Узбекистон Республикаси Олий ва Урта махсус тахлим Вазирлиги Карши Мухандислик-иктисодиет институти


Download 0.62 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/37
Sana15.06.2023
Hajmi0.62 Mb.
#1476646
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   37
Bog'liq
2022-12-21-10-43-52 131849d7375dc68df5cd94ab7c4e1df5

 
3-Маъруза: Молия ва молия тизими: 
Режа: 
3.1.Молиянинг мохияти объектив зарурлиги. 
3.2.Молиянинг функциялари. 
3.3.Молиянинг бошка иктисодий киймат категориялари билан узаро 
богликлиги 
3.4.Молия хакида иктисодчи олимларнинг фикрлари. 
3.5. Молия тизимининг бугинлари. 
3.6. Молия тизимининг тузилиш тамойиллари. Молия тизимининг бугинлари. 
3.7. Молия тизимининг тузилиш тамойиллари. 
3.8. Давлат молиясининг мохияти ва бугинлари. 
 
Адабиётлар:1,4,6,11,12,23,24 
Таянч сўзлар: Молия, категория иктисодий конунлар, бахо, иш хаки, 
кредит функция, таксимлаш, назорат, хужалик хисоби, базис. 


www.qmii.uz/e-lib 
29 
 
 
Молия тизими 
Хужалик
субъектлари 
молияси 
Сугурта муас- 
сасалари мо-
лияси 
Давлат 
молияси 
Тижорат асо- 
сида фаолият 
курсатаётган 
корхоналар 
молияси 
Ижтимоий
молия 
Давлат 
бюджети 
Шахсий
сугурта 
Пенсия
фонди 
Нотижорат 
асосида фао- 
лият курсата- 
ётган корхо- 
налар молияси
Мулкий 
сугурта 
Давлат 
бандлик 
фонди 
Сугурта 
жавобгарлиги 
Давлат 
кредити
Молия тизимининг хар хил бугини уз урнида ички тузилмавий таркибидан 
келиб чикиб, бугин остилари (подзвено)га булинади. Масалан, тижорат асосида 
фаолият курсатаётган корхоналар тармок йуналишлари буйича-саноат, кишлок 
хужалиги, савдо, транспорт молиясига булинса, мулк шаклидан келиб чикиб – 
давлат корхоналари, кооператив, хиссадорлик, хусусий ва кушма корхоналар 
молиясига бўлинади. 
Сугурта муассасалари молияси сохасидаги бугинлар сугурта тармокларини 
белгилаб бериб, у сугурта турларига караб булинади. Масалан, шахсий сугурта 
тармогида: аралаш сугурта, сугурта, никохни сугурталаш, фарзандларни 
сугурталаш, бахтсиз ходисалардан сугурталаш ва х.к. 
Давлат молиясидаги бугинларни гурухлаш бевосита давлатнинг бошкарув 
тизимидан келиб чикади. Масалан, махаллий бошкарув, республика бошкаруви ёки 
махаллий бюджетлар, давлат бюджети ва шу кабилар. 
Молиявий муносабатларнинг молиявий соха ва бугинларга булиниши, уз 
урнида хар бир соха, бугин ва бугин остиларининг узига хос молиявий 
механизмда жипслашишини такозо этади. Булар: 
- хужалик субъектларининг молия механизми 


www.qmii.uz/e-lib 
30 
- сугурта ташкилотларининг молия механизми 
- давлат молиясининг молия механизми. 
Уз навбатида, хар бир соха алохида тузилмавий бугинларни узида
гавдалантиради. Масалан, давлат молиясининг механизми бюджет ва нобюджет 
фондлар механизмига булинади. Худудий булинишдан келиб чиккан холда, 
республика молия механизми – вилоят молия механизми ва туман молия 
механизмидан таркиб топади. 
Молиявий механизмнинг хар бир соха ва бугинлари бир бутун
яхлитликнинг таркибий кисми хисобланади. Улар бир-бирини тулдириб туради. 
Шунга карамасдан, хар бир соха ва бугин нисбатан мустакил фаолият юргизади. 
Молия механизмнинг соха ва бугинларида алохида элементларнинг 
мураккаблиги ажралиб туради. Масалан, бюджет механизми турли хил 
куринишдаги соликлар, маблаглардан ранг-баранг йуналишларда фойдаланишнинг 
мавжудлиги ва молиялаштириш усуллари билан характерланиб турса, корхона ва 
ташкилотларда пул жамгармаларининг шакллари, фойданинг таксимланиши, 
фондларнинг шаклланиши ва фойдаланиши уртасидаги муносабатлар аникланади. 
Сугурта ташкилотларида резерв фондлар тизими кенг ривожланган. 
Хозирги шароитда жамият хаётининг барча сохалари тубдан узгараётган бир 
даврда, уз вактида конунчиликдаги муамммоларни бартараф этишни таъминлаш 
мухим ахамият касб этади. Конунчиликнинг кониктирилмаган холати 
тадбиркорлик ташаббусини сусайтиради ва ижтимоий ривожланишни тухтатади. 
Хукукий 
тартибга 
солишдаги 
келишмовчиликлар 
иктисодда 
самарасиз 
харажатларни ошириб, салбий ижтимоий ва маънавий кашшокликни олиб келиши 
мумкин. 
Давлат молия механизмини шакллантиришда у ёки бу даврдаги молиявий 
сиёсат талабларига тулаконли жавоб беришни таъминлашга харакат килади. Бу, уз 
урнида молиявий сиёсат олдида куйлган максад ва унга эришиш учун амалга 
ошириш лозим булган вазифаларни уз вактида бажарилишига кафолат булади. 
Республикамиз мустакилликка эришган пайтдан давлатимиз рахбарияти 
молиявий сиёсат йуналишини халкнинг турмуш фаровонлигини оширишга, 
мулкчиликнинг турли хилларини шакллантиришга, бюджет камомадини жахон 
андозасига мос келтириш учун кулай шарт-шароитлар яратишга даъват этиб 
келмокда. Шу маънода, хар бир молия йилида реал вазиятдан ва иктисодий 
имкониятдан келиб чикиб, мамлакат микёсида йиллик молиявий сиёсат дастурлари 
кабул килинмокда. 
Иктисодиётни эркинлаштириш шароитида махаллий хукумат ва бошкарув 
органларини жавобгарлиги билан бирга, уларнинг манфаатдорлигини ошириш 
максадида, махаллий бюджетлар ихтиёрида куйидаги умумдавлат соликлари ва 
йигимларини тулалигича колдириш кўзда тутилган: 

Download 0.62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling