Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим


Download 0.55 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/4
Sana03.10.2023
Hajmi0.55 Mb.
#1690750
  1   2   3   4
Bog'liq
05.01.02 compressed



УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА УРТА МАХСУС ТАЪЛИМ
ВАЗИРЛИГИ
“Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини мехаиизациялаш мухандислари 
институти” Миллий тадкикот университети
« ТАСДИКЛАЙМАН»
' “Тошкент ирригация ва кишлок 
хужалигини мехаиизациялаш 
мухандислари институти” 
миллий гадкикот университет
05.01.02 - “Тизимли тахлил, бошкарув ва ахборотни кайта ишлаш”
Д А С Т У Р И
Тошкент - 2022


КИРИШ
Тизимларни тахлил килиш - фанлараро тадкикотлар утказиш заруратидан тугилган 
фан. Мураккаб техник тизимларни яратиш, мураккаб комплексларни лойихалаш ва 
бошкариш, экологик вазиятларни тахлил килиш ва мухандислик, илмий ва иктисодий 
фаолиятнинг бошка куплаб сохалари табиатда ноанъанавий булган тадкикотлар ни ташкил 
етишни талаб килди. Улар турли илмий профиллар мутахассисларининг харакатларини 
бирлаштиришни, муайян тадкикотлар натижасида олинган маълумотларни унификация 
килишни ва мувофиклаштиришни талаб килдилар. Бундай фанлараро ёки баъзан 
айтилганидек, тизимли ёки мураккаб тадкикотларнинг муваффакиятли ривожланиши асосан 
ахборотни кайта ишлаш имкониятлари, электрон хисоблаш техникаси (ЭХО билан бирга 
пайдо булган математик усуллардан фойдаланиш ва айни пайтда нафакат восита, балки 
юкори даражадаги универсаллик тили билан хам боглик.
Тизим тахлили ЭХТ даврида пайдо булган ва унинг ривожланиши асосан унинг 
хозирги имкониятлари ва истикболлари билан белгиланади. "Тизимли тахлил" атамаси 
компютерлардан фойдаланишга асосланган ва мураккаб тизимлар - техник, иктисодий. 
экологик ва бошкаларни уРганишга каратилган усуллар мажмуини англатади. Ушбу 
тадкикотлар натижасида нафакат янги билимлар пайдо булиши керак - тизимли тадкикотлар 
натижаси, коида тарикасида, аник белгиланган мукобилни танлаш: минтакавий ривожланиш 
режаси, конструкция параметрлари ва бошкалар. Шундай килиб. тизимли тахлил-бу илмий 
билиш усули булиб, у урганилаётган тизимнинг узгарувчилари ёки элементлари уртасида 
таркибий муносабатларни урнатиш учун харакатлар кетма-кетлигидир. У умумий илмий. 
экспериментал, табиий фанлар. статистик ва математик усуллар мажмуасига асосланади.
Шунинг учун тизим тахлилининг келиб чикиши ва унинг услубий тушунчалари 
ечимни кабул килиш муаммолари билан шугулланадиган фанларда ётади-операцияларни 
урганиш назарияси ва умумий бошкарув назарияси.
Ечим назарияси - математика, статистика, иктисодиёт, менежмент ва психология 
тушунчалари ва усулларини уз ичига олган тадкикот сохаси; у турли муаммоларни хал 
килиш йулларини танлаб олади. шунингдек, энг фойдали ечимларни топиш йулларини 
урганади.
Ечим кабул килиш жараёнини окилона тасвирлайдиган норматив назария ва ечим 
кабул килиш амалиётини тасвирлайдиган тавсиф назарияси уртасида фарк мавжуд.
Бошкарув - предметнинг олдиндан уйланган харакат режасига мувофик, объект ва 
предметларни узгартиришга каратилган фаолиятидир.
Бошкарув 
усули 
назорат 
объектига таъсир 
етишпинг тугалланган 
актини 
тавсифлайди. Ташкилий, иктисодий ва ижтимоий-психологик бошкарув усуллари мавжуд.
Бошкарув принциплари - бошкарув субъектлари амал килувчи коидалар. Улар тизим. 
жараён ва назорат механизмига куйиладиган талабларни белгилайди. Бошкарув принциплари 
жамият ривожланиши билан узгаради.
Бошкарув фаолиятида бошкарувга тизимли ва интеграциялашган ёндашувларга 
асосланган моделлаштиришнинг умумий илмий усули мухим рол уйнайди. моделлаштириш - 
хар кандай ходиса. жараён ёки объектларнинг тизимларини куриш ва уларнинг моделларини 
урганиш, шунингдек янги яратилган объектларнинг курилиш усулларини аниклаш ёки
?


такомиллаштириш учун моделлардан фойдаланишини ифодалайди. Бошкарув назариясида 
моделлаштириш усули одатда бошкарув карорларини амалга ошириш нуктаи назаридан 
мухим булган бошкариладиган объектларнинг хусусиятлари, муносабатлари, таркибий ва 
функционал хусусиятларини акс эттирувчи моделларни куриш ва ишлатиш оркали амалга 
оширилади.
Ахборотни кайта ишлаш-бу янги ахборотни олиш ва / ёки асл ахборот шаклини унинг 
мазмунини узгартирмасдан узгартириш жараёнидир.
Барча ахборот тизимларининг максадн иложи борича купрок маълумот беришдан 
иборат эмас. Шунинг учун биз ахборотни кайта ишлаш ва тахлил килишимиз керак. 
Ахборотни манбадан кабул килувчига узатиш жараёни "ахборот жараёни"деб аталади. 
Ахборотни кайта ишлаш ахборотни кайта ишлаш ва тахлил килиш ва умуман бутун ахборот 
жараёнини тушунтириш имконини беради. Ахборотни кайта ишлаш ахборотни кайта ишлаш 
ва тахлил килиш хамда бошка жараёнларни уз ичига олган ахборот жараёнига еришишга 
каратилган.
Ахборотни кайта ишлаш ва тахлил килиш учун улчов объектининг бошкариладиган 
параметрини сигналларга айлантириш вазифаси булган конверторлардан фойдаланилади. 
Шунинг учун улчаш сигналларининг хоссалари факат объектнинг тури билан эмас. балки 
улчаш шароитлари билан хам белгиланади.
Ахборотни кайта ишлаш ахборотни кайта ишлаш ва тахлил 
КИЛИШ ёрДЛМИДЛ 
ахборотни кайта ишлаш воситаларининг умумий вазифаларини куриб чикади. Хозирги кунда 
ахборотни кайта ишлаш ва тахлил килишпинг куплаб тизимлари, усуллари ва гоялари ишлаб 
чикилган. Ахборот назарияси хаётнинг барча сохаларига: фан, фалсафа. педагогика, 
иктисодиёт, тилшунослик ва хатто эстетикага хам кириб келди. Ахборотни кайта ишлаш 
сизни компютер технологияларининг энг мухим вазифалари. янги алока воситаларини ишлаб 
чикиш ва ахборотни кайта ишлаш билан таништиради. Ахборотни кайта ишлаш назариясида 
информатика фанининг пайдо булишига алохида урин берилади.
УМУМИЙ САВОЛЛАР
Тизим тушунчаси. Тизимлари турлари. Тизимли тахлилнинг максад ва вазифалари.
Бошкарув объектлари ва тизимлари. Моделлаштириш мураккаб тизимларни урганиш 
усули 
сифатида. 
Интеллектуал 
тизимлари. 
Ечимни 
куллаб-кувватлаш 
тизимлари. 
Маълумотлар базалари ва билим. Ахборотни кайта ишлаш тизимлари ва усуллари.
Ахборот-коммуникация технологияларини ишлаб чикаришга жорий этишнинг асосий 
йуналишлари.
Медиа маконда илгор ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш йуллари.
Ахборот-коммуникация технологиялари усуллари ва воситаларидан фойдаланиш 
асосида диверсификация, модернизация ва техник кайта жихозлаш.
ТИЗИМЛАР ВА ТИЗИМЛИ ТАХЛИЛ
Тизимларнинг тавсифи ва расмийлаштирилиши. Тизимларнинг тузилиши ва 
богланишлари. Тизимлар иерархияси.. Тизим муаммоларини ечиш.
Тизим ёндашувининг асосий тушунчалари. Тизим мухандислик. Асосий боскичлар
о
J


Ташкил килишнинг модели очик тизим сифатида. Вазиятли ва жараёнли ёндашувлар. 
Мураккаб тизимларда бошкариш. Тескари алока тушунчаси ва унинг бошкарувдаги роли. 
Бошкарувда коммуникациялар. Кайта алока тизими сифатида ахборот алмашиш жараёни.
Иктисодиётнинг 
реал 
секторида 
ахборот-коммуникация 
технологияларини 
ривожлантиришнинг асосий йуллари
Системаларнинг классификацияси. Техник, биологик, ижтимоий-иктисодий ва 
логистика тизимларини куриш ва ишлаш хусусиятлари.
Максадли гизимлари.
Тизимнинг мураккаблиги ва унинг чоралари.
Математик дастурлаш масаласининг умумий баёни. Тугри конвекс тузилиши билан 
чизикли ва чизиксиз муаммолар. Чизикли дастурлаш (ЧД) масалаларининг геометрик ва 
иктисодий талкини. Симплекс усул. ЧД даги иккиланиш назарияси елементлари.
Лагранжнинг мултипликатор усули ва унинг силлик-конвекс тузилиши билан боглик 
муаммоларга Куна-Таккера теоремаси билан умумлаштирилиши. Квадратик дастурлаш.
Квадратик дастурлашда Вольф-Хоуттекер усули. Оптималлаштиришнинг генетик 
алгоритмлари (ГА). ГА да мувофиклик мёзонлари. Мувофиклик алгебраси. Дискрет 
математик дастурлаш муаммоларининг умумий хусусиятлари ва хосиятлари. Графикларда 
оптималлаштириш муаммолари. Бутун сонли дастурлаш (БСД). БСД муаммоларини хал 
килишнинг мумкин булган ёндашувлари.
Гомори усули. БСД да алгоритмларнинг маромийлиги муаммоси.
Ночизикли дискрет дастурлаш муаммолари. Тармоклар ва чсгаралар усули. Булев 
дастурлаш.
Операциялар тадкикот мавзуси. Операцияларни тадкик килишнинг максад ва 
боскичлари.
Детерминистик. стохастик ва ноаник холатларда муаммоларни куйиш.
Операцияларни тадкик килиш масалаларини ечиш учун чизикли ва динамик 
дастурлашни куллаш. Асосий ва оптимал ечимларни топиш. Амалий топширикларга 
мисоллар.
Ахборот ва компютер техпологияларидан фойдаланиш асосида ишлаб чикаришнинг 
технологик жараёнларини оптималлаштириш оркали ишлаб чикариш харажатларини 
камайтиришнинг янги механизмларини жорий етиш.
БОИЩАРИШ УСУЛЛАРИ
Тасодифий ва ноаник омиллар таъсири остида бошкариш тизимларини синтез килиш 
муаммосининг умумий баёноги. Бошкарув стратегияларининг синфлари. Максадли 
бошкариш функциялари. Параметр узгаришига сезувчанлик. Кичик ва катта бошкарув 
тизимларининг баркарорлиги.
Оптимал 
бошкарув 
назарияси. 
Вариацияларни 
классик хисоблаш усуллари, 
Понтрягин максимал тамойиллари, динамик дастурлаш. Квадратик харажат функцияси ва 
Гаусс модели билан биргаликда бахолаш ва бошкариш.
Биргаликда бахолаш ва бошкариш алгоритмларининг сезгирлигини тахлил килиш.
Оптимал бошкарув муаммоларида хисоблаш усуллари. Дискрет динамик дастурлаш. 
Биринчи ва иккинчи даражали градиент усуллари. Квазилинеаризация.
4


Бошкариш тизимларини ишлаб чикиш ва тадкик килиш. Тулик булмаган маълумотлар 
билан ишлашда стохастик бошкарув тизимларининг тузилиши ва параметрларини танлаш. 
Минимал утиш вакги мезонига мувофик дастлабки мос келмасликларни ишлаб чикиш 
боскичида квазиоптимал бошкарув.
Харакатланувчи обектларни бошкариш хусусиятлари. Тулик координатали ахборот ва 
чекланган ресурслар билан максимал аникликни таъминлайдиган кинематика ва бошкарув 
динамикаси. Системаларнинг структуравий диаграммалари. Бошкариш ва лойихалаш 
тизимларининг математик моделлари.
Ускуналар ва технологияларни лойихалаш ва модернизация килишда ахборот 
технологияларини куллаш.
Бошкарувнинг адаптив тизимлари. Адаптив стохастик тизимларни оптималлаштириш 
усуллари. Фаол ва пассив адаптив стохастик тизимлар. идентификаторли бошкарувнинг 
адаптив тизимлари, эталон моделлари. стандартлар, уларнинг тузилмалари, алгоритмлари ва 
хусусиятлари билан мосланган моделлар.
Бахолашнинг адаптив алгоритмлари, уларнинг синтези ва хоссалари.
Мантикий бошкариш тизимларининг математик моделлари: мантикий тармоклар. 
сонли, ехтимолий, нондетерминистик автомаглар. Петри турлари ва узаР° дискрет 
жараёнларнинг моделлари.
Мантикий 
бошкариш 
тизимларининг 
структуравий 
хоссалари. 
Еквивалент 
узгаришлар 
ва 
мантикий 
функциялар 
ва автоматлаштиришни 
минималлаштириш. 
Автоматларнинг таркиби парчаланиши.
Мантикий бошкариш тизимларини схематик ва дастурий амалга ошириш усули. 
Турли асосларда схемаларнинг структуравий синтези. Operator ва иккилик мантикий 
бошкарув дастурлари. уларнинг мураккаблигини киёсий бахолаш.
Мантикий бошкариш тизимларининг диагностикаси.
Бошкаришнинг мультиагент тизимлари.
ЕЧИМ КАБУЛ КИЛИШ НАЗАРИЯСИ ВА УСУЛЛАРИ
Муаммо баёноти ва ечим кабул килишнинг математик модели.
Кабул килинган ечимларнинг турларини таснифи. Ечимларни кабул килиш учун 
шароитлар ва талаблар. Структурали ечимлар. Структурасиз ечимлар.
Ечим кабул килиш таянчли тизимлари: максад, тузилмалар, турлари.
Ечим кабул килиш маслахатли тизимлари. Ечим кабул килиш экспертли тизимлари.
Ечим кабул килиш усуллари ва моделлари: детерминистик. стохастик ва евристик. 
Маълумотлар базалари ва ечим кабул килиш тизимларини билиш: моделлар. турлари ва 
ташки л етиш.
АХБОРОТНИ КАЙТА ИШЛАШ ВА БАХОЛАШ УСУЛЛАРИ
Тасодифий жараёнлар. Марковнинг нормал тасодифий жараёнлар. Спектрал ва 
ортогонал тасаввурлар. Карунена-Лоеванинг декомпозицияси (ажралиниши).
Жараённинг корреляцияси ва спектрал тахлили. Энтропия максимал усули.
5


Статистик ечимлар. Куп ва мураккаб гипотезаларни текшириш. Кетма-кетли тахлил. 
Харакатланувчи обектларни аниклаш алгоритмлари. Объектни аниклаш алгоритмлари
Бахолаш назарияси асослари. Байеснинг тахминлари. Максимал ехтимоли башорат 
килиш. Энг кам квадратни башорат килиш.
Оптимал чизикли филтр. Хабарли модели ва кузатиш модели. Калманнинг фильтрлаш 
дискрет алгоритмлари. Калман ва Винер оптимал чизикли узлуксиз филтрлар.
Чизикли булмаган бахолаш. Шартли уртача ёрдамида бахолаш.
Биринчи ва иккиичи даражали аппроксимациялар. Калманнинг линеаризованли
филтр.
Реал вактда филтрлаш алгоритмларини амалга ошириш усуллари. Харакатланувчи 
объектларнинг траектория параметрларини бахолаш алгоритмлари.
Идентификация вазифалари. Тизим холати ва параметрларини биргаликда бахолаш.
Стационар параметрик ноаниклик моделлари учун ажратилган адаптив филтрлар. 
Аниклаш учун тест сигналлари. Ночизикли тизимларни аниклаш учун Винер усули.
Ахборотни кайта ишлаш тизимларининг техник воситалари. Компютер тизимлари, 
тармоклари, мажмуалари, ва мухитлар. Уларнинг хусусиятлари ва таснифи.
Хисоблаш 
мажмуалари 
архитектураси. 
Умумий 
дастурий 
ва 
лингвистик 
воситаларнинг асосий хусусиятлари. Компютер тизими компонентлари ва ахборот 
истеъмоли манбалари уртасида ахборот алмашинувини ташкил етиш. Даражаси ва манзил 
хотира уртасида алмашиш ташкил етиш. Хисоблаш тизимида статистик ва динамик хотира 
ажратиш. Дасгурларни сегментлаш усуллари. Хисоблаш жараёнининг боришини бошкариш. 
Диспетчерлик хисоб-китоблари. Хисоблаш жараёнининг ишлаши. Хисоблаш тизимининг 
вакт ажратиши билан ишлаши. Коллектив фойдаланиш учун хисоблаш жараёнлари. Куп 
процессорли хисоблаш тизимлари. Компютер тизимининг техник воситалари мажмуасини 
танлаш ва оптималлаштириш.
Компютер тизимининг реал вактда ишлаш хусусиятлари. Компютер тармоклари. 
Компютер тармокларининг таснифи. Ахборотни узатиш ва кайта ишлаш учун махаллий 
тармоклар. Каналларнинг тармокли кенглиги ва ахборот узатишнинг ишончлилиги.
Хабарларни кодлаш усуллари. Аналог-ракамли ва ракам-аналогли конверторлар. 
Турли хил конверторларни таснифлаш ва киёсий тахлил килиш. Маълумотларни йигиш, 
ёзиш ва тайёрлаш ускуналари
Ахборот курсатиш тизими. Ахборотларни курсатиш тизимларининг таснифи. "Инсон- 
компютер" диалог тизимларида компютерлардан фойдаланиш.
Ахборотни кайта ишлаш тизимларининг техник воситаларининг техник-иктисодий 
самарадорлиги.
Маълумотлар тузилмалари ва уларнинг вакиллик воситалари. Кдтор хосил 
булишининг детерминистик ва стохастик математик моделлари. Массивларни ташкил килиш 
таркиби ва усулларини танлаш .
Ахборотларни классификаторлар ва кодлаш. Махсус ахборот тиллари.
Маълумотлар базалари ва билимларда ахборотни ифодалашнинг концептуал, ички ва 
ташки даражалари. Кайта ишлаш ва ахборот тизимларида локал ва таксимланган 
маълумотлар базаларидан фойдаланиш асосида ахборот таъминотини лойихалашх.
6


Маълумотлар базаси ва билимларни бошкариш тизимлари, мантикий ва физик 
маълумотлар базаси тузилмаларини ташкил этиш усуллари ва моделлари. Маълумотни 
кидириш ва маълумотлар базаларига ва билимларга кириш усуллари.
Автоматлаштирилган маълумотлар банкларида ахборотни кайта ишлаш жараёнларини 
ташкил етиш.
Маълумотлар 
базаси 
суровларининг 
умумий 
вактини 
минималлаштириш. 
Маълумотлар базаларини окилона ташкил етиш усуллари.
Мантикий ахборот тизимлари (МАТ). Оким тармоклари.
МАТни бошкариш, логистика мувофиклиги. МАТни тахлил килиш, назорати ва 
интеграцияси.
Дастур тузувчилари: т.ф.д. Исмоилов М.А.
т.ф.д. Сулюкова Л.Ф.
т.ф.д. Маматов Н.С. ^

Download 0.55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling