshladi. Hukumat siyosiy mahbuslarga afv umumiy eʼlon qildi. Ayollar erkaklar bilan teng huquqqa ega boʻldi. Chet el firmalarining Iroq yerlariga egaligi cheklandi.

Hukumatning xalqparvarlik siyosati ichki hurofiy kuchlarning qarshiligiga uchradi. A. Qosim vatanparvar tashkilotlar faoliyatini cheklashga majbur boʻldi. 1961 yil sentabrda kurd xal-qiga qarshi urush boshladi. 1963 yil fevralda davlat toʻntarishi boʻlib, hokimiyat Baasning ekstremist rahbarlari kuliga oʻtdi. Ular demokratlarni jismonan yoʻqqilishga kirishdi. Minglab vatanparvarlar oʻldirildi va qamoqqa olindi. Bunday zulmkor siyosatga nisbatan xalq gʻazabi kuchayishi natijasida Baas rahbarlari ikki qaramaqarshi guruhga boʻlindi. 1963 yil noyabrda hokimiyatni A. S Orif boshliq harbiylar qoʻlga oldi. 1963—68 yillar turli siyosiy gu-ruxlarning hokimiyat uchun kurashi bilan oʻtdi. Hukumatga qarshi namoyishlar boʻldi. 1968 yil iyuldagi davlat toʻntarishi natijasida hokimiyat general Ahmad Hasan al-Bakr boshchiligidagi Baas rahbarlari qoʻliga oʻtdi. Hukumat siyosiy mahbuslarni ozod qilib, oldingi vazifalariga qayta tayinladi. Kam haq oladigan mehnatkashlar "mudofaa soligʻi" dan ozod boʻlli. Mehnat, nafaqa, ishchilarning ijtimoiy taʼminoti, yer islohoti haqida yangi qonun qabul qilindi (1970). Inq-ilobiy qoʻmondonlik kengashi Iroq davlati doirasida kurdlarning milliy muxtoriyatini tan oldi. Iroq Kurdistonidagi harbiy harakatlar toʻxtatildi. Kurd taraqqiyparvar tashkilotlariga erkinlik berildi. Kurd tili ikkinchi rasmiy til deb eʼlon qilindi. Hukumatga 5 kurd kiritildi. Kurdistonni rivojlantirish dasturi amalga oshirila boshladi. 1974 yil 11 martda Iroq Kurdistoni muxtoriyati eʼlon qilindi.

1979 yil S Husayn mamlakat prezidenti boʻlgach, 1980 yil sentabrda Iroq bilan Eron oʻrtasida Shatt-ul Arab daryosi boʻylab oʻtgan chegara xususidagi janjal qurolli toʻqnashuvga aylanib ketdi. 8 yildavom etgan bu mojaro Yaqin Sharq va Fors koʻrfazi atrofidagi vaziyatni keskinlashtirib yubordi. Nihoyat, 1990 yil 15 avgustda Iroq prezidenta Saddam Husayn Eron prezidenta A. A. HoshimiyRafsanjoniyga maktub yoʻllab darhol sulh tuzishni taklif etdi. Eron bu taklifni qabul qildi. Ammo bu urush mamlakat iqtisodiyotiga katta zarar yetkazdi.

1990 yil 1 avgustdan 2 avgustga oʻtar kechasi Iroq qoʻshinlari Kuvayt hududiga bostirib kirdi va bir necha kun davomida uni qamal qilib turdi. Bagʻdod Kuvaytning Iroq bilan "toʻla-toʻkis va abadiy birlashganini" eʼlon qildi. BMT Xavfsizlik Kengashi Kuvaytning Iroq tomonidan bosib olinishini qoraladi va Iroq qoʻshinlari Kuvaytdan darhol olib chiqib ketilishini talab qildi, Iroq qa qarshi qattiq iqtisodiy jazo choralari joriy etdi. Ammo Iroq rahbariyati bu talabni bajarmadi. Natijada BMT Xavfsizlik Kengashining "mazkur regionda tin-chlik va xavfsizlikni tiklash uchun barcha zarur vositalardan foydalanish" toʻgʻrisidagi qaroriga binoan, AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya, bir qator arab davlatlari harbiy qismlaridan iborat koʻp millatli kuchlarning qoʻshinlari 1991 yil 16 yanvar dan 17 yanvar ga oʻtar kechasi Iroq qa qarshi urush harakatlari boshladi. "Choʻldagi boʻron" deb atalgan bu jangda Iroq qoʻshinlari magʻlubiyatga uchradi. 1994 yil Yunoyabrda Iroq Kuvaytning suvereniteta, hududiy butunligi va xalqaro chegaralarini toʻla-toʻkis va uzil-kesil tan olishini bildirdi. BMT Xavfsizlik Ken-gashi qarorlariga muvofiq, Iroqning ommaviy qirgʻin qurollari zaxiralari, ularni eltuvchi vositalar va ishlab chiqarish quvvatlarini aniqlab, yoʻq qilib tashlash uchun maxsus komissiya tuzildi. Iroq dan barcha turdagi xom ashyo, shu jumladan, neft, tayyor mahsulotlar sotib olish hamda unga barcha turdagi xom ashyo va tayyor mahsulotlar, qurol-yarogʻ, harbiy texnika sotish, boshqa tarzda harbiy yordam koʻrsatish taqiqlandi. Oziq-ovqat va dori-darmon bundan mustasno. Harbiy mojarolar va iqtisodiy qamal natijasida Iroq ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda haddan tashqari ogʻir ahvolga tushib qoldi.

3.Qishloq xo’jaligi
Hukumatning ushbu sohani rivojlantirishga qaratilgan vaqti-vaqti bilan olib borilayotgan sa'y-harakatlariga qaramay, qishloq xo'jaligi mahsulotlari har doim Iroq iqtisodiyotiga kamtarin hissa qo'shgan bo'lib, 1980 yildagi Eron-Iroq urushidan oldin YaIMning 7 foizini va 1993 yilda 6 foizini tashkil etgan. mamlakat ishchi kuchining deyarli uchdan bir qismini ish bilan ta'minlash. Qishloq xo'jaligi sektori 1989 yilda ishchi kuchining 30 foizini ish bilan ta'minlagan va tarmoqning pasayishi natijasida ularning soni kamaygan deb hisoblansa-da, ushbu bahsni qo'llab-quvvatlovchi aniq raqamlar mavjud emas.
Iroqning ekin maydonlari 8 million gektarni tashkil etadi, bu mamlakat umumiy maydonining 15 foizidan kamrog'ini tashkil etadi. Biroq, ushbu erning atigi 4 dan 5 million gektarigacha ishlov berilmoqda. Ekin maydonlari asosan shimoliy va shimoli-sharqda, qishki ekinlar - asosan, bug'doy va arpa etishtiriladigan joylarda, Dajla va Furot daryolari vodiylarida to'plangan.
Hukumat tomonidan qishloq xo'jaligi mahsulotlarini ko'paytirishga qaratilgan bir necha bor amalga oshirilgan sa'y-harakatlarga qaramay, 1980-yillarning boshidan boshlab ushbu sohaning YaIMga qo'shgan hissasi doimiy ravishda pasayib bordi. 1980-yillarning oxiriga qadar ishlov beriladigan erlar davlat nazorati ostida bo'lib, 1958 yilda boshlangan er islohotlarining bevosita natijasidir. 1988-89 yillarda qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishini rivojlantirish maqsadida davlat qishloq xo'jaligini xususiylashtirdi, ammo bu sektorning kuchsizligi saqlanib qoldi. Bundan tashqari, hukumat asosan shahar iste'molchisini himoya qilish uchun qishloq xo'jaligi mahsulotlari narxlarini nazorat qilishni davom ettirdi. Ko'rfaz urushidan keyin qishloq xo'jaligi mahsulotlarini asosiy oziq-ovqat mahsulotlarini - ayniqsa, bug'doy, arpa va guruch narxlarini ko'tarish orqali rag'batlantirish bo'yicha hukumatning sa'y-harakatlariga qaramay, mehnatni talab qiladigan bu sektor 2001 yilda rivojlanmagan va samarasiz bo'lib qolmoqda. , kredit va er va sarmoyaning etishmasligi. Muammoni pestitsidlar, o'g'itlar va texnika etishmasligi tufayli yanada kuchaytirmoqda. Bundan tashqari, asosiy oziq-ovqat va dori-darmon evaziga ma'lum miqdordagi moyni sotishga imkon beradigan, BMTning "Oziq-ovqat uchun" dasturi bo'yicha import qilinadigan mahsulotlar va qishloq xo'jaligi mahsulotlarining raqobati ham ushbu sektorga zarar etkazdi. 2000 yilda Iroq dehqonlari ham asrdagi eng dahshatli qurg'oqchilikka duch kelishdi. Ushbu qurg'oqchilik mahsulotni vayron qildi va ko'plab fermerlarni hukumatdan mahalliy banklarga 2000 yil yozida etishmayotgan ekinlarini ekish uchun qarz olgan mablag'lari uchun qaytarib berish uchun qarz berishlarini so'rashga majbur qildi.
Qishloq xo'jaligining asosiy mahsulotlari bug'doy va arpa kabi donli don hisoblanadi. Iroq xurmo, qo'y va echki go'shti, tovuq go'shti va sut ishlab chiqaruvchisi hamdir. Qishloq xo'jaligi faoliyatining aksariyati Dajla va Evfratdan sug'orilgan Mesopotamiya tekisliklarida serhosil pasttekisliklarda to'plangan. Markaziy hukumat va kurdlar o'rtasidagi ziddiyat tufayli minimal e'tiborga sazovor bo'lgan shimoldagi kurdlar hududlari kam rivojlangan va asosan yomg'ir suviga bog'liq. Xalqaro agentliklar tomonidan o'g'itlar va ehtiyot qismlarni ushbu hududlarga tarqatish hisobiga BMTning sanktsiyalar rejimi asosida kurdlar yashaydigan qishloq xo'jalik mahsulotlarini ishlab chiqarish yaxshilandi.

Iroqning umumiy maydonining sakkizdan bir qismi haydaladigan, yana o'ndan biri doimiy yaylovdir. Ekin maydonlarining katta qismi shimoliy va shimoli-sharqda joylashgan bo'lib, u erda yomg'irli sug'orish hukmronlik qiladi va kuzgi ekinlarni, asosan, bug'doy va arpani etishtirish uchun etarli. Qolgan qismi Dajla va Furot daryolari vodiylarida bo'lib, bu erda sug'orish - Iroqning haydaladigan erlarining taxminan yarmi sug'orilishi kerak - yil davomida zarur. Ekin maydonlari 1970-yillarda, asosan, tuproqning sho'rlanishi oshgani sababli, taxminan yarimga kamaydi, ammo 1980-yillarda bir qator yirik meliorativ loyihalar, xususan markaziy va shimoli-g'arbiy hududlarda qurilishi tugashi bilan o'sdi. Bundan tashqari, Turkiyadagi qurg'oqchilik tufayli janubda sug'orish uchun mavjud bo'lgan Furot suvi miqdori tez-tez kamayib bordi. Dajla qurg'oqchilikka kamroq ta'sir etsa ham - drenaj maydoni kengroq bo'lganligi sababli, shu qatorda Erondagi irmoqlar ham - sug'orish uchun suvni saqlash uchun daryo tizimida bir nechta yirik to'g'onlarni qurish kerak edi. Sho'rlanish bilan kurashish uchun tuproqlarni ehtiyotkorlik bilan boshqarish zarur edi. Daryoning yuqori oqimidagi davlatlar, Turkiya va Suriyada suvdan foydalanishning ko'payishi va Iroq suv infratuzilmasining yomon ahvoli takroriy suv tanqisligiga sabab bo'ldi va fermerlarni qishloq xo'jaligi maydonlaridan voz kechishga majbur qildi.

4. Tabiiy resurslar va Energetika

Iroqdagi asosiy tabiiy resurslarga tabiiy gaz, neft, oltingugurt va fosfatlar kiradi.

2010 yilda Iroq dunyo miqyosida eng yirik xomashyo ishlab chiqaruvchi 11-o'rinni egalladi, uning ishlab chiqarilishi o'rtacha 2,5 Mbbl / d ni tashkil qildi va dunyodagi xom neft ishlab chiqarishning 3,1 foizini tashkil etdi. 2009 yildan 2010 yilgacha mamlakatda xom neft eksporti o'rtacha 1,9 Mbbl / d ni tashkil qildi va shu davrda Iroq dunyodagi etakchi neft eksport qiluvchi mamlakatlardan biri bo'ldi.
2010 yilda Iroq shag'al, qumtosh va standart qumning muhim zaxiralariga ega edi. Tabiiy gaz va xom neftning asosiy ishlab chiqaruvchisi bo'lishdan tashqari, mamlakatda oz miqdordagi oltingugurt, tsement, boksit, loy, ohaktosh, gips, bentonit, tuz va kaolin ishlab chiqarildi.
Sanoat minerallari

2010 yilda Iroq Yaqin Sharqda etakchi tsement import qiluvchisi edi. Iroqda mavjud bo'lgan ko'plab ohaktosh zaxiralaridan foydalanish uchun Sanoat va minerallar vazirligi (MIM) tomonidan mamlakatda beshta tsement zavodini rivojlantirish uchun bir nechta investorlar taklif qilindi. Investorlarni ishlab chiqarish tannarxining pastligi, xom ashyoning keng tarqalishi va mahalliy bozor talabining ortishi jalb qildi.

Iroqning G'arbiy cho'lidagi paleotsen akashat qatlami fosfat jinslari konlari bilan mashhur. 2010 yilda MIM tomonidan kompaniyalar ushbu konlarni qazib olish va kontsentratsiyasiga Fosfatlar bo'yicha Bosh Kompaniya bilan hamkorlikda sarmoya kiritishga taklif qilindi.
Iroqning Al-Anbar gubernatorligidagi silika qumlari konlari 150-600 million tonna ishlab chiqarish quvvatiga ega bo'lib, 4-6 million dollar turadi. 2010 yilda MIM kompaniyalarni ushbu silikon konlarini qazib olishga sarmoya kiritishga taklif qildi.
2010 yilda Iroqning Davlat o'g'itlar kompaniyasi tomonidan 153000 Mt ammiak va 210000 t karbamid ishlab chiqarildi. Kompaniyalar Nineva, Basrah va Al-Anbar gubernatorliklarida joylashgan uchta yangi qurilgan karbamid zavodiga investitsiya taklif qilishdi.
Metall

2010 yilda MIM tomonidan Koreya Respublikasining STX Heavy Industries Co.Ltd bilan Turkiyaning ismi oshkor qilinmagan sherigi bilan Basrahdagi Xavr az-Zubayrdagi Iroqning Temir va Chelik Shtati po'lat majmuasini qayta qurish maqsadida memorandum imzolandi. Gubernatorlik. Ushbu loyiha orqali mamlakatda 1,2 Mt / yil temir po'lat, 1,2 Mt / yil issiq prokat mahsulot va 600,000 Mt / yil kesimli po'lat ishlab chiqarish rejalari mavjud edi.

Iroq bir qator muhim olmos va oltin zaxiralariga ega va mamlakat oltin ishlab chiqarishni ko'paytirishga umid qilmoqda.

2010 yilda Iroqning Janubiy gaz loyihasida tabiiy gaz ishlab chiqarish kuniga 70,8 million m3 ga yetishi kutilgandi. Ushbu loyiha tabiiy gazni yig'ib olish, tozalash va qayta ishlashni ichki foydalanish uchun eksport qilish bilan bog'liq.

Iroqning neftni qayta ishlash quvvati 2010 yilda 12,2% ga o'sib, 2009 yildagi 763,000 barreli / d dan 856,000 barreli / d ga o'sdi. Neft mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 2009 yilgi 456,600 barreli / d dan 2010 yilda 12,4% ga o'sib, 513,200 mlrd. 2010 yil oktyabr oyida Iroqning tasdiqlangan xom neft zaxiralari 2001 yildagi 115 Gbbl dan 24 foizga oshib, 143,1 Gbbl ga etdi.
2010 yilda Iroqning "Rumayla" deb nomlangan eng yirik neft konida operatsiya BP p.l.c. qo'shma korxonasi sifatida boshlandi. 2010 yilda Buyuk Britaniya va Xitoy milliy neft korporatsiyasi tomonidan 2017 yilga kelib neftni qayta ishlash quvvatini 1,5 Mbbl / d ga oshirishdan tashqari, Nassiriya, Kerbala, Missan va Kirkukda to'rtta yangi neftni qayta ishlash zavodlari qurilishi rejalashtirilgan.
Sarmoya

Iroqning 2012 yilgi byudjeti neft eksportini sutkasiga 2,6 mlrd. Baravarga prognoz qilmoqda, bu 2011 yilda mamlakatdagi o'rtacha 2,2 mlrd. Kundan oshishiga olib keladi. Mamlakat xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun eksport, neftni qayta ishlash va quvur liniyalari infratuzilmasini yangilashni maqsad qilib qo'ygan. Bunday yaxshilanishlar dolzarb ahamiyatga ega, chunki Iroqda hali ham beqaror siyosiy va xavfsizlik tizimi, korruptsiya, zarur xizmatlar etarli emasligi, eskirgan tijorat qonunlari va eskirgan infratuzilma mavjud. Ushbu muammolarni hal qilish haqiqatan ham ko'proq sarmoyalarga yo'l ochib beradi va mamlakatning nodavlat va xususiy sektorlari o'sishini tezlashtiradi.

Shunday qilib, Iroq neft sohasi uchun zamonaviy qonunchilik bazasini yaratadigan, shuningdek, neftdan olinadigan daromadlarni mamlakat ichida teng taqsimlash mexanizmini ishlab chiqadigan yangi qonunlar to'plamini joriy etishni rejalashtirmoqda.
Mamlakat yaqin kelajakda mineral sanoatini kengaytirishga va mamlakatni rekonstruktsiya qilish loyihalari va infratuzilmasi uchun o'z tovarlarini etkazib berishni yanada oshirishga umid qilmoqda. Mamlakatning tabiiy gaz va xom neft qazib olish hajmi, shuningdek, mamlakatning uglevodorod resurslarini o'zlashtirishda xorijiy neft kompaniyalarini ro'yxatga olish orqali ortishi mumkin.
Mamlakatning mineral xom ashyolariga bo'lgan ichki ehtiyojni qondirish uchun kelajakda xom neft, tsement, fosfat, oltingugurt va fosfat jinslarini ishlab chiqarish hajmi oshishi kutilmoqda.
Mutaxassislarning fikricha, mamlakat o'z e'tiborini Iroqning Kurdiston mintaqasida juda ko'p miqdorda mavjud bo'lgan mis, temir, marmar va fosfat kabi tovarlarni qazib olishga qaratgan vaqti keldi. Ushbu tovarlarni qazib olish haqiqatan ham mamlakat iqtisodiyotini yaxshilaydi, bu umuman neft sektoriga bog'liq.
Iroq mineral xom ashyo ishlab chiqarish hajmining ko'payishi, yangi konchilik loyihalarini ishlab chiqish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, yangi islohotlarni amalga oshirish va korrupsiyani yo'q qilish bilan Iroq yaqin kelajakda konchilik sohasida ijobiy o'zgarishlarni ko'rishga umid qilmoqda.

Tabiiy er osti suv omborlarida suyuq fazada mavjud bo'lgan va sirtni ajratuvchi inshootlardan o'tganidan keyin atmosfera bosimida suyuq bo'lib qoladigan uglevodorodlarning aralashmasi. Xom oqimning xususiyatlariga qarab, u quyidagilarni o'z ichiga olishi mumkin: tabiiy er osti suv omborlarida gazsimon fazada mavjud bo'lgan, ammo ijara seperatorlarida neft qudug'i (korpus boshi) gazidan chiqarilgandan so'ng atmosfera bosimida suyuq bo'lgan oz miqdordagi uglevodorodlar va keyinchalik alohida o'lchovsiz xom oqim bilan birga keldi. Ijara yoki konlarni ajratish inshootlarida tabiiy gaz quduqlaridan suyuqlik sifatida olingan va keyinchalik xom oqimga aralashtirilgan lizing kondensati; 2. Yog 'bilan birga ishlab chiqariladigan uglevodorodlarning oz miqdori, masalan oltingugurt va turli xil metallar; 3. Qatron qumlaridan, moyli qumlardan, gilsonitdan va slanetsdan hosil bo'lgan suyuq gazlar va suyuq uglevodorodlar. Tabiiy gazni qayta ishlash zavodlarida ishlab chiqariladigan suyuqliklar bundan mustasno. Xom neft ko'p miqdordagi neft mahsulotlarini, shu jumladan isitish moylarini ishlab chiqarish uchun tozalanadi; benzin, dizel va samolyot yoqilg'ilari; moylash materiallari; asfalt; etan, propan va butan; va ularning energiya yoki kimyoviy tarkibi uchun ishlatiladigan ko'plab boshqa mahsulotlar.

Iroqqa birinchi marta elektr energiyasi 1917 yilda kirib keldi, u erda birinchi elektr mashinasi "Xon Dala" binosiga o'rnatildi.

Fors ko'rfazidagi urushgacha, o'rnatilgan umumiy ishlab chiqarish quvvati 5100 MVtni tashkil etdi, bu esa Fors ko'rfazidagi urushdan keyin taxminan 2300 MVtgacha tushdi. Aholining taxminan 87% elektr energiyasidan foydalanish imkoniyatiga ega edi. Urushlar, sanktsiyalar, talon-taroj va vandalizmning kombinatsiyasi Iroqdagi barcha energiya tizimining infratuzilmasiga jiddiy ta'sir ko'rsatdi.

1991 yil Fors ko'rfazi urushi paytida elektr tizimi jiddiy zarar ko'rdi. Bir nechta elektr uzatish liniyalari ishlamay qoldi, elektr podstansiyalari shikastlandi. 1999 yil Iroq elektr energiyasini qayta tashkil qilganida, 1991 yilgi urushning ba'zi zararlari tiklangan va taxminan 4500 MVt quvvatga ega bo'lgan. Sektor Sanoat vazirligidan ajralib chiqdi va 1999 yil 21-iyunda Elektr Komissiyasi (CoE) tashkil etildi. 2002 yil oxiriga kelib taxminan 4500 MVt ishlab chiqarish quvvati paydo bo'ldi, elektr ta'minoti etarli emas va ishonchsiz qoldi. Dasturlashtirilgan yuklarni kamaytirish va elektr energiyasini rejadan tashqari uzilishlar tez-tez sodir bo'lgan.
2003 yilgi urush

Garchi so'nggi to'qnashuv energiya tizimiga sezilarli ta'sir ko'rsatmagan bo'lsa-da, keyingi buzilishlar, ehtiyot qismlarning etishmasligi va asosiy texnik xizmat ko'rsatish davrlarining uzilishi natijasida quvvati taxminan 3300 MVtgacha kamaytirildi. 2004 yil 18 / iyul / 2004 yilgi koalitsiya loyihasi bo'yicha kontrakt idorasi (PCO) (2004 yil 30 / iyun holatiga ko'ra vakolatlarini bajargan Koalitsiya Muvaqqat vakolatxonasi (CPA) dan keyin koalitsiya loyihalari uchun mas'ul bo'lgan agentlik) tomonidan xabar qilinganidek, ishlab chiqarish va talab o'rtasidagi muvozanat. quyidagicha:

Elektr energiyasining kunlik talabi: 6400 MVt

Kundalik o'rtacha quvvat: 4,470 MVt

Yozgi eng yuqori talab 6,800-7,500 MVt, yozgi eng yuqori talabning 35-40% hozirgi paytda qondirilishi mumkin emas.

Elektr energiyasining etishmasligi Iroq jamiyatining eng zaif qatlamlariga jiddiyroq ta'sir qiladi va ularning kasallanish va o'lim ko'rsatkichlarini oshiradi. Amaldagi sa'y-harakatlarni saqlab qolish va elektr ta'minotini oshirish bo'yicha yangi ishlarni boshlash kerak. Bundan tashqari, davom etayotgan rekonstruktsiya ishlarida sezilarli kechikishlar yuz berdi va xavfsizlik bilan bog'liq ko'proq to'siqlar kutilmoqda. 6 million kishilik Bog'dod shahri (Iroq aholisining 1/3 qismi) hanuzgacha dasturlashtirilgan yuk tashlanishiga duchor bo'lmoqda (taxminan 3 soat 3 soat davomida). Bu ko'pincha kutilmagan hodisalar bilan kuchayadi. Masalan, 2004 yil 2 iyun va 26 iyul kunlari Bog'dodning segmentlari mos ravishda 16 va 21 soat davomida elektrsiz qoldi. Ushbu hodisalar juda issiq bo'lgan ob-havo sharoitida sodir bo'ldi. 15 yoshgacha bo'lgan aholisining 39,7 foizi bo'lgan mamlakatda ushbu hodisalar e'tiborsiz qolmaydi va tarmoqqa ishlab chiqarish quvvatini qo'shish zarurati eng dolzarb hisoblanadi.

Urushgacha bo'lgan Bog'dod kuniga 16 dan 24 soatgacha elektr energiyasiga ega edi va uni tarqatish uchun imtiyoz berildi. Qolgan Iroq kuniga 4-8 soat elektr energiyasini qabul qildi. Urushdan keyingi Bag'dod endi ustuvor vazifaga ega emas, shuning uchun ham Bog'dod va butun mamlakat 2010 yil fevral oyidan boshlab kuniga o'rtacha 15,5 soat elektr energiyasini oladi.
Statistika

Yiliga bir kishi uchun yillik iste'mol | O'rnatilgan quvvat (MVt) | Demak Peak talabi

Avlod

1990 yil 9,295 MVt quvvatga ega bo'lgan turli xil issiqlik, gaz turbinasi va gidroelektr stantsiyalarida 120 ta energiya ishlab chiqaruvchi qurilmalardan iborat edi. Iroqning o'rnatilgan energiya ishlab chiqarish quvvatlarining taxminan 70% 1991 yil Fors ko'rfazi urushi paytida buzilgan yoki yo'q qilingan. Barcha yirik elektr stantsiyalari zarar ko'rdi va gaz turbinalari bloklarining deyarli 80% zarar ko'rdi. 1991 yildan keyin atigi 50 ga yaqin agregatlar mavjud edi, ularning ishlab chiqarish quvvati 2325 MVt. Yusifiya, Ash-Shemal va Al-Anbarda uchta yangi issiqlik elektr stantsiyalarida qurilish ishlari olib borilgan sanktsiyalar tufayli to'xtatildi.

Issiqlik elektr stantsiyalari

Iroqdagi elektr stantsiyalarning aksariyati 1970-yillarning o'rtalarida va 1980-yillarning o'rtasida qurilgan bo'lib, 2003 yilda bir nechta kichik gaz bilan ishlaydigan zavodlar foydalanishga topshirilgan. Mavjud elektr stantsiyalarining aksariyati gaz bilan ishlaydigan va ishlab chiqaradigan xom neftdan foydalanadigan issiqlik stansiyalari. gidroenergetika. [11]
Al Dora

Al Toji

Musayab issiqlik elektr stantsiyasi Musayab TPS (4 x 300 MVt quvvatli) 1987 yilda Yaponiyaning Xitachi tomonidan etkazib beriladigan zavod uskunalarining asosiy qismlari bilan foydalanishga topshirilgan.

Yusfiyya elektr stantsiyasi 660 MVt

Divaniya elektr stantsiyasi 250 MVt

500 MVt quvvatga ega Rumayla elektr stantsiyasi

Yaponiya tomonidan qurilgan 100 million dollarlik Samawa elektr stantsiyasi

Gaz elektr stantsiyalari

Bag'dodning shimoli-sharqidagi Rashidiya hududida joylashgan Al Quds elektr stantsiyasi to'liq quvvat bilan ishlaganda 10 birlik 800 MVt quvvatga ega. [12]

Gidroelektr stantsiyalari:

Mosul to'g'oni

Hadisa to'g'oni

Dukan to'g'oni

Darbandixon to'g'oni

Import

Iordaniya, tarif har bir kVt soatiga 1 AQSh sentiga teng

Turkiya, tarif har bir kVt soatiga 5.58 AQSh sentiga teng