Узбекистон миллий университети иктисодиёт факултети «Инсон ресурсларини бошкариш»

Рентабеллик ва рисклар
Инвестиция қилинган маблағларнинг даромадлилиги танланган платформага, ҳар бир аниқ лойиҳага ва баъзи ташқи омилларга боғлиқ, одатда фоиз ставкаси йилига 12 дан 30% гача ўзгариб туради.
Бундай кутилаётган даромад, айниқса, банклар томонидан депозитлар бўйича таклиф қилинган 7% фонида жозибадор.
Юқори даромад ҳақида гап кетганда, ҳар доим хавфлар жиддий бўлишини ёдда тутишингиз керак. Краудфандинг саноати ҳам бундан мустасно емас.
Инвестор ўз зиммасига оладиган асосий хавф - бу қарз олувчининг дефолти, бунинг натижасида у ўз қарзини тўлай олмайди ва сиз инвестиция қилинган пулни йўқотасиз. Краудлендинг платформалари қарз олувчиларнинг мажбуриятлари учун жавобгар емас, платформалар фақат қарзни ундириш жараёнини ўз зиммасига олади.
Шу билан бирга, қарздордан барча маблағларни қайтариб олиш ҳар доим ҳам мумкин емас ва агар бу мумкин бўлса, бу жараён жуда узоқ вақт талаб етади.
Шуни унутмангки, банк томонидан кредит олишдан бош тортган тадбиркорлар краудлендинг усулидан фойдаланган ҳолда молиялаштириш учун ариза беришади. Еҳтимол, рад етиш адолатли бўлган ва бизнес ҳақиқатан ҳам тўлов қобилиятини йўқотишга мойил. Бироқ, баъзи краудлендинг платформаларининг расмий веб-сайтларида тақдим етилган маълумотларга кўра, стандарт ставка 2% дан ошмайди.
Дефолт хавфини камайтиришга ҳаракат қилиб, оломон кредит платформалари қарз олувчиларни бир нечта кўрсаткичлар асосида баҳолайди. Тўлов қобилиятини баҳолашнинг ягона методологияси мавжуд емас. Ҳар бир платформа мустақил равишда методологияни ишлаб чиқади ва унинг алгоритмларини ошкор қилмайди, шунинг учун инвестор фақат платформа томонидан амалга оширилган баҳолашнинг ишончлилигига умид қилиши мумкин.
Шуни тушуниш керакки, краудлендинг платформасига жойлаштирилган маблағлар инвестор томонидан фақат қарз олувчи қарзнинг бутун миқдорини тўлаганидан кейин олиниши мумкин.
Краудлендинг рисклари
1. Қарз олувчиларни баҳолашнинг ягона тизимининг йўқлиги
Есда тутиш керак бўлган биринчи нарса шундаки, барча масъулият инвесторга тегишли. Сайт қарз олувчи ва қарз берувчини бирлаштиради, инвесторларни хабардор қилади, лекин ҳеч қандай тавсиялар ва кафолатлар бермайди. Cроwдлендинг платформаларида қарз олувчиларни баҳолашнинг ягона тизими мавжуд емас ва ягона рейтинг тизими мавжуд емас - ҳар бири уларни ўзига хос тарзда баҳолайди ва ўз методологияси бўйича рейтингни белгилайди, унинг тафсилотлари, қоида тариқасида, ошкор етилмайди. Инвесторда маълум бир платформага, унинг тажрибасига, рискларни бошқаришга, одобга ва ҳоказоларга ишонишга мажбур бўлган еҳтиёж бор.
2. Бизнеснинг шаффофлиги
Қарз олувчи турли сайтларда турли рейтингларга ега бўлиши мумкин, гарчи сайтлар, масалан, банклар, қарз олувчиларни баҳолашда бир хил маълумот манбаларидан фойдаланадилар (корхона баёнотлари, ҳисобварақлар, суд ижрочилари, ҳакамлик судлари ва умумий юрисдикция судлари маълумотлари, бюро маълумотлари). кредит тарихи, давлат харидлари веб-сайтларидан ва бошқалар). Россия кичик бизнесининг катта қисми кулранг зонада жойлашган ва расмий ҳисобот ҳақиқий вазиятни акс еттирмайди.
3. Aхборот ассиметрияси
Платформалар ошкор қилиш учун зарур бўлган маълумотлар миқдорини ўз хоҳишига кўра белгилайди, тегишли қонун фақат минимал талаблар рўйхатини ўз ичига олади. Дилемма пайдо бўлади: бир томондан, платформа инвесторга енг тўлиқ маълумотни тақдим етиши керак, бошқа томондан, у қарз олувчини қўрқитмаслиги керак. Кўпинча, бизнеснинг ўзи ўз ишларининг ҳолати тўғрисида батафсилроқ маълумотни ошкор қилишни ва нашр қилиш учун нозик маълумотларни беришни хоҳламайди.
Aсимметрик таъсир мавжуд: платформа инвесторга қараганда анча катта маълумотларга ега ва натижани ўз тизими томонидан ҳисобланган маълум бир рейтингга тўплайди. Ва қарор ва хавф инвесторда қолади, у қарз олувчи ҳақида анча кичикроқ маълумотга ега.
4. Бошқа хавфлар
Шунингдек, қарз олувчи бир хил даражада муҳим хавфлардан хабардор бўлиши керак:

- платформа томонидан маълумотларнинг йўқолиши, чунки платформалар учун қонунчилик даражасида операцион ишончлилик талаблари ва дастурий таъминот учун минимал талаблар мавжуд емас;

- платформани тугатиш. Дефолт бўлса ёки бозордан шунчаки чиқиб кетган тақдирда, тўловларни ким бошқариши ҳақидаги савол очиқ қолмоқда. Қонунда инвесторларнинг операциялари тўғрисидаги барча маълумотлар платформанинг номинал ҳисоби очилган банкка ўтказилган бўлса-да, фаолият тўхтатилган тақдирда, инвесторлар, тартибга солувчи ва платформа маъмурияти ҳаракатларининг ягона механизмини белгиламайди. ;
- қарзни ундириш жараёни. Aйни пайтда, кўпчилик платформалар қарз олувчи дефолт бўлса, йиғиш жараёнини ўз зиммасига олади, аммо инвесторлар суд жараёнини ўзлари ҳал қилишлари керак бўлган ҳолатлар мавжуд. Йиғиш механизми ва унинг нархлари фақат ҳар бир платформанинг ички ҳужжатлари билан тартибга солинади, унга қўйиладиган талаблар тегишли қонун ҳужжатларида ҳеч қандай тарзда акс еттирилмаган, баъзилари учун жараён умуман тартибга солинмаган ёки меъёрларга риоя қилинмаган. Потенциал инвестор инвестиция қилишдан олдин бунга алоҳида еътибор бериши керак.
Хозирда бозор янада тартибли ва башорат қилинадиган бўлиб, фаол ривожланмоқда. Юқоридаги барча хавф-хатарларга қарамай, бу ҳали ҳам сармоя киритишнинг енг фойдали ва камроқ вақт талаб қиладиган усулларидан бири бўлиб, таҳдидлар ҳақида олдиндан билсангиз, ҳар қандай муаммоларни олдини олиш мумкин. Aгар инвесторнинг асосий қоидасини есласангиз, ҳар қандай бошқа инвестиция турлари каби краудлендинг портфелингизни диверсификация қилишнинг яхши усули бўлиши мумкин: ҳеч қачон охиргисини инвестициялаш.
Демак, краудлендинг пулни исталган вақтда йечиб олишни хоҳловчилар учун инвестиция қилишнинг енг мос усули емас. Баъзи краудлендинг платформалари кредитларни сотиш функциясини кўзда тутади, аммо бу процедура ҳам узоқ давом етади . 5 дақиқадамас.