Va axborot texnologiyalari
Download 0.83 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Ñomputer science – informatika fani atamasining inglizcha varianti bo‘lib, kompyuter ilmi degan ma’noni anglatadi. Obyekt – inson e’tibori yo‘naltirilgan buyum, hodisa, jarayon, amal, xususiyat yoki munosabat. Axborot obyektlari – informatikadagi axborot beruvchi narsalar, jara yonlar, moddiy va nomoddiy xususiyatli hodisalar. Axborotli jarayonlar – axborotlar ustida bajariladigan amallar bilan bog‘liq barcha jarayonlar. Axborotning xususiyatlari – foydalanish maqsadlariga mos bo‘lishi uchun axborotning talablarga javob berish xususiyatlari bo‘lib, ularning asosiylari qimmatlilik, to‘liqlik, ishonchlilik, tushunarlilik, qisqalik, batafsillik, or tiqchalilik kabi ifodalanadi. Axborot tashuvchi vositalar – inson tomonidan axborotlar saqlanadigan vositalar, masalan, kitoblar, gazetalar, magnitli tasmalar, kompyuterlarning maxsus vositalari.
bajarib, boshqa axborot obyektini hosil qilish. Axborotlarni qayta ishlash vositalari – inson tomonidan ishlab chiqa rilgan turli qurilmalar bo‘lib, ular ichida axborotni qayta ishlashning eng asosiy va samaradori kompyuterdir.
84 II bob. Internetda ishlash asoslari Belgi – bu oshkor yoki oshkormas holda hissiy idrok etilayotgan obyektga aniq mazmun berish kelishuvi. Oshkor kelishuv – belgining ko‘rinishi uning mazmunini fahmlash im konini beruvchi kelishuv bo‘lib, bu holda belgilar piktogrammalar (tasviriy yozuvlar) deb ataladi.
kelishuv asosida belgilanishi. U holda bu belgilar ramz (simvol)lar deb ataladi.
bir qoidalar asosida boshqa ko‘rinishga o‘tkazish. Dekodlash – kodlangan axborotni birlamchi ko‘rinishiga o‘tkazish. Kod – axborotlarni kodlash jarayonida har bir belgiga mos qo‘yiladigan bitta belgi yoki belgilar ketmaketligi. Notekis kodlash – belgiga mos qo‘yilgan kod uzunligi turlicha bo‘lgan kodlash.
Tekis kodlash – belgiga mos qo‘yilgan kod uzunligi bir xil bo‘lgan kodlash.
Shifrlash – axborotni mahfiy saqlash uchun kodlash. Deshifrlash – shifrlangan axborotni birlamchi ko‘rinishiga o‘tkazish. Raqamlar – sonlar alifbosiga kiritilgan (bir xonali) belgilar. Sanoq sistemasining asosi (quvvati) – sanoq sistemasidagi raqamlar soni. Pozitsiyali sanoq sistemasi – raqamlarining miqdori sondagi turgan o‘rni (pozitsiyasi, razryadi)ga bog‘liq bo‘lgan sanoq sistemasi. Pozitsiyali bo‘lmagan sanoq sistemasi – raqamlarining miqdori sondagi turgan o‘rni (pozitsiyasi, razryadi)ga bog‘liq bo‘lmagan sanoq sistemasi. Sonlar – sanoq sistemasida raqamlar yordamida hosil qilingan boshqa (ko‘p xonali) belgilar. Raqamni surish – raqamni sanoq sistemasi alifbosida o‘zidan keyin kelgan raqamga almashtirish. Eng katta raqamni surish – eng katta raqamni 0 ga almashtirish. Axborotni ikkita belgi yordamida (qisqacha – ikkilikda) kod lash – ax borotni ikkita: 0 va 1 raqamlari yordamida kodlash.
dasidagi harflar asosida hosil qilingan atama bo‘lib, u axborotdagi belgilar ni ikkilik raqamlari asosida kodlanganda kodning bitta razryadi (xonasi) ni
ifodalaydi. Alifboli yondashuv – axborotda ishtirok etgan harf, raqam va boshqa belgilarni ASCII kodlash usuliga asoslanib, 0 va 1 raqamlaridan iborat kod bilan almashtirish.
belgilarning umumiy hajmi. Bayt – alifboli yondashuvda axborot hajmining eng kichik o‘lchov birligi bo‘lib, axborotda qatnashgan har qanday belgi hajmini ifodalaydi, ya’ni 1 bayt = 8 bit.
= = 1 bit/1 sekund. 85 ADABIYOTLAR 1. Boltayev B., Mahkamov M., Azamatov A., Rahmonqulova S. «In formatika». 7sinf uchun darslik. T., «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi», 2013.
2. Boltayev B., Azamatov A. va b. Sanoq sistemalari. Komp yuter tu zilishining nazariy asoslari seriyasidan kitob1, T., 2016. 3. Boltayev B., Mahkamov M., Azamatov A.. «Informatika». 8sinf uchun masalalar to‘plami va ularni yechish usullari. T., «AsrMatbuot», 2005.
4. Boltayev B., Abduqodirov A., Mahkamov M., Azamatov A., Tay loqov N., Daliyev A., Azlarov T.. «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari». Umumta’lim maktablarining 8sinf o‘qituvchilari uchun metodik qo‘llanma. T., «O‘qituvchi», 2006. 5. Xayrullayev M. I. «Buyuk siymolar, allomalar». Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, 1997. Rastr – kompyuter ekranidagi tasvirlarni bo‘laklarga bo‘luvchi chiziqlar. Piksel – ingliz tilidagi pixel – picture element (tarjimasi: rasm ele menti) deb ataluvchi juda mayda kvadratlar. Rang chuqurligi – ranglarni ikkilikda kodlashda ikkilik kodi uzunligi. RGB (Red – qizil, Green – yashil, Blue – ko‘k) modeli – kom pyuterda ixtiyoriy rangni qizil, yashil va ko‘k ranglardan hosil qilish quril masi nomi. Texnologiya – yunoncha (grekcha) «techne» – san’at, mohirlik, hunar va «logos» – fan so‘zlaridan tashkil topgan atama bo‘lib, u texnologiya aniq maqsadga erishish uchun zaruriy vositalar, usul va sharoitlardan foy dalangan holda muayyan amallarni ketmaket bajarilishini ko‘zda tutadi. Axborot texnologiyasi – insoniyat tomonidan axborotlarni izlash, to‘plash, saqlash, qayta ishlash va undan foydalanish usullari va vositalari. Modem – signalni raqamli ko‘rinishdan analog ko‘rinishga o‘tkazuvchi modulyator, analog ko‘rinishdan raqamli ko‘rinishga o‘tkazuvchi demo du l yator qurilmalari birlashmasi. Axborot tizimlari – katta hajmdagi axborotlarni qabul qilish, uza tish, saqlash va talab qilingan axborotni tez izlab topish kabi vazifalarni bajarish uchun mo‘ljallangan sistemalar.
bo‘lib, ma’nosi: Xalqaro kompyuter tarmog‘i. Protokol – Internetdagi ma’lumotlarni uzatish qoidalari, masalan, TCP/ IP – transmisson control protokol/internet protokol. WWW – xalqaro o‘rgimchak to‘ri ma’nosini anglatuvchi World Wide Web iborasining qisqartmasi bo‘lib, tasviriy va tovushli axborotlarni olis masofalardan qisqa vaqtda uzatish texnologiyasi.
86 M U N D A R I J A So‘zboshi ............................................................................................................... 3 I BOB. AXBOROT 1-dars. Axborot tushunchasi va bilish haqida .......................................................... 4 2-dars. Axborotlar ustida bajariladigan amallar ....................................................... 9 3-dars. Axborotlarni kodlash usullari .....................................................................17 4-dars. Sanoq sistemalari haqida ...........................................................................21 5-dars. Ikkilik sanoq sistemasida amallar bajarish ..................................................29 6-dars. Amaliy mashg‘ulot .....................................................................................32 7-dars. Bir sanoq sistemasidagi sonlarni boshqa sanoq sistemasida tasvirlash ........32 8-dars. Amaliy mashg‘ulot .....................................................................................35 9-dars. Axborotlarning kompyuterda tasvirlanishi ..................................................36 10-dars. Amaliy mashg‘ulot .....................................................................................43 II BOB. INTERNETDA ISHLASH ASOSLARI 11-dars. Axborot texnologiyalari ..............................................................................45 12-dars. Axborotli olam muammolari va Internet ...................................................51 13-dars. Internetda ishlashni ta’minlovchi dasturlar ................................................57 14-dars. Internetda ma’lumotlarni izlash .................................................................62 15-dars. Elektron pochta .........................................................................................67 16-dars. Axborotlarni himoyalash va antiviruslar haqida .........................................73 17-dars. Takrorlashga doir topshiriqlar ....................................................................79 Asosiy atamalar izohi ................................................................................. 83 Adabiyotlar ............................................................................................................85
«O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti Toshkent – 2017 Muharrir A. Zulfiqorov Badiiy muharrir A. Yoqubjonov Dizayner va kompyuterda sahifalovchi
Nashriyot litsenziyasi AI ¹ 160, 14.08.2009y. 17.05.2017y. bosishga ruxsat etildi. Qog‘oz bichimi 70x100 1 / 16 . «Tayms» garniturasi, 11 kegl. 7,09 shartli bosma taboq. 6,0 nashriyot hisob tabog‘i. 61sonli shartnoma. Adadi 411
433. 17–371buyurtma. «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti. Toshkent – 011, Navoiy ko‘chasi, 30. O‘zbekiston Matbuot va axborot agentligining «O‘zbekiston» nashriyotmatbaa ijodiy uyida bosildi. Òoshkent – 011, Navoiy ko‘chasi, 30.
uchun darslik/ B. J. Boltayev [va boshq.]. — Qayta ishlangan va to‘ldirilgan uchinchi nashri. —T.: «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti, 2017. —88 b. ISBN 9789943074958
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7sinfi uchun darslik
Darslikning birinchi marta foydalanishga beril gan dagi holati Muqova butun, darslikning asosiy qismidan ajral magan. Barcha varaqlari mavjud, yirtilmagan, ko‘ch magan, betlarda yozuv va chiziqlar yo‘q. Muqova ezilgan, birmuncha chizilib, chetlari yedi rilgan, darslikning asosiy qismidan ajralish ho lati bor, foydalanuvchi tomonidan qoniqarli ta’mir langan. Ko‘chgan varaqlar qayta ta’mirlangan, ayrim betlariga chizilgan. Muqova chizilgan, yirtilgan, asosiy qismidan ajral gan yoki butunlay yo‘q, qoniqarsiz ta’mirlangan. Betlari yirtilgan, varaqlari yetishmaydi, chizib, bo‘yab tashlangan. Darslikni tiklab bo‘lmaydi. Darslik ijaraga berilib, o‘quv yili yakunida qaytarib olinganda yuqoridagi jadval sinf rahbari tomonidan quyidagi baholash mezonlariga asosan to‘ldiriladi: Yangi
Yaxshi Qoniqarli Qoniqarsiz
T/r
1 2 3 4 5 O‘quvchining ismi va familiyasi O‘quv
yili Darslikning olingandagi holati
Sinf rahbari
ning imzosi
Darslikning topshiril gandagi holati
Sinf rahbari
ning imzosi
I 61 «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti Toshkent – 2017 INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7sinfi uchun darslik
Muharrir A. Zulfiqorov Badiiy muharrir A. Yoqubjonov Dizayner va kompyuterda sahifalovchi
Nashriyot litsenziyasi AI ¹ 160, 14.08.2009y. 17.05.2017y. bosishga ruxsat etildi. Qog‘oz bichimi 70x100 1 / 16 . «Tayms» garniturasi, 11 kegl. 7,09 shartli bosma taboq. 6,0 nashriyot hisob tabog‘i. 61sonli shartnoma. Adadi 53
372. 17–372buyurtma. «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti. Toshkent – 011, Navoiy ko‘chasi, 30. O‘zbekiston Matbuot va axborot agentligining «O‘zbekiston» nashriyotmatbaa ijodiy uyida bosildi. Òoshkent – 011, Navoiy ko‘chasi, 30.
uchun darslik/ B. J. Boltayev [va boshq.]. — Qayta ishlangan va to‘ldirilgan uchinchi nashri. —T.: «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti, 2017. —88 b. ISBN 9789943074958 UO‘T: 004=512.133(075.3) KBT 32.81ya72 Download 0.83 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|