Uzoq muddatli iqtisodiy oʻsish modellari

Iqtisodiy o’sishning Keynscha modellari

Keyns modeli butun milliy iqtisodiyotning muvozanatli o'sish holatini aks ettiradi. Butun nazariyaning markazidagi asosiy muammo samarali talabdir.

Keyns tomonidan ko'rib chiqilgan ikkita asosiy ko'rsatkich sarmoya va jamg'armadir. Barcha jami daromadlar investitsiyalar I va jamg'arma S ga bo'linadi, ya'ni Katta jamg‘armalar muammosi (“tejamkorlik paradoksi”) ko‘rib chiqiladi, bunda uy xo‘jaliklari kamroq sarflash va ko‘proq tejashni afzal ko‘radi, bu esa talabning pasayishiga va iqtisodiyotdan pul oqib chiqishiga olib keladi. Buning oqibati iqtisodiy o'sishning sekinlashishidir.

Shuni yodda tutish kerakki, daromadning ko'payishi investitsiyalarning ko'payishiga olib kelmaydi, balki jamg'armalarning ko'payishiga olib keladi. Buning sababi shundaki, investitsiyalarni tejash uchun turli xil xo'jalik yurituvchi sub'ektlar javobgardir. Keyns birinchi bo'lib iqtisodiyotda jamg'armalarni ko'rdi. Undan oldin jamg'armalar ijobiy ta'sir ko'rsatadi, o'sish va taraqqiyot uchun asosdir, deb ishonilgan.

Investitsiyalar va jamg'armalar bir-biri bilan chambarchas bog'liq. Keynsning fikricha, aynan investitsiyalar va jamg’armalarning tengligi mamlakatning barqaror iqtisodiy rivojlanishini ta’minlaydi.

Keyns modelidagi asosiy tushunchalardan biri multiplikator va akseleratsiya effektidir. Multiplikator effektini ko'rib chiqing. Investitsion multiplikator investitsiyalarning ko'payishi mahsulot va daromadning o'sishiga ta'sirini ko'rsatadi. Multiplikator va iste'molning o'sishi bevosita bog'liq, multiplikator va jamg'armalarning o'sishi o'rtasidagi bog'liqlik esa teskari. Investitsiyalar multiplikatorining mohiyati shundan iboratki, investitsiyalar hajmining ko'payishi ishlab chiqarish va sof milliy mahsulotning o'sishining multiplikativ ta'sirini keltirib chiqaradi. Investitsiyalar avtonom, ya'ni ishlab chiqarish hajmining o'zgarishiga bog'liq emas deb taxmin qilinadi.

Iqtisodiy o`sishning keynscha va neokllasik modellari mavjud. Keynscha modellarning moxiyati kuyidagicha: --ularning barchasi Keynsning yalpi talb to`o`risididagi bosh goyasiga tayanadi. YA`ni ularni tuzishda mualliflar iktisodiyotni uzok muddatli mutanosib rivojlanishining xal kiluvchi sharti yalpi talabni oshirish deb karashgan; --iktisodiy o`sishning asosiy omili investitsiyalar xisoblanadi, boshka ishlab chikarish omillari e`tiborga olinmaydi; Keynscha iktisodiy o`sish modelidan soddarogi 40-yillarda E. Domar tomonidan taklif etilgan model xisoblanadi.