"V okal asoslari" fani l-,2 -,3 -,4 k u rslar m o baynida 232-soat am aliy

Vokal musiqa pedagogikasining asosiy tamoyil (prinsip) va uslublari
T a'lim berish jara y o n id a "Vokal asoslari" fani m uhim o ’ringa ega, chunki 
u kasb yuzasidan olinayotgan bilim ga am aliy tushuncha bera oladi. T alabalarga 
vokal san'atini o ’rgatish jara y o n id a ham m a xonanda- o ’qituvchilar to ’rtta bosh 
tam oyilga asoslanadi:
1. T a'lim da ketm a - ketlik va uzluksizlik tam oyili. Bu um um pedagogik 
tam oyil b o ’lib, u ta'lim jaray o n id a soddadan - m urakkabga asoslanadi. 
U zluksizlik ham m a n arsada zarur - xonandaning diapazonini kengaytirishda 
ham , m ashqni m urakkablashtirishda ham , repertuar tanlashda, ruhiy kechinm ada
- lirikadan dram atik asarlarga (his - tu y g ’ular c h o ’qqisiga), repertuam i 
kuchaytirilishi ovozni y o ’qolishiga olib boradi. T alab alar bilan m ashqulotlarda 
ovozning sifati, toblanishi, tebranishi, uzoqqa yetishi haqida qayqurish kerak. 
R epertuarni k u ch ay tirish g a y o ’l q o ’ym aslik kerak.
2. B adiiy - m u siq a va vokal texnik tam oyillarining birligi. X onandani 
qoida b o ’yicha tarbiyalash uchun bir vaqtning o ’zida ikki m uam m oni hal qilish 
talab qilinadi: ijro etish apparatini qurish - dem ak xonandani professional 
ovozini hosil qilish va unda aytishni m ashq qilish. Bu ikki m asala bir vaqtda 
bir - biriga b o g ’liq h o ld a am alga oshiriladi. H ar qanday, hattoki, eng sodda 
k o ’nikm ani elem entar ijro etish uchun avvalo, ovozga ishlov berish, shundan 
s o ’ng ijro m ahoratini egallash kerak, deb o ’ylagan k atta xatoga y o ’l q o ’yadi. 
Busiz aktyor -xonandani tarbiyalash m um kin em as.
3. A lohida yond o sh u v tam oyili. X onanda - bu o ’ziga xos m usiqiy asbob. 
H am m asi ju d a alohidalikni talab qiladi. O ’zgaruvsiz (dogm atik) k o ’rsatm alar 
vokal pedagogikasiga zarar yetkazadi. har bir o ’quvchining im koniyat darajasi 
har xil b o ’ladi, chunki uning ovozini kuchi va chidam liligi shaxsiy xarakteriga 
b o g ’liq. A yniqsa, uning ruhiy xususiyatlarini bilish va ularga aham iyat berish, 
ovozga ortiq ruhiy ta'sir k o ’rsatm aslik kerak. O ’quvchi xarakteri ham m a sohada

---

m ustaqil ravishda ovozning m ayinligida ham , k engligida ham , quvvati, 
chidam liligi, sifatida ham da iste'dodli, serg ’ayrat, hayoli, irodali yoshlarda 
ochiq - oydin n am oyon b o ’ladi. Shu sababli darslarni yuqoridagilarni e'tiborga 
olgan h olda o ’tkazish kerak.
4. M untazam m ukam m allikka erishish tam oyili. Bu tam oyil ohirgi 15 
yildan beri ov o za qilingan. A gar o ’quvchi o ’z ustida m ustaqil ravishda 
sh u g ’ullanm asa ped ag o g m ash g ’u lotlarida bergan bilim ining o ’q uvchiga foydasi 
b o ’lm aydi. T a'lim n in g s o ’nggi jaray o n larid a talabaning m ustaqil tayyorlanishiga 
alohida aham iyat beriladi.
T am oyil - 
bu asosiy g ’oya, uslub esa m aqsadga erishish y o ’li. Vokal 
pedagogikasida q u y id ag i uslublar m avjud:
1. Sozli.
2. T ajribaga asoslanish (em perik).
3. B ir m arkazga ega b o ’lish (konsentrik) - G linka uslubi.
4. P rim ar tonli - nem is vokal m aktabi.
T alaba to v u sh ig a o ’qituvchining ta'sir etish usullari. 
T alabalar bilan
birin ch i darslar.
X onandani tarbiyalash jara y o n id a o ’qituvchi turli usullardan foydalanadi. 
B irinchi o ’rinda vokal eshitishni tarbiyalash va m ukam m allashtirib borishga 
nazorat bilan b archa vokal sifatlarini rivojlantirish turadi. T alabada xonandalik 
jaran g d o rlig in i to ’g ’ri tashkil etish haqidagi tasavvurni ishlab chiqish zarur. 
T a'lim doim o m usiqa m ateriallari m ashq, vokal va badiiy asarlar asosida olib 
boriladi. T o ’g ’ri tanlangan m usiqiy m anba tovushni tarbiyalaydi. M ashq - bu 
bilim olishning asosiy vositasi.
U larni q o ’llash talabalar tovushida uchraydigan va tuzatishni talab etadigan 
kam chiliklarni y o ’qotish vositasi b o ’lib xizm at qilishi kerak. O vozga sayqal 
berish m ashqlari - m ashqdan badiiy asarlarga o ’tish uchun foydali m anba 
hisoblanadi. O ’qituvchi tom onidan katta odob saqlagan h o ld a badiiy pedagogik 
m anba tayyorlash talab etiladi. M anbalarni m usiqiy, vokal - texnik va ijro 
qiyinchiliklarini e 'tib o rg a olib tahlil etish - o ’qituvchining zaruriy sifati 
hisoblanadi. K eng k o ’lam li m usiqiy pedagogik m anbalarni egallash va ularni