“Uzluksiz kasbiy rivojlantirish – 2022” loyihasi

Jozibadorlik omili – bu tashqi jozibadorlik bilan bog‘liq bo‘lgan 
xatodir: insonning tashqi korinishi yoqdimi yoki yo‘qmi. Agar odam tashqi 
korinishidan yoqsa, unda u haqida yaxshi, aqlli, qiziqarli odam sifatida fikr 
shakllanadi va shu bilan birga uning boshqa sifatlari ham yuqori baholanashi 

---

mumkin. Va aksincha, agar inson yoqmasa, unda uning boshqa sifatlari ham 
kamsitilishi va pastroq baholanishi mumkin. Jozibadorlik omili ijtimoiy xarakterga 
ega bo‘lib, uning jamiyat tomonidan qabul qilingan va qilinmagan ko‘rsatkichlari 
mavjud. Boshqa odamni idrok qilishga ham ijtimoiy, ham shaxsiy dasturlar 
(programmalar) taʼsir koʻrsatishi mumkin. 
Masalan, ikki guruh o‘qituvchilarga bir o‘quvchi haqida batafsil 
ma‘lumotga ega bo‘lgan bir xil shahsiy ishni berishdi. Ammo bir guruh uchun 
o‘quvchining shahsiy ishiga chiroyli fotosurat, ikkinchi guruh uchun esa - 
yoqimsiz fotosurat berildi. Ulardan shu o‘quvchining aql-idrok darajasi, xarakteri, 
tengdoshlari bilan munosabatlari, kelajak rejalari va yana koʻp narsalarni baholash 
soʻralgan. Chiroyli oquvchiga o‘qituvchilar shunday baho berishdi: yuqori 
darajadagi aql-idrok, ajoyib xarakter, tengdoshlar orasida yuqori mavqe, juda 
yaxshi istiqbol va hkz, ya’ni uni har tomonlama yuqori baholadilar. Yoqimsiz 
o‘quvchi esa ko‘p parametrlar bo‘yicha salbiy baholandi. 
3. Bizga bo‘lgan munosabat omili – bizga yaxshi munosabatda boʻlgan 
odamlar bizga yomon munosabatda boʻlgan odamlardan ko‘ra yuqori baholanadi. 
Bu omilning namoyon bo‘lishining yana bir varianti "o‘zganing fikri bizning 
fikrimizga qancha yaqin bo‘lsa, bu fikrni bildirgan odamning bahosi ham shu 
qadar yuqori bo‘ladi".
Masalan, o‘quvchilar yangi o‘qituvchi bilan muloqotda bo‘ldilar. Bir guruh 
o‘quvchilar bilan o‘qituvchi o‘zini samimiy, do‘stona tutdi; boshqa guruh 
o‘quvchilari bilan esa o‘zini sovuq, ijtimoiy masofani saqlab munosabat qildi. 
O‘quvchilardan o‘qituvchini turli parametrlar, shu jumladan kasbiy bilimlar 
bo‘yicha ham baholash so‘raldi. Oʻqituvchi doʻstona munosabatda boʻlgan 
oʻquvchilar guruhi uni sovuq munosabatda boʻlgan oʻquvchilar guruhiga 
qaraganda ancha yaxshiroq, yuqoriroq baholadilar. 
Idrok qilishdagi xatolar quyidagilarda nomoyon bo‘lishi mum: birinchi 
taassurot shakillanganda, inson haqidagi ijobiy taassurot uni yuqori baholashga, 
salbiy taassurot esa uni pastroq baholashga olib kelishi mumkin. Va bu kelajakda 

---

muloqot jarayonida, o‘zaro munosabatlarning shakllanishida va rivojlanishida 
muammolarga olib kelishi mumkin. 
 
Nazorat savollari:
1. «Muloqot» nima?
2. Muloqotning asosiy vazifalarini sanab o‘ting. 
3. Muloqot va samarali muloqotning farqini ko‘rsating. 
4. Idrok qilish jarayonida yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan qanday xatolarni 
bilasiz?