Узбекистон Республикаси Олий ва Урта махсус тахлим Вазирлиги Карши Мухандислик-иктисодиет институти


а) узок муддатли инвестициялар оркали.   б)


Download 0.62 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/37
Sana15.06.2023
Hajmi0.62 Mb.
#1476646
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   37
Bog'liq
2022-12-21-10-43-52 131849d7375dc68df5cd94ab7c4e1df5

 а) узок муддатли инвестициялар оркали. 
 б) хиссадорлик жамиятларини муассислари сифатида низом капиталига уз 
хиссаларини кушиш. 
Хужалик субъектларининг маблаги деганда уларнинг муассаса сифатида 
кушган улуши, фойда ва аммортизация ажратмалари тушунилади. Молиявий 
маблагларни жалб килиш деганда акцияларни жойлаштириш мехнат жамоаларини 
аъзолик жисмоний ва хукукий шахсларнинг туловлари тушунилади. 


www.qmii.uz/e-lib 
37 
Давлат 
томонидан 
марказлашган 
холда 
капитал 
куйилмаларни 
молиялаштириш факат давлат микёсида зарур булган курилма ва объектлар учун 
ажратилади. 
Капитал таъмирлашни молиялаштириш, хужалик субъектлари томонидан 
режалаштириш асосида махсулот олиб борилади хамда уни таъмирлаш учун 
килинган харажатларини 3 та йули бор: 
- капитал таъмирлашни бажариш чогида килинган харажатлар хар бир 
килинган харажатлар елементи буйича; 
- махулот таннархи хисобига бошка харажатлар таркибида булиши; 
- килинган харажатлар, келгуси даврларга олиб борилади ва ойма ой ишлаб 
чикариш харажатларидан учириб борилади. 
Ишлаб чикаришни айланма фондлари бу буюм куринишида мехнат 
предметлари ва мехнат куролларидан иборат булиб, унинг таркибига кам кийматли 
ва тез эскирувчи предметлар хам киради. Ишлаб чикаришнинг айланма 
фондларини ишлаб чикариш жараёнида хизмат килиб, уз кийматини тула 
яратилаётган махсулотга утказади. 
Ишлаб чикаришнинг айланма фонди ва муомала фонди доимий харакатда 
булиб, доиравий айланишни узлуксизлигини таъминлайди, яъни киймат пул 
шаклидан товар шаклига, кейин ишлаб чикариш ва яна товар ва пул шаклига 
айланади. Шундай килиб, ишлаб чикаришнинг айланма ва муомала фондларининг 
доиравий узлуксизлигини таъминлаш максадида ишлаб чикариш захираларини 
ташкил килиш, тугалланмаган ишлаб чикариш, тайёр махсулот ва унинг 
реализацияси тухтамаслик зарурдир. 
Фойда иктисодий категория сифатида, кушимча мехнат натижасида 
яратилган соф даромадлар. Фойданинг уч вазифаси булиб, улар хужалик 
фаолиятини натижаларини молиявий характерини курсатувчи иктисодий 
курсаткич: 
- таксимлаш ва фойдаланиш жараёнида унинг рагбатлантирувчи вазифаси; 
- корхона ва ташкилотларнинг молиявий шаклланишининг хамда давлат 
бюджетининг даромад кисмини асосий манбаидир. 
Хужалик субъектлари олаётган фойда микдорига объектив ва субъектив 
омиллар таъсир килади. Субъектив омилга тадбиркорлик фаолиятини 
бошкаришнинг ташкилий техник даражаси, ишлаб чикарилаётган махсулотларни 
ракобатбардошлиги, мехнат унумдорлиги даражаси ишлаб чикариш ва махсулот 
реализациясидаги харажатлар ва унинг бахоси киради. 
Объектив омилга истеъмол килинадиган моддий энергетика ресурсларининг 
бахо даражаси аммортизация ажратмалари бозор коньюктураси. 
Хозирги иктисодиётда инфляция товар ишлаб чикарувчиларнинг монопол 
хукмронлигида фойда факат товар бахоларини ошириш хисобига яъни 
инфляциянинг усиши хисобига бормокда. Ишлаб чикариш хажми билан фойда 
микдори уртасида богликлик булмаяпти.
Фойда эхтиёжининг турли томонларини молиялаштириш манбаидир. Унинг 
таксимлаш жамият тимсолида давлат хужалик субъектлари ва уларни шерикларини 
ва сиёсат ходимларининг манфаатлари узаро тукнашади. Таксимот объекти ялпи 
фойдадир.
Фойданинг таксимланиши конунчилик асосида бир кисми давлат бюджетга
махаллий бюджетга соликлар ва туловлар сифатида амалга оширилади 


www.qmii.uz/e-lib 
38 
акционерлик жамиятлари учун конунчилик билан фойда соликка тортилгунча 
резерв фондларни ташкил килиш тартибида ишлаб чикарилган. 
Тадбиркорлик фаолиятининг максади, нафакат фойда олиш, шу билан бирга 
хужалик фаолиятини юкори рентабеллигини таъминлашдан иборатдир. Фойда 
рентабеллиги корхонанинг даромадлилик даражасини курсатади. Рентабелликнинг 
учта курсаткичи мавжуд: махсулот рентабеллиги, ишлаб чикариш фондлари 
рентабеллиги ва корхонанинг куйилмалари рентабеллиги. 
Махсулот рентабеллиги бу барча махсулотларни сотиш сифатида хамда 
алохида махсулотрлари тушунилади. Биринчи холатда махсулот сотишнинг шу 
махсулотларнинг ишлаб чикариш ва сотиш учун килинган харажатларига нисбатан 
фоиз хисобида аникланади. 
Махсулотнинг 
баъзи турлари бахога караб реализатсия килинган 
махсулотнинг тула таннархига боглик булади. 
Ишлаб чикариш фондларининг рентабеллиги маълум даврда олинган фойда 
микдорининг шу вактда фойдаланилган йиллик асосий ишлаб чикариш фондлари 
ва асосий воситалар киймати йигиндисига нисбати сифатида хисобланади. Бу 
курсаткич, соф фойдани аниклашда хисобга олинади. 
Хозирги вактда корхоналарнинг молиявий ишларини ташкил килишузининг 
сифат жихатдан янги мазмуни ташкил килинмокда, бу бозор муносабатларини 
объектив таъсири натижасида юз бермокда. Бозор иктисодиёти шароитида 
молиявий хизматнинг мухим вазифалари, банк бюджет, буюртмачилар, узининг 
ходимлари ва бошка молиявий мажбуриятлар билан бир каторда молиявий 
менеджментликни ташкил килишдан хам иборат эканлигини билмогимиз лозим.

Download 0.62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling