Umuman olganda, er resurslari sayyoramizda mavjud bo'lgan barcha tuproqlardan iborat. Ular litosferaning bir qismidir va insoniyat jamiyati hayoti uchun zarurdir. Tuproq resurslaridan foydalanish bilan bog'liq muammo shundaki, erlar tükenmekten, qishloq xo'jaligidan, cho'llanishdan tez foydalanilmoqda va tiklanish inson ko'ziga sezilmaydi. Har yili atigi 2 millimetr tuproq hosil bo'ladi. Yer resurslaridan to'liq foydalanishga yo'l qo'ymaslik uchun ulardan oqilona foydalanish va qayta tiklash choralarini ko'rish zarur.
Shunday qilib, qayta tiklanmaydigan resurslar Yerning eng boy boyligi hisoblanadi, ammo odamlar ularni qanday qilib to'g'ri tasarruf etishni bilishmaydi. Shu sababli, biz o'z avlodlarimizdan juda oz miqdordagi tabiiy resurslarni qoldiramiz va ba'zi foydali qazilmalar umuman to'liq iste'mol qilinish arafasida, ayniqsa neft va tabiiy gaz, shuningdek ba'zi qimmatbaho metallar.
TABIIY RESURSLARDAN OQILONA FOYDALANISH
Tabiiy resurslardan oqilona foydalanish faoliyati tizimi rivojlanayotgan iqtisodiyotning istiqbolli manfaatlarini va odamlar salomatligini saqlashni hisobga olgan holda, tabiiy resurslar va sharoitlardan tejamkor foydalanishni va ularni qayta ishlab chiqarishning eng samarali usulini ta'minlashga qaratilgan. Har qanday tabiiy resursga nisbatan tabiatni oqilona boshqarish tizimi o'zaro bog'liq bo'lgan bir nechta quyi tizimlarni o'z ichiga oladi: flora holatini kuzatish, o'simlik qoplamini saqlash va tiklash, o'simlik resurslaridan foydalanish, nazorat va nazorat qilish. Har bir tizimni tashkil etishdan maqsad bu sohaning ilmiy asoslangan tashkiliy-huquqiy, moliyaviy-iqtisodiy mexanizmlarini ishlab chiqish va amalga oshirishdan iborat. Tabiatning bir qismi bo'lgan inson ko'p asrlar davomida uning ne'matlaridan texnologiya taraqqiyoti va insoniyat svilizatsiyasi manfaati uchun foydalangan, shu bilan birga atrofdagi kosmosga ulkan va tuzatib bo'lmaydigan zarar yetkazgan. Tabiatni oqilona boshqarish tabiiy resurslardan foydalanishda ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy manfaatlarga erishishning eng yaxshi variantini tanlashni o'z ichiga oladi[10].
Tabiiy resurslardan oqilona foydalanish konsepsiyasi asosiy elementlarni o’z ichiga oladi:
-foydalanishning iqtisodiy samaradorligi deganda eng kam ishlab chiqarish xarajatlari va resurslardan tejamli foydalanish bilan yuqori sifatli mahsulotning maksimal miqdorini olish tushuniladi;
-tabiiy resurslarni muhofaza qilish ishlab chiqarish jarayonidan oldin va ishlab chiqarish jarayonida profilaktika tadbirlarini amalga oshirishni, texnologik jarayonga kiritilgan himoya tadbirlarini va iqtisodiy faoliyat natijasida buzilgan tabiiy resurslarning xossalari va sifatini tiklash bo’yicha tadbirlarni amalga oshirishni o’z ichiga oladi;
-tabiiy resurslarni takror ishlab chiqarish-bu ekspluatatsiya qilingan resurslar va ularning zahiralari hajmini yangilash,yo’qolgan xususiyat va fazilatlarini tiklash;
Tabiatni oqilona boshqarishning asosiy tamoyillari resurslarni o’rganish, ishonchli ma’lumot olish, hisobga olish va baholash, boshqaruv va foydalanish tizimarini rivojlantirish prognozini rivojlantirish, resurslarni muhofa qilish, unumdorligini ta’minlash, resurslarni rivojlantirish (ilg’or texnologiyalarni joriy etish), tabiiy resurslarni ko’paytirish, resurslarni qayta tiklash; tuproqni qayta tiklash;
Tabiiy resurslardan foydalanishda uning ijobiy va salbiy tomonlarini ham yaxshi bilmoq kerak. Tabiiy resurslardan oqilona foydalanishda quyidagi tavsiyalar beriladi:
1.Tabiatga aralashishni kamaytirish;
2.Tabiiy resurslardan iloji boricha kamroq va chiqindisiz foydalanish;
3.Tabiatni ifloslanishdan himoya qilish(ifloslantiruvchi moddalarni suv va tuproqqa to’kib tashlamaslik)
4.Suv,elektr energiyasi,gazni tejash;
Tabiiy resurslardan kompleks foydalanish chiqindisiz va kam chiqindili texnologiyalardan foydalanishni, ikkilamchi resurslardan qayta foydalanishni nazarda tutadi
Do'stlaringiz bilan baham: |
