Узбекистон кишлок ва сув хужалиги вазирлиги самарканд кишлок хужалик институти


Экин майдонларини таркиби, 2011 й


Download 278.86 Kb.
bet5/8
Sana25.04.2023
Hajmi278.86 Kb.
#1398843
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
uzumchilik fermer xo’jaliklari ishlab chiqarish jarayonlarini iqtisodiy tahlil qilishda axborot - копия - копия - копия

Экин майдонларини таркиби, 2011 й.







  • Тамаки майдони

  • Бугдой майдони

  • Бир йиллик утлар

  • Токзорлар

  • Бошка ерлар


Экин майдонларини таркиби, 2012 й.


27%


16%


31%


17%


9%




  • Тамаки майдони

  • Бугдой майдони

  • Бир йиллик утлар

  • Токзорлар

  • Бошка ерлар


  • расм. «Ashurov Tura bogi uzumchiligi» фермер хужалиги экин майдонларини таркибини диаграммаси


49




Т/р

Курсаткичлар

2011й

2012й

2012 йилда 2011 йилга нисбатан

узгариш,
(+/-)

фоизда,
(%)

1

Токзорлар майдони, гектар

4,9

4,9

0

0

2

Х,осилдорлик, ц/га

82

86

4

4,9

3

Ялпи хосил, ц

401,8

421,4

19,6

4,9

4

Жами харажатлар, минг. с.

14705,9

19047,3

4341,4

29,5

5

Пул тушуми, минг. с.

17675,6

24002,9

6327,4

35,8

6

Фойда, минг. с.

2969,7

4955,7

1986,0

66,9

7

1 ц махсулот таннархи, сум

36600

45200

8600

23,5

8

1 ц махсулотни сотиш бахоси, сум

43991

56960

12969

29,5

9

1 ц махсулотни сотиш олинган фойда, сум

7391

11760

4369

59,1

10

1 гектар экин майдони хисобига килинган харажат, минг сум

3001,2

3887,2

886

29,5

11

1 гектар токзордан олинган даромад, минг сум

3607,3

4898,6

1291,3

35,8

12

1 гектар токзордан олинган фойда, минг сум

606,1

1011,4

405,3

66,9

13

Рентабеллик, %

20,2

26

5,8 пунктга ошган


Манба: «Ashurov Tura bog’i uzumchiligi» фермер хужалиги маълумотлари асосида муаллиф томонидан ишлаб чикилган.


50


  1. жадвалда “Ashurov Tura bogi uzumchiligi” фермер хужалигида узум ишлаб чикаришни иктисодий курсаткичлари ва молиявий натижаларини тахлили келтирилмокда.

  1. Фермер хужалигида 2011-2012 йилларда узумчиликни ривожланиши хакида куйидаги маълумотларни келтириб утиш мумкин:

  2. Токзорлар майдони 4,9 гектарни ташкил килади. Бу майдонларнинг барчаси хосилга кирган К,изил тайфи (3 гектар) ва К,ора кишмиш (1,9 гектар) навларидан ташкил топган.

  3. Токзорларнинг хосилдорлиги гектаридан 2011 йилда уртача 82 ц. ни ташкил килган булса, бу курсаткич 2012 йилда 86 ц ни ташкил килган. Уртача хосилдорлик 4 ц га ёки 4,9% га ошган.

  4. Фермер хужалигида узум етиштиришни жами харажатлари 2012 йилда 19 млн. 47,3 минг сумни, етиштирилган хосилни сотишдан олинган даромад 24 млн. 2,9 минг сумни, узумни сотишдан олинган фойда 4 млн 955,7 минг сумни ташкил килган. Хужаликда 2012 йилда 2011 йилга нисбатан, жами узум ишлаб чикариш харажатлари 29,5 %, пул тушуми 35,5 % ни, фойда 66,9% га ошган.

  5. Хужаликда 2012 йилда 1 гектар токзордан уртача 1 млн 291,3 минг сумдан даромад, 405,5 минг сумдан фойда олинган.

  6. Узумчилик рентабеллиги 2011 йилда 20,2 % ни ташкил килган, бу курсаткич 2012 йилда 5,8 пунктга ошиб 26 % ни ташкил килган.

Иктисодий тахлил фанида кишлок хужалик махсулотини сотишдан олинган ялпи фойда куйидаги омиллар хисобига шаклланиши ва узгариши мумкин деб каралади:

  1. сотилган узум микдорини узгариши хисобига (сум);

  2. 1 ц узумни сотиш бахосининг узгариши хисобига(сум);

  3. 1 ц узум таннархининг узгариши хисобига (сум);

Булар “Иктисодий тахлил” фанида хужаликда сотилган махсулотнинг олинган ялпи фойданинг омилли тахлили деб аталади (4.8).


51




Т/р

Курсаткичлар

Базис йили, 2011 йил

Х,исобот йили, 2012 йил

Узгариши,
(+, -)

1

Сотилган махсулот , ц

401,8

421,4

19,6

2

1 ц узумни сотиш бахоси, сум

43991

56960

12969

3

1 ц узумни таннархи, сум

36600

45200

8600

4

1 ц узумни сотишдан олинган фойда, сум

7391

11760

4369

5

Узумни сотишдан олинган ялпи фойда, м. с.

2969,7

4955,7

1986




Шу жумладан узгариши: 5.1. Сотилган узумнинг микдорининг узгариши хисобига , м.с.

х

х

144,9




5.2. 1 ц узумнинг сотиш бахосининг узгариши хисобига,м.с.

х

х

5465,1




5.3. 1 ц узум таннархининг узгариши хисобига, м. с.

х

х

-3624


Манба: «Ashurov Tura bog’i uzumchiligi» фермер хужалиги маълумотлари асосида муаллиф томонидан ишлаб чикилган.


«Ashurov Tura bogi uzumchiligi» фермер хужалигида сотилган узумдан олинган ялпи фойданинг омилли тахлили 3.3-жадвалда келтирилмокда.
Фермер хужалигида 2012 йилда узумни сотишдан олинган жами фойда 4 млн 955,7 минг сумни ташкил килган. Бу курсаткич 2011 йилда 2 млн. 969,7 минг сумни ташкил килган.
Келтирилаётган 3.2-жадвал маълумотларини иктисодий мазмуни: фермер хужалиги буйича узумни сотишдан олинган ялпи фойда суммаси 2012 йилда

  1. йилга нисбатан 1 млн. 986 минг сумга купайган. Бу куйидаги омиллар хисобига юз берган:


52




  1. 2012 йилда 2011 йилига нисбатан фермер хужалиги буйича сотилган узум хажмининг 19,6 цетнерга отттиттти - узумни сотишдан олинган ялпи фойда суммасини 2011 йилга нисбатан 1 млн .44,9 минг сумга ошган. Демак, фермер хужалигида бйича сотилган узум хажмининг ошиши фойданинг узгаришига ижобий таъсир килган.

  2. Фермер хужалиги буйича 2012 йилда 1 ц узумнинг уртача сотиш бахосининг 2011 йилга нисбатан 12969 сумга отпиши, ялпи фойда суммасини 5 млн 465,1 минг сумга купайишини таъминлаган. Фермер хужалиги буйича узумни уртача сотиш бахосининг ошиши ялпи фойданинг 5 млн 465,1 сумга ошишига ижобий таъсир килган.

  3. Фермер хужалигида 1 ц узум таннархини 2012 йилда 2011 йилга нисбатан 8600 сумга ошган. 1 ц узум таннархини 8600 сумга ошиши узумнинг жами ишлаб чикариш харажатларини 3 млн. 624 сумга купайтирган.

Келтирилаётган 3.2-жадвал хисоблашларини услубини келтирамиз: Институимизнинг етакчи иктисодчи олими Т.Кудратов томонидан ёзилган “К,ишлок хужалик корхоналари фаолиятининг тахлили” дарслигида келтирилган “Ялпи фойданинг омилли тахлили”да амалга оши
ришда кулланилган [1]- [3] формулаларда куйидаги белгилашлар ишлатилади 6 ва тегишли хисоблашлар амалга оширилади:
qi - хисобот 2012 йилда сотилган махсулот микдори; q0 - базис 2011 йилда сотилган махсулот микдори;
р1 - хисобот 2012 йилда сотилган 1 ц. махсулотнинг уртача сотиш бахоси. р0 - базис 2011 йилда сотилган 1 ц. махсулотнинг уртача сотиш бахоси. z1 - хисобот 2012 йилда сотилган 1 ц махсулотнинг таннархи. z0 - базис 2011 йилда сотилган 1 ц махсулотнинг таннархи.
Биринчи омил. Сотилган махсулот микдорининг узгариши (q1-q0);
Иккинчи омил. 1 ц махсулотнинг уртача сотиш бахосининг узгариши (р,-р0);


6 ^удратов Т.,Файзиева Н. ^ишлок хужалик корхоналари фаолиятининг тахлили. - Самарканд: Н-Доба , 2010. - 271 б.


53




Учинчи омил.1 ц махсулотнинг уртача ишлаб чикариш таннархининг узгариши (z1- z0).

  1. Сотилган махсулот микдорини ялпи фойданинг узгаришига таъсири. Ялпи фойданинг узгаришига сотилган махсулот микдори узгаришининг таъсирини аниклаш учун 2012 ва 2011 йилларида сотилган махсулот микдорлари орасидаги фаркни 2011 йилида 1 ц бугдойни сотишдан олинган фойда суммасига купайтириб аникланади : = (qi - q0) * (p0 - z0) [1];

  2. Фермер хужалигида 1 ц махсулотнинг уртача сотиш бахосини узгаришини ялпи фойданинг узгаришига таъсири. Фермер хужалиги буйича 1 ц махсулот нинг уртача сотиш бахоси узгаришининг таъсирини аниклаш учун 2012 ва 2011 йилларидаги уртача сотиш бахолари орасидаги фаркни хисобот йилида сотилган бугдойнинг хакикий микдорига купайтирилиб аникланади: = (р1 - р0) • q1 [2];

  3. Фермер хужалиги буйича 1 ц махсулотни уртача таннархининг узгаришини ялпи фойданинг узгаришига таъсири 2011 ва 2012 йилларидаги 1 ц махсулот таннархлари орасидаги фаркни 2012 хисобот йилида сотилган махсулотнинг хакикий микдорига купайтириб топилади : = (z1 - z0) • q1 [3];

    1. Ургут тумани «Ashurov Tura bogi uzumchiligi» фермер

хужалигида сотилган узум ма^сулотини рентабеллигини статистик
тахлили
Энди, Ургут тумани «Ashurov Tura bogi uzumchiligi» фермер хужалигида сотилган узум махсулотлари рентабеллигини тахлил килишг
а. утамиз. Бу булимни ёзишда биз (4.6;4.8; 4.14; 4.15; 4.21). адабиёт ва укув кулланмаларда баён килинган назарий ва амалий тушунчаларга асосланган холда иш куришни максадга мувофик деб хисобладик.
Иктисодчи олим Т.Кудратов томонидан ёзилган (4.8) укув кулланмани 9- боби “Молиявий натижалар ва рентабеллик курсаткичларининг тахлили” деб


54




номланди. Бу кулланмада мавзу буйича куйидаги назарий ва амалий
7
тушунчалар ёритилган.
Даставвал рентабеллик тушунчасини асосий таснифларини келтирамиз. Рентабеллик деганда фойдалилик, даромадлилик даражаси тушунилади. Ресурсларга, капиталларга, ишлаб чикариш харажатларига нисбатан олинган фойда хажми тушунилади. 1 сумлик асосий фондлар хисобига ёки 1 сумлик хусусий капитал хисобига ёки 1 сумлик харажат хисобига олинган фойда хажмини ифодаловчи курсаткич тушунилади.
Ушбу курсаткич рентабеллик коэффициенти деб хам аталади.
Сотилган махсулотлар рентабеллигини аниклаш учун олинган ялпи фойда суммасини 100% га купайтириб, махсулот таннархига булинади.. Биз бу ерда махсулот бир бирлиги билан боFлик булган курсаткичлар асосида рентабелликни хисобладик ва унинг узгаришига омиллар таъсирини аникладик. Ушбу холатда сотилган махсулотлар рентабеллигини куйидаги формула билан
п Р
- z
хисоблаш мумкин: R = —-— [ 4 ]
Z-d
бунда, Р - 1 ц узумнинг уртача сотиш бахоси, сум хисобида;
Z- 1 ц узумнинг уртача таннархи, сум хисобида;
Р - Z 1 ц узумни сотишдан олинган фойда, сум хисобида.
Ушбу формуладан куриниб турибдики, сотилган махсулот рентабеллиги даражасининг узгаришига икки омил таъсир килади:
Биринчи омил. Узумни уртача сотиш бахосининг узгариши;
Иккинчи омил. 1 ц узум таннархининг узгариши.
Рентабелликнинг узгаришига ушбу омилларнинг таъсирини «Занжирли боFланиш» усулидан фойдаланиб аникланади.


7 ^удратов Т.,Файзиева Н. ^ишлок хужалик корхоналари фаолиятининг тахлили. - Самарканд: Н-Доба, 2010. - 271 б.


55




Тахлил таккослашдан бошланади, яъни хисобот йилидаги рентабеллик
даражасини базис йилидаги рентабеллик даражасига солиштириб, умумий


Download 278.86 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling