Uy xo‘jaliklar moliyasi

Uy xo‘jaliklarining pul daromadlarini ularni kelish manbalari bo‘yicha bo‘lish mumkin. Uy xo‘jaliklarining pul daromadlari uchta manbadan olinishi mumkin:
1) yollanma xodim sifatida ishlayotgan oila a’zolarining ish haqlari, mukofotlari, ish haqlariga qo‘shimchalar, xizmat safari xarajatlari mablag‘lari, ish beruvchi tomonidan amalga oshiriladigan ijtimoiy xarakterdagi to‘lovlar;
2) tadbirkorlik faoliyatidan, korxonalar foydasida ishtirok etishdan, shaxsiy mulk (ko‘chmas mulk) bilan operatsiyalardan va kredit-moliyaviy operatsiyalardan olinadigan daromadlar;
3) davlat pensiyalari, nafaqalari, stipendiyalar va boshqa ijtimoiy transfertlar.
Ish haqi uy xo‘jaligi daromadlarini asosiy manbalaridan biri hisoblanadi.
Uy xo‘jaliklarining xarajatlari

Iqtisodiy fanda uy xo‘jaliklarining xarajatlarini turkumlashga turlicha yondoshuvlar mavjud. Uy xo‘jaliklarining xarajatlarni ularni amalga oshirilishining davriyligi (chastotasi) nuqtai nazaridan uchta umumlashgan guruhlarga bo‘linadi:

1) qisqa muddatli xarajatlar;
2) o‘rta muddatli xarajatlar;
3) uzoq muddatli xarajatlar.

Uy xo‘jaliklari tomonidan amalga oshiriladigan xarajatlar ularning funksional vazifalari bo‘yicha quyidagi asosiy guruhlarga bo‘linadi: a) shaxsiy iste’mol xarajatlari (tovarlar sotib olish va xizmatlarga to‘lovlar); b) soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar; v) pul jamg‘armalari va omonatlari.

Uy xo‘jaliklari xarajatlarini kelgusi tavsifi uchun ularni turkumlashning boshqacha variantidan foydalanish mumkin. Ular yuqoridagi ikkita mezonni umulashtirish imkonini beradi. Bu variant uy xo‘jaliklari budjetining xarajatlar qismini uchta asosiy bo‘limga bo‘lishni nazarda tutadi:
1. Majburiy to‘lovlar.
2. Iste’mol xarajatlari.
3. Pul omonatlari.
Uy xo‘jaliklarining majburiy to‘lovlari uning real daromadlarini qisqartiradi. Bunday xarajatlarga soliqlar va boshqa davlat majburiy to‘lovlarini to‘lash hamda kommunal xizmatlar uchun to‘lovlar kiradi. Mazkur modda bo‘yicha uy xo‘jaliklari qanchalik pul mablag‘larini ko‘p sarflasalar, shunchalik oz pul mablag‘larini joriy iste’mol va jamg‘arishga yo‘naltirishi mumkin. Tovarlar sotib olish va xizmatlarga to‘lovlar bo‘yicha iste’mol xarajatlari shaxsiy yoki oilaviy ehtiyojlarni qondirish bilan bog‘liq. Tovarlar sotib olish va xizmatlarga to‘lovlar bo‘yicha xarajatlarning miqdori chakana narhlarga, oilaning konkret narsalarga ehtiyojiga, ularning pul daromadlarini hajmiga va oila tomonidan to‘lanadigan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar summalariga bog‘liq.
Uy xo‘jaliklarining iste’mol uchun qiladigan xarajatlarini joriy xarajatlar va kapital xarajatlarga ajratish maqsadga muvofiq.
Iste’mol xarajatlari va soliqlar va majburiy to‘lovlar to‘langanidan so‘ng qoladigan pul daromadlarining bir qismi pul jamg‘armalari va omonatlarining manbai hisoblanadi. Alohida uy xo‘jaliklari uchun bu jamg‘armalar “qora kun” uchun olib qo‘yiladi yoki qimmatbaho tovar sotib olishga yo‘naltiriladi. Boshqa uy xo‘jaliklari uchun yuqori darajali daromadlar ularning bir qismini qo‘shimcha daromad olish uchun va inflyatsiyadan saqlanish uchun, ya’ni qimmatli qog‘ozlar sotib olish, bank omonatlari qo‘yish va b. uchun jamg‘arishga yo‘naltirilishi mumkin.
\