Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Оролбуйи минтацасини ривожлантириш масалалари ва экология цумитаси


Манзарали дарахт ва буталарни усиб ривожланиши хамда шаклланишида тупрок холати ва сув таъминоти


Download 40.05 Kb.
bet4/7
Sana13.01.2023
Hajmi40.05 Kb.
#1091583
1   2   3   4   5   6   7
Манзарали дарахт ва буталарни усиб ривожланиши хамда шаклланишида тупрок холати ва сув таъминоти

Дарахтлар ва буталар усиб ривожланишининг дастлабки даврида кучли скелет илдиз тармотини шакллантириши ва чукуррокка усиб бориши учун тупрокни экишга тайёрлаш мухим агротехник тадбирлардан бири хисобланади. Бу уз навбатида усимлик ривожланишнинг кейинги даврида ён илдизларини шакллантириши, ёши ултайиши давомида илдизлар тупрок катламларига таркалиб, йириклашиб боришини таъминлайди.
Тупрокка чукур ишлов берилганда илдизларнинг чукур катламларга усиб боришига яхши шароит яратилади. Шунинг учун кучат экишдан олдин тупрокка чукур (60 см) ишлов бериш тавсия этилади. Ишлов беришдан олдин дала куп йиллик бегона утлар, тошлар, илдиз колдиклари ва бошкалардан тозаланади.
Яхши ва чукур ишлов берилган тупрокдарда экилган дарахтлар ва буталар тез ва кучли ривожланади. Шуни унутмаслик керакки, дарахт ва буталар ривожланишининг турли боскичларида тупрок унумдорлигига турлича талаблар куйилади. Улар, айникса, усиш даврида (10 йилдан 20 йилгача) минералларга мухтож булиб, ушбу давр оралитида кушимча озиклантириб бориш лозим булади. Бу, усув даврида тупрокда минерал моддаларнинг етишмаслиги окибатида усишдан оркада колган дарахт ва буталарнинг касалланишига, куришига яхши усиб ривожланмаслигига сабаб булади.
Усимликларнинг тупрокдан озикланишида минерал элементлар хал килувчи ахамиятга эга. Илдизнинг шимиш фаолияти натижасида тупрокдан узлаштирилган минерал элементлардан усимлик тукималарида органик бирикмалар (аминокислоталар, нуклеотидлар, витаминлар, фитогормонлар) синтезланиши усимлик хужайраси оркали моддаларнинг ютилиши билан ботлик булган жараёнлар, уларнинг турли хил абиотик ва биотик шароитлар (юкори ва паст харорат, кургокчилик, юкори намлик, шурланиш, касаллик ва хашаротлар билан зарарланиш)га чидамлилиги билан ботлик физиологик жараёнлар юз беради.
Усимликларнинг сувсизланиши купгина омилларга ва айникса, иклим ва атроф мухит холати, усимликларнинг усиш боскичлари, сугориш режимлари ва сув сифатига ботлик.
Сув етишмовчилиги окибатида усимлик тукималарининг нафас олиши тезлашади ва фотосинтез жараёнлари секинлашиб, усишидан тухтай бошлайди. Усимлик илдизи зонасида тузларнинг купайиши баргларнинг сув потенциалини пасайтиради ва усимликлар томонидан сув ва озука моддаларнинг суриш кийинлашади ёки умуман тухтайди.
Усимликларнинг усиш жараёнларига сув такчиллиги кучли стресс таъсир курсатади ва унинг шаклланаётган органларининг усишимни секинлаштиради. Усимликларнинг нокулай омилларга таъсирига мослашиши уч боскичдан иборат булиб, булар кузталиш, каршилик, холсизланиш колатларидан иборат. Агар колсизланиш боскичи узок давом этса, усимлик калек булади.
Тупрокдаги сув такчиллиги шароитида кам илдизларнинг усиши давом этиши мумкин, лекин тупрокдаги намлик даражаси сулиш нуктасига тушганда илдизнинг усиши тухтайди. Усимликларни оптимал даражада усишини бошкариш ва улардан юкори косил олиш учун тупрокнинг унумдор катламида унинг намлик даражасини тулик нам сигимига нисбатан 70-75 фоиз даражасида саклаб туриш зарур.
Сув такчиллиги таъсирига нисбатан чидамли булган усимликларда чидамсизларига караганда физиологик жараёнларни кечишида кескин узгаришлар кузатилмайди. Бу уларнинг нокулай омилларга нисбатан мослашиш хусусиятларини юкорилигини курсатади.


  1. Download 40.05 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling